آموزش نت خوانی سنتور و چگونگی حفظ کردن و یادگرفتن نت ها

ساز سنتور یکی از سازهای موسیقی ایرانی است که امروزه برای نوازندگی و آموزش، کاربرد فراوانی دارد. اگر یک بار صدای حاصل از سنتور را شنیده باشید، به خوبی می دانید که این ساز دارای صدای دلنشین و خوش آهنگی است. حال برای اینکه خودتان به تنهایی بتوانید ساز سنتور را بنوازید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا “اموزش نت خوانی سنتور به زبان ساده” را ارائه بدهیم.

آموزش نت خوانی سنتور

علم موسیقی همانند هر علم دیگری می تواند بر روی کاغذ نوشته شود و همین کاغذهای تمرین بین هنرجویان رد و بدل شود. بنابراین، برای خواندن علائم موسیقی در سنتور باید علامت های سنتور را یاد بگیرید. این علامت ها نت نام دارند.

در کل نت ها را بر روی 5 خط موازی و مساوی می نویسند که به این 5 خط، خطوط حامل گفته می شود. شمارش خطوط حامل از پایین به بالا صورت می گیرد و نت های موسیقی نیز از سمت چپ به سمت راست و درست در بین این خطوط نوشته می شوند.7 نت در موسیقی وجود دارد که برای آموزش نت خوانی سنتور باید آن ها را به کامل فرابگیرید. نام تمامی نت های سنتور به ترتیب: «دو»، «رِ»، «می»، «فا»، «سُل»، «لا» و «سی». این هفت نت به صورت سه بار در ساز سنتور تکرار می شوند. با این نکته، در مجموع بیست و یک نت در ساز سنتور وجود دارد. البته این محاسبه برای غیر از نت های می و فا است به صورت 4 بار تکرار می شوند.برای دیدن و شناختن تمامی نت های موسیقی روی خط حامل کافی است که کلید سُل را بشناسید. چون کلید سُل در ابتدای خط حامل قرار می گیرد. در واقع، نتی که روی خط دوم می نویسید، نت سُل نام دارد. شناختن نت سُل بدان جهت اهمیت دارد که با مشخص شدن آن، روی خط حامل، بقیه نت ها نیز به همین ترتیب مشخص می شوند. برای اینکه نت سُل و خطوط حامل را فرا بگیرید، رو نویسی کردن از نت ها بر روی کاغذ، راهکار خوبی است.با احتساب تعداد تکرار نت های می و فا، در مجموع بیست و سه نت در ساز سنتور وجود دارد. حال برای نشان سایر نت ها روی خط حامل (در صورتی که محلی برای نوشتن نت ها بین خطوط حامل وجود نداشته باشد) کافی است تا نت ها را خارج از خطوط حامل با خطوط کوچک و اضافه بنویسید. به طور معمول، صداهای موسیقی در سنتور دارای کشش های متفاوتی می باشند. به همین خاطر، به هنگام گوش کردن صدای حاصل از سنتور ممکن است گوش تان متوجه طولانی بودن یک نت یا سریع قطع شدن یک نت باشد. مقدار معین کشش صداها در آموزش نت خوانی سنتور با قدم آرام سربازان مشخص می شود. به فاصله هر قدم را یک ضرب می گویند که نام آن سیاه می باشد. به طور خلاصه، نتی که با سیاه می نویسید، باید به اندازه یک ضرب یا یک قدم کشش داشته باشد. برای نوشتن نت به اندازه دو ضرب کافی است که دایره نت سیاه را توخالی و سفید قرار دهید.برای نوشتن نت به اندازه چهار ضرب باید نت را همانند نت دو ضرب بنویسید و دیگر خطی بر روی آن عمود نکنید. شکل نت چهار ضرب دقیقا همانند یک دایره توخالی و سفید بدون خط عمود است. در قدم بعدی، برای نوشتن کشش یک ضرب در فاصله شماره 1 و 2 کافی است تا دو نت را به صورت چنگ رسم کنید. برای رسم کردن چنگ های فوق نیاز است تا کشش آن ها به صورت مساوی باشد و به هیچ وجه کند یا تند نشود. اگر خواسته باشید که چهار نت را در فاصله یک ضرب اجرا کنید، نت ها را به صورت دولاچنگ بنویسید. اکنون خودتان می توانید حدس بزنید که برای نوشتن 8 نت در یک فاصله، چه علامتی را رسم نمایید.تمامی تمرین های نت خوانی در سنتور به نت خوانی برای کشش یا ضرب ختم نمی شود. برای سکوت در سنتور نیز علائمی وجود دارد. سکوت گرد دقیقا زیر خط چهارم حامل قرار دارد و علامت آن، یک خط کوتاه می باشد. سکوت سفید هم یک خط کوتاه است که بر روی خط سوم حامل قرار می گیرد. سکوت سیاه و سکوت چنگ و سکوت دولاچنگ و سکوت سه لاچنگ هر کدام علائم متفاوتی دارند که جایگاه دقیق آن ها مشخص نیست. همان طور که از نام این سکوت ها پیدا است، مقدار کشش آن ها به ترتیب سیاه و یک چنگ و یک دولاچنگ و یک سه لاچنگ می باشد.به هنگام خواندن نت های سنتور ممکن است با نتی مواجه شوید که در سمت راست آن، نقطه قرار داده شده است. این نقطه در سمت راست نت بدان معنی است که به اندازه نصف نت به همان نت اضافه شود.علامت دیِز، بِمُل، بِکا، سُری و کُرُن برای تغییر صدای نت ها به کار گرفته می شوند. این علامت ها کاربردهای متفاوتی دارند.اگر علامت دیِز قبل از نتی قرار بگیرد، صدای حاصل به اندازه نیم پرده زیر می شود. اگر علامت بِمُل قبل از نتی قرار بگیرد، صدای حاصل به اندازه نیم پرده بم می شود.اگر علامت بِکا قبل از نتی قرار بگیرد، صدا حاصل از خنثی کردن علامت قبلی می شود و به حالت قبلی باز می گردد.اگر علامت سُری قبل از نتی قرار بگیرد، صدای حاصل از آن نت به اندازه ربع پرده زیر می شود.اگر علامت کُرُن قبل از نتی قرار بگیرد، صدای حاصل از آن نت به اندازه نیم پرده بم می شود.توجه: فاصله نت های «دو» تا «دوسُری» و «دو» تا «رِکُرُن» دقیقا به اندازه ربع پرده نمی باشد. گفته می شود که اندازه کاملا تقریبی است.

چگونه نت ها را یاد بگیریم و حفظ کنیم؟

یکی از تمرین های مفید برای یادگیری نت ها نوشتن نت ها و نام آن هاست. در دفتر نت خود از هر نت سرمشق بنویسید و بارها و بارها نت و اسمش را تکرار کرده و بنویسید.

برای شروع، از فلش کارت استفاده کنید

متاسفانه، حفظ کردن نت ها در شروعِ کار، کمی خسته کننده است؛ ولی به هر حال مرحله ای است که همه باید پشت سر بگذارند. با روزی 10 دقیقه تمرین، طی چند هفته، بخش عمده ای از نت های خطوط حامل را (البته به جز نت های خطوط اضافه) برای دو کلید سل (Treble Clef) و کلید فا (Bass Clef) یاد می گیرید. استفاده از فلش کارت، روش خوبی برای حفظ کردن نت هاست. این فلش کارت ها هم به صورت رایگان در دسترس شماست و هم به صورت آماده می توانید تهیه کنید. همچنین تعدادی اپلیکیشن موبایلی برای حفظ کردن نت ها وجود دارد که با جستجو در اینترنت می توانید پیدا کنید. هر فلش کارتی حفظ شدید کنار بگذارید و بعد از مدتی دوباره مرور کنید. برای حفظ کردن نت ها می توانید از روش جعبه لایتنر استفاده کنید.

احساس را وارد نوازندگی کنید

موسیقی فقط تکرار یک توالی از نت ها نیست. طوری نوازندگی نکنید که دیگران فکر کنند دارید از روی یک متن روخوانی می کنید! موسیقی باید حس و حال داشته باشد؛ و این را نمی توان با نوشتن توضیح داد. به مهارت شنیداری تان رجوع کنید. اجرایتان را ضبط و بارها و بارها تکرار کنید تا احساس را وارد نوازندگی کنید.

بصری فکر کنید

بعد از حفظ کردن نامِ نت ها و جایگاهشان روی خطوط حامل، باید آن ها را به صورت بصری یاد بگیرید؛ طوری که به محض دیدن هر نت، نامش را به خاطر آورید. شاید برای آهنگی با تمپوی پایین بتوانید روی نامِ نت فکر کنید؛ ولی در سرعت های بالا، بدون تفکرِ بصری، وقت کم می آورید! حتی جملات رمزی مثل Good Boys Do Fine Always یا Face و … که در کتاب های مختلف ذکر شده، در اجرای واقعی کارآمد نیستند؛ دلیلش این است که مغز شما تا بخواهد رمز را به خاطر بیاورد و نام نت را تشخیص دهد نت بعدی از راه رسیده و دیگر دیر شده است. بنابراین چاره ای ندارید جز مدد گرفتن از نیمکرۀ راست مغز و توجه به ویژگی های بصری نت ها و جایگاهشان روی خطوط حامل.

گام ها را به خاطر بسپارید

هنگام نت خوانی ممکن است به قسمت هایی برخورد کنید که نت ها با توالی خاصی بالا و پایین می روند. مثلاً بعضی از آن ها شارپ یا فلت هستند. برخی نادیده گرفته شده اند. برخی با نت خاصی شروع شده اند. یعنی با یک گام سروکار دارید.در بیشتر آهنگ ها از همان گام های شناخته شده استفاده می شود که چه بسا ممکن است بلد باشید ولی به خاطرِ تمرینِ کم تشخیص ندهید. یادگیری گام ها به شما کمک می کند تا در حین نواختن قطعه، به محض دیدن الگو و بدون توجه به مابقی نت ها، گام را اجرا کنید. منظور از کلمه کلمه خواندن به جای حرف حرف خواندن، این بود.

اپلیکیشن های نت خوانی

علاوه بر تمرین های نوشتاری، نرم افزارهای بسیاری با قابلیت نصب روی تلفن های همراه وجود دارد که به یادگیری نت ها به شما بسیار کمک می کند. از جمله ی این اپلیکیشن ها می توان به Music Tutor، Vivace، Complete Music Reading trainer و بسیاری دیگر که با جستجو در برنامه هایی مثل گوگل پلی استور و بازار می توانید به آن ها دسترسی پیدا کنید، اشاره کرد.

قطعاتی انتخاب کنید که هر 5 انگشت دست را به کار می گیرند

یک روش خوب برای افراد مبتدی این است که تمرین را با قطعاتی انجام دهند که از هر 5 انگشت دست استفاده شده است. به این صورت که فقط نامِ انگشت و نتِ اول داده می شود و مابقی نت ها را هنرجو باید خودش پیدا کند. در این روش، دانش آموز وادار می شود به جای به یاد آوردنِ نامِ نت به شکل آن توجه کند و ناخودآگاه ارتباط جایگاه نت روی خطوط حامل با کلید معادل روی پیانو را تشخیص دهد. چنین قطعاتی را می توانید در کتاب هایی از Lin Ling-Ling و Boris Belin پیدا کنید. این روش حتی برای افرادی که نام نت ها را خوب بلد نیستند نتایج ارزشمندی به همراه دارد.

نت ها را جلو جلو بخوانید

نکتۀ بسیار مهم دیگر در نت خوانی این است که نت ها را جلوتر بخوانید. یعنی همیشه چند نت جلوتر از نتِ در حال اجرا باشید. «بخوان و برو جلو!»

حواستان به دست مخالف باشد

نت های هر دست را به صورت جدا تمرین کنید ولی همیشه آن یکی دست را پیش از رسیدن به قسمت مربوطه آماده کنید. دانش آموزان معمولاً مدت زیادی برای یک دست می گذارند ولی آماده سازی زودهنگام دست مخالف مهارتی است که هر چه زودتر باید بیاموزید. به تجربه دریافته ام بزرگترین مشکل هنرجویان من در نت خوانی، ضعفشان در آماده سازی دست مخالف بوده است. آن ها معمولاً نت های یک دست را خوب می خوانند ولی وقتی نوبت به دست دیگر می رسد که مثلاً قرار است یک ملودی بزند، به خاطر اینکه نت هایش را جلوتر نخوانده در جاگیری دست دچار مشکل می شود.

با اولین اشتباه، نت خوانی را متوقف نکنید

توقف نکردن، موضوع مهمی در نت خوانی است. اغلب پیانیست ها در گروه های نوازندگی فعالیت می کنند؛ بنابراین منطقی نیست وسط اجرا تاخیر به وجود آید. حتی اگر جایی اشتباه کردید، توجه نکنید و ادامه دهید. سعی کنید تمرینات را با سرعتی انجام دهید که در توانِ شماست. حتی قطعات با تمپوی سریع را می توانید در شروعِ کار با سرعتِ پایین اجرا کنید؛ مثلاً اگر تمپوی اصلیِ آهنگ 130 است، شما با 100 یا حتی 90 و کمتر شروع کنید؛ خلاصه با سرعتی که بتوانید نت ها را بدون دستپاچگی تشخیص داده و اجرا کنید. در نت خوانی هیچگاه بخش اشتباه را تکرار نکنید، چون این دیگر اسمش نت خوانی نیست، تمرین است.

آکوردها را یاد بگیرید

آکوردها، واحدهای سازندۀ هارمونی هستند. ابتدا همۀ آکوردهای ماژور و مینور را که با کلیدهای سفید قابل اجراست یاد بگیرید (مثلاً C, D, E, F, G, A, B Major & Minor). به ترکیب حروف هر آکورد دقت کنید؛ برای مثال E Major ترکیب سه کلید E, G#, B یا E Minor ترکیب E, G و B است و … . بعد به سراغ آکوردهای معکوس و چهارصدایی (هفتم) بروید. تسلط بر این موضوع بسیار حیاتی است.باید آنقدر در این این کار ورزیده شوید که در هنگام نت خوانی آکوردها را به صورت آکورد درک کنید نه نت های مجزا. با بهبود این مهارت، صرفه جویی زیادی در وقت شما به وجود می آید و سرعت نت خوانی تان افزایش می یابد. دلیلش این است که به جای نت های مجزا، شکل به هم چسبدۀ آن ها را در قالب آکورد درک می کنید. برای یادگیری آکوردها می توانید از اپلیکیشن بسیار مفید Piano Companion استفاده کنید.

نت خوانی (تبلچر) چیست؟ و چطور نت های موسیقی را بخوانیم؟