حج تمتع
احرام حج در هر جای شهر مکه صحیح است، گرچه در خانه هائی باشد که تازه ساخته شده و جزء شهر است البته مستحب است در مقام ابراهیم و یا حجر اسماعیل محرم شود.
حج اکبر،حج واجب یا حج تمتع یکی از مهم ترین فروع دین اسلام است. مسلمانان با داشتن شرایطی مکلف اند در دهه اول ماه ذی الحجه به مسجد الحرام در شهر مکه در عربستان رفته و مجموعه ای از اعمال نیایشی را به جا آورند.
وجه تسمیه
حج بر سه قسم است: حج اِفراد، حج قِران و حج تمتّع.
تمتع به معنای استفاده کردن و سود بردن است. همچنین علّت نامگذاری حج تمتّع، حلال شدن محرّمات احرام و بهره بردن از آنها در فاصله زمانی بین عمره تمتّع و حج است و این در حالی است که عمره تمتّع مرتبط با حج تمتّع و جزء آن است؛ به گونه ای که آن دو از نظر شرع یک عمل محسوب می شوند و در نتیجه، انتفاع از محرّمات احرام در فاصله زمانی بین آن دو، به منزله انتفاع از آنها در حج است از این عنوان در باب حج سخن گفته اند.
حکم تکلیفی
حج تمتّع وظیفه شخص «آفاقی» است؛ آفاقی یعنی کسی که فاصله محلّ سکونتش تا مکه بیش از ۴ یا ۱۶ فرسخ بنابر اختلاف اقوال در مسئله است. در حج استحبابی، فرد در انتخاب هریک از انواع حج مخیر است.
اعمال حج تمتع سیزده چیز است كه به ترتیب عبارتند از:
- احرام
- وقوف به عرفات كه در چهار فرسخى مكه است
- وقوف به مشعر الحرام كه تقریبا در دو فرسخى مكه است
- رفتن به منا كه نزدیك مكه است و انداختن سنگریزه بر جمره عقبه
- قربانى كردن در منا
- تراشیدن سَر یا گرفتن كمى از ناخن
- طواف زیارت
- دو ركعت نماز طواف
- سعى بین صفا و مروه
- طواف نساء
- دو ركعت نماز طواف نساء
- ماندن در منا در شب هاى یازدهم و دوازدهم ذیحجه و بعضى باید شب سیزدهم را هم در منا بمانند.
- انداختن سنگریزه بر سه جمره در منا در روز یازدهم و دوازدهم و بعضى در روز سیزدهم هم باید بیندازند.
احرام حج
واجب است انسان بعد از تمام كردن اعمال عمره تمتع، آماده شود براى انجام اعمال حج تمتع و اولین عمل احرام است كه باید از مكه مُحرِم شود و باز متوجه باید بود كه این سیزده عمل هم مثل پنج عمل عمره تمتع همه عبادت است. در اول ِ هر عملى انسان باید توجه داشته باشد كه چه مىخواهد انجام دهد و همچنین عمل را قربة ً اِلى الله و محض اطاعت امر خدا به جا آورد كه اگر خداى نخواسته ریا و خود نمائى در عبادت داخل شود فاسد و باطل مىگردد و گذشته از این خود ریا، معصیت كبیره است و باید با لبیك گفتن مُحرم شدن همه كس و همه چیز غیر از خدا را فراموش كنیم و با یاد حق و براى اطاعت از اوامرش اعمال را انجام دهیم.
احکام
کسی که وظیفه اش حج تمتّع است نمی تواند به حج قِران یا اِفراد عدول کند و در صورت عدول، ذمّه اش از حجّ تمتّع بری نمی شود، مگر در حالت اضطرار، همچون تنگی وقت یا پیدایی عذر، مانند عروض حیض برای زن.
مستحب است حج استحبابی به صورت تمتّع انجام گیرد، هرچند حج گزار غیر آفاقی باشد.
با حلق یا تقصیر، محرّمات احرام، جز زن و بوی خوش بنابر مشهور بر حاجی حلال می شود و پس از طواف زیارت و نماز آن و سعی، بنابر مشهور بوی خوش نیز حلال می شود و پس از طواف نساء و نماز آن، زن نیز حلال می گردد.
شرایط
حج تمتع علاوه بر شرایط عمومی حج، دارای شرایط زیر است:
- نیت حج تمتّع هنگام احرام بستن برای عمره تمتّع
- وقوع عمل در ماه های حج، یعنی شوّال، ذیقعده و ذیحجّه
- به جا آوردن عمره تمتّع و حج در یک سال
- احرام بستن برای حج تمتّع از مکه، که افضل اماکن آن، مسجد الحرام و افضل مواضع مسجد الحرام، مقام ابراهیم یا حجر اسماعیل علیهما السّلام است.
ویژگی های حج تمتع
حج تمتّع در مقایسه با حج قران و اِفراد دارای ویژگی های زیر است:
- در تمتّع، عمره و حج به یکدیگر وابسته و از هم انفکاک ناپذیرند؛ بر خلاف قران و افراد که عمره در آن دو واجب نیست، مگر با نذر و مانند آن.
- در تمتّع، عمره پیش از حج گزارده می شود؛ امّا در دو قسم دیگر بعد از حج انجام می گیرد.
- در تمتّع، عمره همچون حج باید در ماه های حج گزارده شود؛ بر خلاف عمره دو قسم دیگر در صورت وجوب آن؛ هرچند به جا آوردن آن پس از اتمام مناسک حج، واجب است.
- در تمتّع، عمره و حج باید در یک سال انجام شوند، برخلاف قران و افراد.
- بنابر مشهور، در تمتّع، خروج از مکه بعد از اتمام عمره، تنها با احرام حج، جز در صورت بازگشت به مکه قبل از سپری شدن یک ماه، جایز است. قول مقابل مشهور کراهت آن است. امّا غیر متمتّع هر زمان بخواهد می تواند بدون احرام از مکه خارج شود.
- در تمتّع، میقات حج، خود مکه است؛ امّا در قران و افراد، یکی از میقاتهای پنج گانه یا منزل حاجی در صورت نزدیک تر بودن آن به مکه از میقات.
- در تمتّع، میقات عمره یکی از میقاتهای معروف یا مکانی است که در حکم میقات می باشد؛ برخلاف عمره قران و افراد که میقات آن برای کسی که در حرم است ادنی الحلّ و برای کسی که بیرون حرم سکونت دارد، یکی از میقاتهای پنج گانه یا منزلش می باشد.
- محرم به عمره تمتّع با مشاهده خانه های مکه تلبیه را قطع می کند، امّا محرم به عمره مفرده اگر برای احرام از مکه بیرون رفته باشد، هنگام مشاهده کعبه؛ در غیر این صورت هنگام دخول حرم، تلبیه را قطع می نماید. نسبت به قطع تلبیه در عمره مفرده اقوال دیگری نیز در مسئله وجود دارد.
- عمره تمتّع طواف نساء ندارد؛ امّا عمره قران و افراد بنابر مشهور طواف نساء دارد.
- در تمتّع، مقدم کردن طواف زیارت و سعی بر وقوف در عرفات و مشعر در حال اختیار جایز نیست؛ برخلاف حج قِران و افراد که بنابر مشهور جایز است.
- برای مفرِد و قارن تأخیر طواف زیارت، سعی و طواف نساء از ایام تشریق و انجام دادن آنها در طول ذیحجّه جایز است؛ برخلاف متمتّع که تأخیر، حرام یا مکروه بنابر اختلاف اقوال در مسئله است.
- بنابر قولی در تمتّع پس از احرام به حج، به جا آوردن طواف مستحب حرام است؛ لیکن در دو قسم دیگر به اتفاق فقها جایز است.
- در تمتّع، بستن احرام تنها با تلبیه و در حج قران، بنابر قول مشهور، علاوه بر تلبیه با اشعار و تقلید نیز صحیح است.
- در تمتّع، قربانی واجب است و در دو قسم دیگر مستحب.
- برای مُفْرِد عدول به حج تمتّع در فرض جواز آن بر وی، جایز است؛ لیکن بر متمتّع عدول از حج تمتّع به افراد در حال اختیار جایز نیست. در حج قران، نه عدول از آن جایز است و نه عدول به آن.
نحوه خواندن نماز حاجت و احکام آن
