بافت اندومتریال یا همان بافت مخاط رحم شامل غده، گلبول های خون و بافت های همبند است و معمولا درون رحم رشد می کند تا رحم را آماده برای تخمک گذاری کند. این بافت به صورت طبیعی در داخل حفره رحم وجود دارد و به صورت ماهیانه دچار تغییرات قاعدگی می شود. تا زمانی که اندومتر در داخل حفره رحم قرار دارد همه چیز طبیعی است اما مشکل زمانی ایجاد می شود که این بافت به قسمت های دیگر بدن مانند داخل لگن سرک می کشد و به طور نابجا در این بخش قرار می گیرد. این بافت ها در داخل لگن دچار التهاب، خونریزی و چسبندگی داخل لگن شده و همچنین موجب به وجود آمدن کیست های شکلاتی به طور مکرر در تخمدان می شوند.
با التهاب و کششی که روی اعصاب و بافت ها وارد می شود موجب ایجاد درد لگنی مزمن در خانم ها شود. معمولا این دردها با شدت زیادی در خانم ها و دختران جوان بروز می کند و در سنین باروری نیز ممکن است موجب بروز مشکلات ناباروری شود.
بافت آندومتریوز در تمام بافت های بدن به غیر از طحال می تواند تولید شود، در قسمت تحتانی بدن در ناحیه تخمدان ها بیشتر از سایر اندام ها به وجود می آیند. تخمدان ها و عضله های رحم مهمترین قسمت هایی هستند که از هجوم این بافت در امان نیستند. اندومتر اگر داخل تخمدان تشکیل شود کیستی به نام اندومتریوما را می سازد و یا اگر در داخل عضله رحم یا همان میومتر باشد اندومتریوزیس را تشکیل می دهد.
به طور معمول، این بافت در طی قاعدگی فرو می ریزد اما بافتی که در جای دیگری رشد کرده باشد، قادر به انجام این کار نیست. که منجر به علائم جسمی زیادی از جمله درد می شود. هرچه این بافت ها بزرگتر شوند، بیشتر بر عملکرد بدن تاثیر می گذارند. برای مثال ممکن است لوله های رحم را مسدود کنند.
مهم ترین علائم آندومتریوز
بیماری آندومتریوز در بسیاری از موارد بی علامت است ولی گاهی علامت دار می باشد که علائم آن عبارتند از:
- درد لگن، از اولین و بارزترین علائم آندومتریوز است، این درد با گذشت زمان بدتر می شود. درد لگن و گرفتگی عضلات ممکن است قبل از عادت ماهیانه شروع شده و چندین روز بعد از عادت ماهیانه ادامه داشته باشد.
- داشتن عادت ماهیانه دردناک
- ممکن است در زمان قاعدگی خونریزی بیش از حد باشد و یا حتی بین دو قاعدگی خونریزی داشته باشید.
- درد در هنگام و یا بعد از نزدیکی با همسر
- درد زمان اجابت مزاج و ادرار کردن
- احساس گرفتگی شکمی در زمان رابطه زناشویی
- نازایی در زنان
- درد در هنگام معاینه ناحیه لگن
- اسهال
- یبوست
- خستگی
- نفخ و حالت تهوع در زمان قاعدگی
علائم آندومتریوز در زمان بارداری به طور موقت و با قطع پریودها در یائسگی علائم آن بطور کلی ازبین می رود.
علت بیماری آندومتریوز
- قاعدگی عقب گرد: بیشترین علت آندومتریوز می باشد. در این حالت، خون قاعدگی از بدن خارج نمی گردد و لوله های رحمی کمک می کنند تا سلول های آندومتر وارد ناحیه لگن شده و خونریزی در طول این مدت اتفاق می افتد.
- رشد سلول های جنینی: سلول هایی که در دوران جنینی قابلیت تبدیل به بافت های مختلف را دارند به علت عوامل نشناخته ای داخل حفره لگن تغییر ماهیت داده و تبدیل به سلول های اندومتری شوند و تظاهرات بالینی اندومتریوز را ایجاد کنند.
- زخم جراحی: در جراحی هایی مانند سزارین، سلول های آندومتر قابلیت این را دارند تا به محل جراحی خود را برسانند.
- انتقال سلول های آندومتر: رگ های خونی یا مایع تشکیل شده از لنف، سلول های اندومتر را به سایر قسمت های بدن می برند.
- مشکل در سیستم ایمنی: وجود ضعف در سیستم ایمنی بدن باعث می شود که بدن توانایی تشخیص بافت اندومتر را که در بیرون از رحم ساخته می شود را نداشته باشد و نتواند آن را ازبین ببرد.
عواملی که ابتلا به بیماری آندومتریوز را افزایش می دهد.
با هر رده سنی ممکن است شما به بیماری آندومتریوز مبتلا شوید ولی بعضی عوامل هستند که درصد ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد، این موارد عبارتند از:
- بیشتر در افرادی با رده سنی سی تا 40 سال و افرادی که باردار نشده اند مشاهده می شود.
- مبتلا شدن یکی از افراد خانواده یا حتی نزدیکان به این بیماری
- مصرف الکل
- نداشتن فعالیت های ورزشی
- مصرف کافئین
- داشتن خونریزی زیاد در عادت ماهانه یعنی بیشتر از 7 روز
- بیماری های خود ایمنی
- داشتن آلرژی (آسم)
- مبتلا بودن به سرطان تخمدان و سرطان سینه
عوارض ناشی آندومتریوز
- آندومتریوز طبق آمار علت 50 درصد از ناباروری هاست.
- افزایش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان
- کیست تخمدان
- التهاب درون لگن
- ایجاد اسکار و چسبندگی
- مشکلات روده ای و مثانه ای
خانم هایی که در سن باروری هستند بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به اندومتریوز قرار دارند، زیرا اندومتریوز یک بیماری وابسته به استروژن ( هورمون های جنسی ) می باشد. در واقع همانطور که در بافت طبیعی اندومتر استروژن باعث رشد می شود در بافت غیر طبیعی نیز تاثیر می گذارد و موجب رشد غیر طبیعی این بافت می شود، در نتیجه خانم هایی که در سن باروری هستند بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.
ارتباط آندومتریوز با نازایی
ناباروری در بیماران مبتلا به بیماری آندومتریوز به این دلیل است که بافت در هر قسمتی که باشد، با بازگشت خون قاعدگی از لوله ها به داخل شکم و یا چنانچه از لحاظ ژنتیکی شرایط مناسبی برای رشد آندومتریوز به وجود آید، بافت از طریق سلول های ایمنی از بین نمی روند و رسوب آندومتریوز حاصل می گردد. رشد و خاصیت تهاجمی بافت به صورتی است که با وارد شدن به ناحیه تخمدان می تواند بخش عمده ای از آن را از بین ببرد.
راه دیگر ایجاد ناباروری آندومتریوز نیز آسیبی است که به لوله ها وارد می کند. به این صورت که لوله ها حرکت موجی لازم را برای انتقال تخمک به داخل رحم را از دست می دهند و با چسبندگی هایی که در آن ایجاد می شود نمی توانند تخمک را از خود رد کنند.
همچنین بروز ناباروری با آندومتریوز به دلیل ترشح موادی است که از بافت ایجاد می شود و می توانند روی عملکرد تخمک اثرگذار باشد.
تشخیص آندومتریوز
این بیماری با وجود یک سری ضایعات با مشخصات مختلف در داخل لگن تشخیص داده می شود. روش تشخیص قطعی این ضایعات لاپاراسکوپی می باشد. البته روش های سرمی نیز می تواند آندومتریوز را نشان دهد، اما منفی یا مثبت بودن این آزمایشات نمی تواند قطعا وجود آندومتریوز را رد یا ثابت کند.
درمان آندومتریوز
- داروهای مسکن: شامل داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا مسکن های قوی تر با تجویز پزشک
- هورمون ها: درمان می تواند شامل هورمون درمانی مانند قرص های ضد بارداری، هورمون آزادکننده گونادوتروپین و موارد دیگر باشند.
- جراحی: جراحی اولیه تنها سعی در برداشتن نواحی مبتلا به اندومتریوز را دارد اما هیسترکتومی همراه با برداشتن هر دو تخمدان نیز ممکن است لازم شود. جراحی از روش های درمانی است اما تنها در صورتی که دیگر درمان ها موثر نباشند، درنظر گرفته می شود. درمان ناباروری ناشی از اندومتریوز معمولا با استفاده از IVF توصیه می شود.
سخن آخر
بیماری آندومتریوز در ایران، بیماری ناشناخته است؛ درمانی مشخص و مراکز درمانی زیادی برای آن وجود ندارد. تعداد مراکزی که روی آندومتریوز تحقیق می کنند و مطلع اند که چطور باید درمان شود بسیار کم و محدود است. آندومتریوز نیازمند به یک گروه متخصص درمانی شامل پزشک زنان،جراح، پزشک ارولوژ و روانپزشک است. نسبت به شدت و شرایط این بیماری از شیوه های درمانی گوناگونی مثل هورمون درمانی،رژیم درمانی و جراحی استفاده می گردد.
رحم رتروفلکس چیست؟
