اعتبار اسنادی ال سی ( LC) چیست و مزایای استفاده از آن چه ‌می‌باشد؟

ال سی/ LC چیست؟

یکی از روش های معروف و شناخته شده برای پرداخت ها، مخصوصا در عرصه تجارت بین الملل، استفاده از نهادی با عنوان ال سی( LC) یا اعتبار اسنادی است. منظور از واژه LC که مخفف عبارت Letter of credit یا به نحو دقیق تر Documentary Letter of Credit است و با عناوین اعتبار اسنادی یا اعتبار نامه در زبان فارسی معرفی می شود، یک شیوه پرداختی است که در آن تعهد قطعی به پرداخت از جانب بانک گشاینده اعتبار وجود دارد و به خریدار و فروشنده داده می شود که برحسب آن بانک تعهد می کند که میزان پرداختی خریدار، در زمان مقرر و با همان مبلغ مورد توافق و صحیح، به فروشنده داده خواهد شد. در واقع در تعریف ساده ترِ دیگری که نویسندگان طبق مقررات UCP از این نهاد ارائه میکنند، ال سی یک خدمت بانکی است که در آن بانک گشاینده اعتبار بر اساس تقاضا و دستور مشتری( که متقاضی اعتبار اسنادی یا خریدار معامله به شمارمی روند ) یا از سوی خود بعنوان ذینفع مکلف میشود به منظور خرید یا سفارش کالا یا دریافت خدمات در مقابل اسناد مقرر و مطابق با شرایط درج شده در اعتبار اسنادی، پرداختی را به فروشنده( ذی نفع) انجام دهد یا به بانک دیگری اجازه پرداخت یا معامله دهد. با وجود آن که بيش ترین استفاده از روش پرداخت اعتبار اسنادی در حوزه تجارت بین المللی است ولی در معاملات و تجارت داخلی هم میتوان از این روش با توجه به مزایایی که دارد، برای پرداخت استفاده نمود. استفاده از روش پرداخت ال سی در هر دو حوزه تجارت داخلی و بین المللی تابع یکسری مقررات خاص خواهد بود.

مراحل گشایش اعتبار یا ال سی کدامند؟

برای گشایش اعتبار اسنادی مراحل مختلفی لازم است طی شود که بررسی مفصل و جزئی همه آنها از حوصله این نوشتار خارج است اما به طور خلاصه می توان از چهار مرحله اصلی در این روش پرداختی سخن گفت:

1. مرحله گشایش اعتبار در بانک گشاینده است. برای این امر لازم است که ابتدا طرفین بر سر یک معامله توافق کرده باشند و مجموعه اسنادی را از قبیل پیش فاکتور تهیه کرده باشند که نشان دهنده قصد انجام معامله توسط آنهاست. پس از حصول توافقات اولیه، خریدار (یا وارد کننده کالا / متقاضی گشایش اعتبار) از بانکی (در کشور خود) درخواست گشایش اعتبار و ابلاغ آن به فروشنده را می نماید.
2. مرحله ابلاغ این اعتبار اسنادی به فروشنده است. در این مرحله فروشنده متن ال سی را مطابق با شرایط اعتبار از بانک ابلاغ کننده دریافت می کند و پس از دریافت آن اقدامات لازم را جهت تولید و بسته بندی کالا و تنظیم اسناد نهایی فروش انجام می دهد.
3. پس از ارسال کالا و اخذ اسناد مربوطه، فروشنده با بانک گشاینده اعتبار تسویه می کند و وجه، برای او مطابق توافق طرفین واریز می شود.
4. در نهایت در مرحله آخر خریدار یا وارد کننده کالا، کالاهای دریافتی خود را از گمرکات (بنادر؛ در حمل دریایی و فرودگا هها؛ در حمل هوایی) ترخیص می کند.

این بیان ساده و خلاصه ای بود از مراحل گشایش اعتبار تا تحویل نهایی کالا و خدمات اما نکته ای که باید در نظر داشت این است که طرفین می توانند درمواردی، هر شرط دیگری را که با توجه به اوضاع و احوال و شرایط خود و طرف معامله لازم می دانند به هریک از این مراحل اضافه کنند یا بعضا برخی از مقررات را برای سهولت کار با توافق یکدیگر حذف کنند.

نقش اعتبار اسنادی در یک معامله

در حقوق تجارت بین الملل اعتبارات اسنادی نقش مهمی در قراردادها بازی می کند. در حقیقت آنچه در خصوص ثمن و نحوه تسلیم آن در قوانین داخلی وجود دارد در حقوق بین الملل صدق نمی کند. در این خصوص اعتبارات اسنادی نقش مهمی دارد که عمدتا شرایط آن را قرارداد منعقد شده بین دو طرف معامله تعیین می کند. برای اینکه روش استفاده از اعتبارات اسنادی در داد و ستدهای خارجی روشن تر شود، می توانیم مثالی بیاوریم. فرض کنید فروشنده ای هستید در بندری در شرق آسیا و می خواهید کالایی را به خریداری در ایران بفروشید، اما شما و خریدار یکدیگر را نمی شناسید و هر یک نگران توانایی مالی و اعتبار طرف مقابل هستید. شما می ترسید که پس از تحمل هزینه های بارگیری و ارسال کالا، خریدار ورشکسته شود، یا با رسیدن کالا به مقصد از پرداخت قیمت کالا خودداری کند. در این حال، چنان چه خریدار قیمت را ندهد، شما مجبورید زیر بار هزینه های مراجعه به دادگاه علیه خریدار در ایران، یعنی در کشوری که در فرض ما، شما هیچ آشنایی با سیستم حقوقی آن ندارید بروید. علاوه بر آن، باید به هزینه فروش و نقد کردن کالا در یک کشور غریب نیز اشاره کنیم. از طرف دیگر، خریدار هم دلیلی ندارد به توانگری و اعتبار اعتماد ورزد و او نیز به سهم خود نگران است که چنان چه ثمن را پیشاپیش بپردازد کالایی با کمیت و کیفیت کالای موضوع قرارداد به دست او نرسد یا حتی بدتر از این، پریشانی و بحران مالی فروشنده، او را هم از پولی که پرداخته و هم از کالای موضوع عقد محروم سازد. از بین بردن همه این نگرانی ها با استفاده از اعتبارات اسنادی است. به منظور کاهش این بیم و نگرانی بر حق، که هر یک دارند، طرفین می توانند به حالتی بینابین توافق کنند و معامله شان را از طریق اعتبارات اسنادی سامان بدهند. در این روش، خریدار موافقت می کند به ثالثی، معمولا یک بانک خوش نام و معتبر، مراجعه کرده و تقاضا کند که اعتبار اسنادی( ال سی ) به نفع شما افتتاح کند. هنگامی که بانک خوش حسابی و اعتبار مالی خریدار را احراز و تایید کرد، با تقاضای خریدار موافقت و اعتبار اسنادی را افتتاح می کند. بدین سان، بانک می پذیرد که تعهدی اصلی، مستقیم و مستقل مبنی بر پرداخت وجه براتی که شما بر اساس اعتبار اسنادی ارایه می کنید، بر عهده بگیرد، مشروط بر اینکه اسناد منطبقی که در اعتبار مشخص شده، ارایه و تسلیم شود. اسنادی که معمولا در اعتبارات تجاری مشخص می شود، شامل صورت حساب تجاری، بیمه نامه، و بارنامه پاک کالای بارگیری شده است. سند اخیر دلیل مالکیت کالا به شمار آمده و مالکیت کالا را ثابت می کند.

اصطلاحات مربوط به اعتبار اسنادی چیست؟

• دموراژ: هزینه معطلی کشتی و نقطه مقابل دیسپچ.
• سورشارژ: هزینه اضافی که به کرایه حمل تعلق می گیرد.
• کابوتاژ: حمل کالا از یک نقطه کشور به نقطه دیگر کشور از راه دریا یا رودخانه های مرزی.

مزایای اعتبارات اسنادی چه مواردی است؟

1. اطمینان فروشنده از اینکه پس از ارایه اسناد حمل وجه اعتبار را مطابق شرایط اعتبار از بانک کارگزار یا تایید کننده دریافت می کند.
2. امکان کنترل تاریخ حمل و تحویل نهایی کالا.
3. تحصیل اسناد حمل مطابق با مفاد موافقت اولیه تحت شرایط قرارداد میان طرفین
4. اطمینان از اینکه پرداخت وجه اعتبار به فروشنده فقط بعد از انتقال و فک مالکیت کالا از وی صورت میگیرد.
5. امکان کسب تسهیلات بیشتر برای فروشنده در مقابل اعتبار گشایش یافته برای تهیه کالای سفارش شده
6. تعهد بانک برای پرداخت بها در معاملات بجای فرد فروشنده

فراهم نمودن حمایت های قانونی

اعتبارات اسنادی معمولاً تحت نظارت اتاق بازرگانی بین المللی قراردارند. این مقررات که به صورت متناوب مورد تجدید نظر قرار می گیرند از سال ۱۹۳۳ اجرا شده اند و شامل مجموعه مقررات مورد قبول جهانی برای پوشش عملیات اعتبار اسنادی هستند. قبول مقررات ucp (یو. سی. پی.) توسط بانک ها از طریق کمیته های ملی مربوطه دراتاق بازرگانی بین الملل، انجمن بانکداری ملی هر کشور، پذیرش جداگانه یک بانک و اعلام آن به اتاق بازرگانی بین المللی یا گنجاندن یو. سی. پی. در خود اعتبار اسنادی صورت می گیرد.

انواع اعتبار اسنادی

1. اعتبار اسنادی وارداتی يا صادراتی: به اعتباری که خريدار برای واردات به کشور خود گشايش میکند اعتبار وارداتی و اين اعتبار از لحاظ فروشنده کالا که در کشور ديگر قرار دارد اعتبار صادراتی مي باشد.
2. اعتبارات اسنادی قابل برگشت: Revocable L/C در اين نوع اعتبار، خريدار و يا بانک گشايش کننده اعتبار مي تواند بدون اطلاع ذينفع، هرگونه تغيير يا اصلاحی در شرايط اعتبار بوجود آورد(بدون اجازه فروشنده)، واضح است از اين نوع اعتبار استفاده چندانی نميشود زيرا فروشنده اطمينان لازم را نسبت به پايدار ماندن اعتبار و انجام تعهدات خريدار ندارد. با کمال تعجب اگر خريدار ايرانی بخواهد اعتبار قابل برگشت گشايش نمايد سيستم بانکی از وی مجوز خاص بانک مرکزی را مطالبه مينمايد در حاليکه اعتبار غير قابل برگشت احتياجی به مجوز ندارد.
3. اعتبار اسنادی غير قابل برگشت:Irrevocable L/C در اعتبار اسنادی غير قابل برگشت هرگونه تغيير شرايط اعتبار از جانب خريدار يا بانک گشايش کننده اعتبار موکول به موافقت و رضايت فروشنده بوده. فروشندگان معمولا از اين گونه اعتبار استقبال بيشتری ميکنند. براساس آخرین مقررات اتاق بازرگانی بین الملل در صورت عدم تصريح و سکوت در اعتبار اسنادی مبنی بر قابل برگشت يا غير قابل برگشت بودن آن ، اعتبار غير قابل برگشت خواهد بود.
4. اعتبار اسنادی تاييد شده: Confirmed L/C اعتباری است که خريدار ملزم می شود تا اعتبار صادره از سوی بانک خود را به تاييد هر بانک معتبر ديگر کخ مورد نظر فروشنده است، برساند. اين نوع اعتبار اسنادی حاکی از اطمينان نداشتن به حيثيت اعتباری بانک صادر کننده و يا وضعيت متزلزل سياسی يا اقتصادی کشور خريدار است. هم اکنون بسياری از فروشندگان خارجی تقاضای اعتبارات تاييد شده از خريداران ايرانی می کنند که اين مسئله به دو دليل می باشد اولا وضعيت سياسی و اقتصادی متزلزل ثانيا در سالهای پس از جنگ ايران و عراق بدليل کمبود ارز در سيستم بانکی کشور، بانک مرکزی خريداران را به به گشايش اعتبارات يوزانس (نسيه) ترغيب کرد در حاليکه بانک مرکزی در زمان سررسيد اعتبارات توانايی پرداخت مبلغ اعتبار را نداشت که باعث تاخيرهای بلند مدت در پرداخت مبلغ اعتبارات به فروشندگان شد که باعث بی اعتمادی فروشندگان به بانکهای ايرانی شد.
5. اعتبار اسنادی تاييد نشده :Unconfirmed L/C اين نوع اعتبار در شرايط متعارف و بدون نياز به تاييد بانک ديگری گشايش می يابد. اگر در شرايط اعتبار کلمه Confirmedذکر نشود آن اعتبار تاييد نشده تلقی ميشود
6. اعتبار اسنادی قابل انتقال:Tranferable L/C به اعتباری گفته می شود که طبق آن، ذينفع اصلی حق دارد همه يا بخشی از اعتبار گشايش شده را به شخص يا اشخاص انتقال دهد. در واقع اين نوع اعتبار يک امتياز برای فروشنده محسوب می شود.
7. اعتبار اسنادی غير قابل انتقال: Untransferable L/C به اعتباری گفته می شود که ذينفع حق واگذاری کل يا بخشی از آن را به ديگری ندارد. در تجارت بين الملل عرف بر غير قابل انتقال بودن اعتبار است و همچنين در ايران برای گشايش اعتبار قابل انتقال نياز به مجوز بانک مرکزی می باشد.
8. اعتبار اسنادی نسيه يا مدت دار(يوزانس): Usance L/C اعتباری است که وجه اعتبار بلافاصله پس از ارايه اسناد از سوی ذينفع، پرداخت نمی شود بلکه پرداخت وجه آن، بعد از مدت تعيين شده صورت می گيرد. در واقع فروشنده به خريدار مهلت ميدهد که بهای کالا را پس از دريافت و فروش آن بپردازد. معامله يوزانس معمولا در کشورهايی انجام می گيرد که کمبود ارز دارند.
9. اعتبار اسنادی ديداری: At Sight L/C اعتباری است که طبق آن بانک ابلاغ کننده پس از رويت اسناد حمل ارايه شده از طرف ذينفع (فروشنده)، در صورت رعايت تمامی شريط اعتبار از سوی وی ، بلافاصله وجه آن را پرداخت می کند.
10. اعتبار اسنادی پشت به پشت(اتکايی): Back to Back L/C اين نوع اعتبار اسنادی متشکل از دو اعتبار جدا از هم است. اعتبار اول به نفع ذينفع گشايش میيابد که خود به هر دليلی قادر به تهيه و ارسال کالا نيست. به همين جهت با اتکا بر اعتباری که به نفع وی گشايش يافته است اعتبار ديگری برای فروشنده دوم (ذينفع دوم) که ميتواند کالا را تهيه و ارسال کند، از طرف ذينفع اول گشايش میيابد.
11. اعتبار اسنادی ماده قرمز: Red Clause L/C در اين نوع اعتبار فروشنده می تواند قبل از ارسال کالا، وجوهی را بصورت پيش پرداخت از بانک ابلاغ کننده يا تاييد کننده دريافت کند. علت اين نام گذاری آن است که اولين بار که اين اعتبار گشايش يافت بانک بازکننده اعتبار برای جلب توجه بانک ابلاغ کننده شرايط اعتبار را که به مقداری از وجه اعتبار را به عنوان پيش پرداخت به ذينفع پرداخت ميکند را با جوهر قرمز نوشت که از آن به بعد به اعتبار ماده قرمز معروف شد.
12. اعتبار اسنادی گردان: Revolving L/C اعتباری است که پس از هر بار استفاده ذينفع از اعتبار، همان مبلغ اسناد تا سطح اعتبار اوليه افزايش می يابد در واقع بدون احتياج به افتتاح يا اصلاح اعتبار جديد ، اعتبار موجود خود به خود تجديد می شود.

اطمینان از بررسی کارشناسانه اسناد

1. خریدار مطمئن است که اسناد در خواستی در اعتباراسنادی ( اگر مطابق مقررات یو . سی . پی . صادر شده باشد ) باید کاملا مطابق با مواد و شرایط اعتباری اسنادی و مقررات یو . سی . پی . ارائه شود
2. بانک ها، اسناد ارائه شده را کنترل خواهند کرد
3. خریدار اطمینان دارد که پرداخت وجه به فروشنده فقط پس از مطابقت اسناد با مواد و شرایط اعتبـار اسنادی و مقررات یو .سی. پی انجام خواهد گرفت

نکات قابل توجه در اعتبارات اسنادی داخلی

استفاده مفید اعتباراسنادی باتوجه به مزایای بسیاری که برای فعالان اقتصادی درعرصه تولید و بازرگانی دارد، نیاز به تخصص و آشنایی فنی با اصطلاحات و مقررات بازرگانی و بانکی داخلی و بین المللی دارد. عدم آشنایی کافی به مقررات و کاربردهای انواع اعتبارات اسنادی باعث از دست رفتن فرصتهای ذیقیمت این عرصه می گردد. لذا به فعالان اقتصادی توصیه میگردد که قبل از استفاده از خدمات اعتبارات اسنادی، از راهنمایی و مشاوره متخصصان امر در این زمینه بهره مند گردند.

خطرات استفاده از اعتبارنامه

خطر کلاه برداری: شخص ذی نفع ممکن است با جعل اسناد مربوط به حمل بدون تحویل کالا به خریدار پول را دریافت کند، حتی ممکن است متن خود اعتبار اسنادی دستکاری و جعل شود.

ریسک محدودیت های حکومتی: اجرای اعتبارنامه ممکن است با ممانعت حکومت ها (مثلاً در شرایط تحریم) متوقف شود.

بلایای طبیعی: اجرای قرارداد ممکن است بر اثر فجایع طبیعی یا جنگ متوقف شود.

ریسک برای درخواست دهنده اعتبارنامه

• عدم تحویل کالاها
• تحویل ناقص
• تحویل کالای نا مرغوب
• تحویل زود یا دیر هنگام
• خرابی کالا در حین انتقال
• مشکلات مربوط به مبادلات ارزی
• مشکل در بانک صادرکننده یا دریافت کننده
• دزدیده شدن

ریسک برای بانک صادرکننده

• ورشکستگی درخواست دهنده ال سی.
• خطر کلاهبرداری، محدودیت های حکومتی

ریسک برای شخص ذی نفع: ناتوانی در فراهم آوردن شرایط ال سی

ریسک تجارت بین الملل: خطر تغییر در نرخ ارز

طرفین درگیر در اعتبار اسنادی

1. خریدار یا متقاضی، Applicant, Buyer, Importer: طرفی که اعتبار به تقاضای وی گشایش می شود.
2. ذی نفع یا فروشنده، Beneficiary, Seller, Exporter: طرفی که اعتبار به نفع او گشایش شده است.
3. بانک گشایش کننده Issuing Bank) I.B): بانکی که بنا به تقاضای خریدار/متقاضی، یا از طرف خود اقدام به گشایش اعتبار می نماید.
4. بانک ابلاغ کنندهAdvising Bank) A.B): بانکی است که بنا به تقاضای بانک گشاینده، اعتبار را ابلاغ می نماید.
5. بانک تعیین شده Nominated Bank) N.B): بانکی که اعتبار نزد آن قابل استفاده است که می تواند همان بانک Issuing Bank) I.B) باشد یا Advising Bank) A.B) یا حتی بانکی دیگر.
6. بانک تاییدکننده Confirming Bank) C.B): بانکی که بنا به درخواست یا مجوز بانک گشاینده، یا به تقاضای ذی نفع(به تقاضای ذی نفع بدون اطلاع به بانک گشاینده) تأیید خود را بر اعتبار می افزاید.
7. بانک پوشش دهنده Reimbursing Bank) R.B): بانکی که به تقاضای بانک گشاینده نسبت به پوشش اعتبار به منظور پرداخت وجه اقدام می نماید. (معمولاً زمانی استفاده می شود که بانک گشاینده اعتبار نزد بانک ابلاغ کننده که در کشور فروشنده است حساب ندارد و کار پرداخت وجه اعتبار را از طریق بانکی دیگر که بانک پوشش دهنده نامیده می شود انجام می دهد.)