به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از رویترز، در آستانه دیدار سران ایالات متحده و روسیه در آلاسکا، ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، موفق شده است حمایت قاطع اتحادیه اروپا و ناتو را برای حضور در این نشست حساس به دست آورد؛ نشستی که میتواند مسیر آینده جنگ اوکراین و توازن قوا در اروپا را برای سالها تعیین کند. نگرانی اصلی در کییف و پایتختهای اروپایی این است که توافقی میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین بدون حضور و مشارکت مستقیم اوکراین شکل بگیرد و به تصمیماتی منجر شود که تمامیت ارضی این کشور را تهدید کند. زلنسکی هشدار داده است که هرگونه توافقی که بدون حضور اوکراین به دست آید «از همان لحظه تولد مرده خواهد بود» و نه تنها پایدار نخواهد ماند، بلکه میتواند زمینهساز بحرانهای جدید در منطقه شود.
اتحادیه اروپا و ناتو در روزهای اخیر مواضع روشنی در این زمینه اتخاذ کردهاند. رهبران اروپایی از جمله کاجا کالاس، رئیس کمیسیون اروپا، و مقامات ارشد ناتو تصریح کردهاند که هرگونه مذاکره درباره آینده اوکراین باید با حضور نمایندگان این کشور انجام شود. آنها استدلال میکنند که حذف اوکراین از میز مذاکرات، نهتنها غیرمنصفانه است، بلکه به لحاظ عملی نیز کارایی ندارد، زیرا تصمیمات اتخاذشده بدون رضایت طرف اصلی درگیری قابلیت اجرا نخواهند داشت. این مواضع، در کنار حمایت سیاسی و مالی مداوم اتحادیه اروپا از اوکراین، به زلنسکی ابزار دیپلماتیک مهمی برای فشار بر واشنگتن و مسکو بخشیده است.
زلنسکی در ماههای اخیر تلاش گستردهای برای جلب حمایت بینالمللی به کار بسته است. او بارها به پایتختهای اروپایی سفر کرده، در نشستهای پارلمانی سخنرانی کرده و پیام روشنی را منتقل کرده است: «سرنوشت ما نباید بدون ما تعیین شود.» این رویکرد، به ویژه پس از انتشار گزارشهایی مبنی بر تمایل ترامپ به مذاکره مستقیم با پوتین برای یافتن راهحلی سریع، اهمیت دوچندان یافته است. ترامپ پیشتر در اظهاراتی جنجالی گفته بود که حل بحران اوکراین در «چند روز» ممکن است، اظهاراتی که به گمان بسیاری میتواند به معنای پذیرش نوعی معامله ارضی باشد؛ چیزی که زلنسکی و اکثر متحدانش آن را خط قرمز میدانند.
در همین حال، مسکو سیگنالهای متفاوتی ارسال کرده است. پوتین در سخنانی ضمن استقبال مشروط از گفتگو با غرب، تأکید کرده که شرایط برای مذاکره مستقیم با زلنسکی «هنوز فراهم نشده است». از نگاه کرملین، تا زمانی که کییف برخی شروط روسیه از جمله پذیرش وضعیت فعلی مناطق اشغالی را نپذیرد، مذاکره مستقیم بینتیجه خواهد بود. این موضعگیری نشان میدهد که حتی در صورت تمایل ترامپ به دعوت از زلنسکی، موانع بزرگی بر سر راه گفتگوی سهجانبه وجود دارد.
اروپا اما نگران آن است که واشنگتن و مسکو، در پی رسیدن به توافقی که منافع خود را تأمین کند، مسائل مربوط به امنیت اوکراین را به حاشیه برانند. تجربه تاریخی جنگ سرد و توافقات پشت درهای بسته، مانند کنفرانس یالتا، همچنان در حافظه سیاسی اروپا زنده است. رهبران اروپایی بیم دارند که در صورت حذف اوکراین از مذاکرات، سناریویی مشابه تکرار شود و تصمیمات سرنوشتسازی بدون در نظر گرفتن خواست و منافع این کشور اتخاذ گردد.
حمایت ناتو از مواضع زلنسکی نیز در این شرایط قابل توجه است. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، اعلام کرده که این ائتلاف نظامی بر اصول خود پایبند است و از حق حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین دفاع خواهد کرد. به گفته او، هر توافق صلح باید بر اساس منشور سازمان ملل و قوانین بینالمللی شکل بگیرد و نمیتواند نتیجه تحمیل شرایط از سوی یک طرف باشد. این موضعگیریها، همراه با کمکهای نظامی و اطلاعاتی غرب، نشان میدهد که حتی در صورت مذاکرات آمریکا و روسیه، حمایت عملی از اوکراین ادامه خواهد یافت.
با این حال، شرایط سیاسی داخلی در ایالات متحده نیز بر این پرونده تأثیرگذار است. ترامپ که برای دومین بار ریاستجمهوری را به دست گرفته، رویکردی متفاوت نسبت به دولت پیشین آمریکا اتخاذ کرده و آشکارا خواستار کاهش هزینههای واشنگتن در جنگ اوکراین شده است. او بارها گفته که متحدان اروپایی باید سهم بیشتری از هزینهها را بپردازند و آمریکا نباید «چک سفید» به اوکراین بدهد. این نگاه، زلنسکی را بر آن داشته تا با جلب حمایت قوی اروپا و ناتو، تعادل قدرت در مذاکرات احتمالی را به نفع خود تغییر دهد.
در عرصه داخلی اوکراین، این تحولات با حساسیت ویژهای دنبال میشود. رسانهها و نخبگان سیاسی به دقت هر خبر و اظهار نظری را رصد میکنند و نگرانیها درباره احتمال «معامله بر سر سرزمین» افزایش یافته است. دولت زلنسکی تلاش میکند تا ضمن حفظ روحیه مقاومت در میان مردم، پیام روشنی به جامعه جهانی بفرستد که اوکراین آماده صلح است، اما نه به هر قیمتی. برای او، حفظ تمامیت ارضی و حق حاکمیت نه تنها اصولی غیرقابل مذاکره، بلکه مبانی هویت ملی کشورش هستند.
چشمانداز مذاکرات آلاسکا همچنان مبهم است. از یک سو، فشارهای بینالمللی برای پایان دادن به جنگ و جلوگیری از گسترش آن افزایش یافته و بسیاری از تحلیلگران معتقدند که پنجره فرصت برای توافقی پایدار محدود است. از سوی دیگر، اختلافات بنیادین میان طرفها و نبود اعتماد متقابل، دستیابی به چنین توافقی را دشوار میکند. در این میان، حضور یا عدم حضور اوکراین در میز مذاکره میتواند تعیینکننده باشد.
سناریوهای مختلفی برای این نشست مطرح شده است. سناریوی اول، برگزاری گفتگوی دوجانبه میان ترامپ و پوتین بدون حضور زلنسکی است که خطر نادیده گرفته شدن منافع اوکراین را به همراه دارد. سناریوی دوم، افزودن یک نشست سهجانبه با حضور رهبر اوکراین است که به گفته حامیان این ایده، میتواند مسیر را برای توافقی جامعتر و پایدارتر باز کند. سناریوی سوم، تشکیل چارچوبی گستردهتر با مشارکت اروپا و سایر قدرتهای ذینفع است که پیچیدگی بیشتری دارد اما میتواند تضمینهای امنیتی قویتری ایجاد کند.
در این میان، هرچه به تاریخ نشست آلاسکا نزدیکتر میشویم، فشار افکار عمومی بر رهبران جهان برای تضمین حضور اوکراین در مذاکرات افزایش مییابد. تحلیلگران بر این باورند که حذف اوکراین نه تنها از نظر اخلاقی نادرست است، بلکه میتواند در عمل هر توافقی را بیاثر کند، زیرا کییف و مردمش احساس تعهدی به توافقی که در غیابشان بسته شده نخواهند داشت.
زلنسکی به خوبی آگاه است که فرصت او برای تأثیرگذاری بر این روند محدود است. او با سفرهای دیپلماتیک فشرده، تماسهای تلفنی با رهبران جهان و استفاده از رسانههای بینالمللی، تلاش میکند فشار را بر واشنگتن و مسکو افزایش دهد تا جایگاه اوکراین در این فرآیند تضمین شود. پیامی که او منتقل میکند ساده اما قوی است: «هیچکس بهتر از ما نمیداند که صلح پایدار چگونه باید ساخته شود، زیرا ما بهای جنگ را با خون و ویرانی پرداختهایم.»
با وجود تمام ابهامات، یک نکته روشن است: نشست آلاسکا نه تنها آزمونی برای دیپلماسی جهانی در مواجهه با یکی از پیچیدهترین بحرانهای معاصر است، بلکه محک مهمی برای تعهد جامعه بینالمللی به اصولی چون حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و عدالت در روابط بینالملل محسوب میشود. چگونگی پیشبرد این نشست و میزان موفقیت زلنسکی در کسب جایگاهی در آن، میتواند پیامدهایی عمیق برای آینده اوکراین و حتی نظم بینالمللی در سالهای پیش رو داشته باشد.
برای پیگیری اخبار سیاسی اینجا کلیک کنید.
