به گزارش سرویس علم پایگاه خبری ساعدنیوز، پروازهای فضایی، بخش مهم و جداییناپذیری از اکتشافات فضایی هستند. سال 2025 میزبان پروازهای فضایی بسیاری بود که این گزارش به 10 مورد از آنها پرداخته است.
به نقل از اسپیس، در طول 12 ماه گذشته شاهد شکسته شدن چندین رکورد پرواز فضایی، رونمایی از یک موشک جدید قوی و قابل استفاده مجدد و اولین فرود کاملاً موفق یک شرکت خصوصی روی ماه بودیم.
در ادامه، خلاصهای از 10 پرواز فضایی برتر سال 2025 آورده شده است.
در روز دوم مارس، فضاپیمای رباتیک «شبح آبی»(Blue Ghost) شرکت «فایرفلای ایرواسپیس»(Firefly Aerospace) با موفقیت روی ماه فرود آمد. این فضاپیما پس از فرود آمدن، حدود دو هفته عملیاتی ماند و به تجهیزات علمی خود امکان داد تا کار برنامهریزیشده را انجام دهند.
این یک دستاورد بیسابقه برای صنعت خصوصی و پروازهای فضایی بود. پیش از آن، شرکت «اینتویتیو ماشینز»(Intuitive Machines) مستقر در هیوستون، کاوشگر قمری «ادیسیوس»(Odysseus) خود را در فوریه 2024 روی ماه فرود آورد، اما آن کاوشگر خیلی زود واژگون شد و ماموریت خود و برخی از محمولههایش را کوتاه کرد. دومین کاوشگر قمری اینتویتیو ماشینز موسوم به «آتنا»(Athena) نیز اندکی پس از فرود در روز 6 مارس سال جاری میلادی، سرنوشت مشابهی را تجربه کرد.
موفقیت شبح آبی یک پیروزی برای ناسا نیز به شمار میرفت که این ماموریت و ماموریتهای اودیسه و آتنا را از طریق برنامه «خدمات تجاری حمل بار قمری»(CLPS) خود رزرو کرد. قرار است ماموریتهای CLPS بیشتری توسط فایرفلای ایرواسپیس، اینتویتیو ماشینز، «استروبوتیک»(Astrobotic) و سایر شرکتها به زودی پرتاب شوند و مسیر ماه را برای تحقیقات بیشتر و فعالیتهای اکتشافی انسانی و شاید حتی سکونت در آینده باز کنند.
موشک غولپیکر «استارشیپ»(Starship) که وسیله نقلیه کاملاً قابل استفاده مجدد شرکت «اسپیسایکس»(SpaceX) است، در سال 2025 پنج پرواز آزمایشی انجام داد. سه پرواز اول، پروازهایی با برد متوسط بودند که به از دست رفتن حداقل یکی از دو مرحله استارشیپ ختم شدند، اما دو پرواز آخر که در ماههای اوت و اکتبر پرتاب شدند، موفقیتهای بیقید و شرط بودند.
در هر دو ماموریت، تقویتکننده «سوپر هوی»(Super Heavy) استارشیپ برای فرود دقیق در خلیج مکزیک به زمین بازگشت. مرحله بالایی این موشک به فضا رسید، نسخههای آزمایشی ماهوارههای «استارلینک»(Starlink) اسپیسایکس را مستقر کرد و طبق برنامه در اقیانوس هند فرود آمد.
استارشیپ که بزرگترین و قدرتمندترین موشک ساختهشده تا به امروز است، هنوز باید پیش از پرتاب و عملیاتی شدن، برخی از مراحل نسبتاً بزرگ را طی کند. برای مثال، باید به مدار برسد و سوختگیری در فضا را برای مرحله بالایی موشک نشان دهد که در همه ماموریتهای ماه و مریخ مورد نیاز خواهد بود، اما استارشیپ با شتاب قابل توجهی وارد سال 2026 میشود.
امسال یک موشک قدرتمندتر و تا حدی قابل استفاده مجدد، بال و پر گرفت. موشک سنگینوزن «نیو گلن»(New Glenn) توسط شرکت «بلو اوریجین»(Blue Origin) متعلق به «جف بزوس»(Jeff Bezos) توسعه داده شده است.
نیو گلن در 16 ژانویه با موفقیت به مدار رسید و یک نسخه آزمایشی را از پلتفرم فضاپیمای «حلقه آبی»(Blue Ring) شرکت بلو اوریجین روی خود داشت. این شرکت تلاش کرد تا مرحله اول قابل استفاده مجدد موشک را در طول پرواز روی یک کشتی در دریا فرود بیاورد، اما این تلاش نتیجه نداد. با وجود این، تلاش دوم موفقیتآمیز بود. تقویتکننده نیو گلن در طول پرواز شماره دو که در 13 نوامبر انجام شد، فرود خود را در اقیانوس با موفقیت انجام داد. این موشک همان روز در ماموریت اصلی خود نیز موفق شد و کاوشگرهای دوقلوی مریخ «ESCAPADE» را برای ناسا به مرز نهایی فرستاد.
به گفته بلو اوریجین، هر کدام از مراحل اول نیو گلن برای حداقل 25 بار پرواز طراحی شده است. اگر این شرکت بتواند به چنین سطحی از استفاده مجدد در حد اسپیسایکس دست یابد، میتواند در آینده به دستاوردهای بسیار بزرگی برسد.
شرکت چینی «لنداسپیس»(Landspace) نسخه مخصوص خود را از موشک «فالکون 9»(Falcon 9) اسپیسایکس توسعه داده است. این موشک که «ژوکو-3»(Zhuque-3) نام دارد، دارای یک مرحله اول قابل استفاده مجدد است که با 9 موتور کار میکند. ژوکو-3 برای اولین بار در روز سوم دسامبر پرواز کرد و با موفقیت به مدار رسید و یک تقویتکننده را نیز تقریباً به زمین نشاند. با وجود این، مرحله اول ژوکو-3 ظاهراً به دنبال از دست دادن موتور در زمان فرود، در نزدیکی منطقه فرود خود سقوط کرد و سوخت.
ژوکو-3 در پرواز بعدی خود ممکن است اولین موشک مداری چین را به زمین بنشاند یا شاید وسیله نقلیه دیگری بتواند این جایگاه را از آن خود کند. جایگزینهای احتمالی عبارتند از موشک «تیانلانگ-3»(Tianlong-3) شرکت «اسپیس پایونیر»(Space Pioneer) یا «لانگ مارچ 12ای»(Long March 12A) که توسط «شرکت علوم و فناوری هوافضای چین»(CASC) توسعه داده شده است. هر دوی این موشکها دارای مراحل اولیه قابل استفاده مجدد هستند و قرار است به زودی اولین پروازهای خود را انجام دهند.
اسپیسایکس رکورد پرتابهای سالانه خود را در سال 2025 شکست. این شرکت متعلق به «ایلان ماسک»(Elon Musk) تاکنون 170 بار در سال جاری پرتاب انجام داده است که 165 پرواز با موشک قدرتمند فالکون 9 و پنج پرواز برای ماموریتهای آزمایشی زیرمداری استارشیپ بودهاند. بیش از 70 درصد از پرتابهای فالکون 9 به ساخت مجموعه بزرگ ماهوارههای استارلینک اسپیسایکس اختصاص داشتهاند که بیش از 9000 ماهواره عملیاتی را شامل میشود و همچنان در حال افزایش است.
این ششمین سال متوالی بود که اسپیسایکس رکورد پرتاب جدیدی را ثبت کرد. این رکورد از 25 در سال 2020 به 31 در سال 2021 و 61 در سال 2022 و 98 در سال 2023 و 138 در سال 2024 رسید و اکنون به 170 افزایش یافته است. اسپیسایکس در حال برنامهریزی برای پرتاب دو ماموریت دیگر فالکون 9 پیش از پایان سال 2025 است. بنابراین، این تعداد احتمالا به 172 خواهد رسید.
چین امسال با پرتاب اولین ماموریت جمعآوری نمونه از سیارک، به پیشروی جسورانه خود به سمت مرزهای نهایی ادامه داد. این پروژه که «تیانون 2»(Tianwen 2) نام دارد، هیچ سیارک قدیمی را هدف قرار نمیدهد، بلکه در مسیر رسیدن به سیارک «Kamo'oalewa» یا «2016 HO3» است. این سیارک امکان دارد تکهای از ماه باشد که در اثر یک برخورد بزرگ به فضا پرتاب شده است. سیارک Kamo'oalewa از یک جنبه دیگر نیز عجیب است. این قمر یکی از هفت شبهقمر شناختهشده زمین است. شبهقمرها اجرامی هستند که به دور سیاره ما نمیچرخند، بلکه همگام با آن به دور خورشید میچرخند.
تیانون 2 در 28 مه پرتاب شد. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، نمونههایی از Kamo'oalewa را در سال 2027 به زمین باز خواهد گرداند و اولین نگاه نزدیک را به یک جرم جذاب و مرموز به دانشمندان خواهد داد.
آخرین اقامت فضایی «سونی ویلیامز»(Suni Williams) بسیار طولانیتر از آنچه او یا هر کس دیگری انتظار داشت، طول کشید و این تمدید برنامهریزینشده به او امکان داد تا رکورد پیادهروی فضایی را بشکند.
ویلیامز و «بوچ ویلمور»(Butch Wilmore) فضانورد دیگر ناسا در روز پنجم ژوئن 2024 در اولین پرواز سرنشیندار فضاپیمای «استارلاینر»(Starliner) شرکت «بوئینگ»(Boeing) به سمت ایستگاه فضایی بینالمللی پرتاب شدند. قرار بود ماموریت آنها فقط 10 روز یا بیشتر طول بکشد، اما استارلاینر در مسیر صعود با مشکلات مربوط به پیشرانه و نشت هلیوم روبهرو شد. بنابراین، ناسا بازگشت این وسیله نقلیه را برای بررسی مشکلات به تعویق انداخت. این آژانس فضایی در نهایت تصمیم گرفت استارلاینر را بدون سرنشین به خانه بازگرداند که این کار بدون هیچ حادثهای در روز هفتم سپتامبر 2024 انجام شد و ویلیامز و ویلمور را تا مارس امسال در ایستگاه فضایی بینالمللی نگه داشت. آنها در نهایت سوار بر کپسول «دراگون»(Dragon) شرکت اسپیسایکس به زمین بازگشتند.
ناسا ویلیامز و ویلمور را به خدمه تماموقت ایستگاه فضایی بینالمللی ملحق کرد و این دو نفر از وقت اضافی خود به خوبی استفاده کردند. به عنوان مثال، ویلیامز دو پیادهروی فضایی انجام داد که یکی در 16 ژانویه و دیگری در 30 ژانویه بود. زمان پیادهروی فضایی او که طی 9 فعالیت خارج از فضاپیما به دست آمده بود، به 62 ساعت و 6 دقیقه رسید. این پیادهروی، رکورد جدیدی را برای فضانوردان زن ثبت کرد و از زمان کلی پیادهروی «پگی ویتسون»(Peggy Whitson)، فضانورد ناسا که یک ساعت و 45 دقیقه پیادهروی کرد، بهتر بود. رکورد کلی پیادهروی فضایی، 82 ساعت و 22 دقیقه است که در اختیار «آناتولی سولویف»(Anatoly Solovyev)، فضانورد روسیه قرار دارد.
ویتسون هنوز رکورد بیشترین زمان اقامت در فضا را با 675 روز در اختیار دارد. ویلیامز در مجموع 608 روز بیرون از زمین بوده است.
یک دستگاه خورشیدگرفتگی در سال 2025 به کار افتاد. ماموریت آژانس فضایی اروپا برای پرتاب دو ماهواره «پروبا-3»(Proba-3) در دسامبر 2024 به مدار زمین پرتاب شد و وظیفه آن ایجاد خورشیدگرفتگی مصنوعی از طریق پرواز دقیق بود. یکی از فضاپیماهای پروبا-3 خورشید را از دید فضاپیمای دیگر مسدود میکند که این پدیده را با استفاده از تلسکوپ داخلی خود میبیند.
پروبا-3 برای کمک به دانشمندان در بررسی تاج نازک و فوقالعاده داغ خورشید یا جو بیرونی آن طراحی شده بود که در روشنایی خیرهکننده خورشید غرق میشود؛ به جز در هنگام گرفتگی کامل خورشید. پروبا-3 برای اولین بار در 23 مه با ثبت خورشیدگرفتگی که خود ایجاد کرده بود، این کار را انجام داد.
هند اندکی پس از آغاز سال 2025 به یک نقطه عطف بزرگ دست یافت. در روز 15 ژانویه دو فضاپیمای «آزمایش اتصال فضایی»(SpaDex) این کشور در مدار زمین به هم متصل شدند. این موفقیت، هند را پس از اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا و چین به چهارمین کشوری تبدیل کرد که تاکنون موفق به ایجاد اتصال در فضا شده است.
همه کشورهای دیگر قدرتهای فضایی هستند و هند نیز به دنبال دستیابی به این جایگاه است. ماموریت SpaDex گامی در این مسیر است. تسلط بر فناوری اتصال برای دستیابی به دستاوردهای بزرگ در مرزهای نهایی مانند ساخت ایستگاه فضایی و آوردن نمونهها از ماه ضروری است.
اسپیسایکس در روز 31 مارس ماموریت خصوصی «فرم 2»(Fram2) را آغاز کرد که طی آن چهار فضانورد در یک ماموریت خصوصی 3.5 روزه سوار بر کپسول دراگون به مدار زمین فرستاده شدند. این هفدهمین ماموریت سرنشیندار اسپیسایکس تا به امروز بود، اما نوآوریهای جدیدی را رقم زد. فرم 2 بر فراز قطبهای سیاره ما دور زد؛ کاری که هیچ پرواز فضایی قبلاً انجام نداده بود.
دلایل متعددی وجود دارد که چرا برنامهریزان پروازهای فضایی سرنشیندار از این مسیر دوری کردهاند. مهمترین آنها این است که رایجترین مقاصد فضانوردان این روزها -ایستگاه فضایی بینالمللی و ایستگاه فضایی «تیانگونگ»(Tiangong) چین- مسیرهای قطبی را طی نمیکنند. همچنین، پرواز بر فراز قطبها فضانوردان را در معرض سطوح بالاتری از تشعشعات قرار میدهد و چالشهای ارتباطی را ایجاد میکند.
خدمه فرم 2 به فرماندهی «چون وانگ»(Chun Wang)، سرمایهگذار و تأمینکننده مالی ماموریت در طول پرواز خود دهها آزمایش علمی انجام دادند. همچنین، آنها مناظر بیسابقهای را از مناطق یخی سیاره ما مشاهده کردند که برخی از آنها را با ما که روی زمین هستیم، به اشتراک گذاشتند.
برای مشاهده سایر مطالب مرتبط با علم اینجا کلیک کنید
