فیوز ها قطعاتی هستند که وظیفه محافظت الکتریکی را بر عهده دارند. منظور از محافظت الکتریکی این است که مانع از تجاوز جریان الکتریکی در مدار های الکتریکی میشود.فیوز خودرو وظیفه تنظیم برق ورودی به ماشین را داشته تا از صدمه دیدن تجهیزات الکتریکی خودرو جلوگیری کند. اگر مایلید تا درباره ساختار فیوز خودرو و عملکرد آن آشنایی بیشتری پیدا کنید با این مطلب همراه ما باشید.
فیوز خودرو چیست؟
فیوزها (Fuse) اتصالات ساده ای هستند که در مواقع لزوم جریان برق را قطع کرده تا تجهیزات برقی آسیب نبینند. به عبارت دیگر فیوز خودرو قطعه ایست که وظیفه تنظیم برق ورودی به دستگاه مورد نظر در خودرو را داشته و در صورت ایجاد بار اضافی، اتصال جریان برق را قطع کرده و باعث می شود دستگاه مصرف کننده، آسیب نبیند.نوسانات جریان برق در خودرو می تواند آسیب زیادی به مصرف کننده ها و تجهیزات الکتریکی وارد کند. اما وجود فیوز سبب می شود تا این نوسانات با عبور از پلی به نام فیوز کنترل شوند.
نقش و عملکرد فیوز در ماشین
وقتی جریان برق در خودرو بیش از حد مورد نظر شود فیوز که اتصال فلزی با آلیاژ خاصی است آب شده و مانع از انتقال این جریان به مصرف کننده می شود.عنصر اصلی ساخت فیوز، یک نوار فلزی است که در یک محفظه غیر رسانا قرار دارد. با عبور جریان بیش از حد مجاز، نوار فلزی ذوب می شود و مدار الکتریکی قطع می شود.هرگاه یکی از تجهیزات برقی کار نمی کند ممکن است فیوز محافظ آن سوخته باشد. در شکل زیر چند فیوز سالم را مشاهده می کنید. اما در فیوز سوخته قسمت هشتی وسط فیوز آب شده و جریان را انتقال نمی دهد.اما اگر فیوزی سوخته باشد برای عوض کردن آن باید مراحل ساده ای را رعایت کرده تا بتوانید آن را به راحتی عوض کنید.
روی هر فیوز خودرو معمولا اطلاعاتی در رابطه با حداکثر شدت جریان عبوری از خود نوشته شده است که نشان می دهد اگر نوسانات برق خودرو از مقدار مشخص شده بیشتر باشد، اصطلاحا فیوز آب شده و قطع می گردد.این قطعه سبب می شود تا دستگاه مصرف کننده ای که برق خود را از طریق فیوز می گیرد، دیگر برق رسانی نداشته باشد و از مدار خارج گردد. این عمل به این دلیل انجام می گردد تا از بروز مشکلات اساسی در خودرو با نوسانات شدید جلوگیری گردد.
ساختار فیوز خودرو
ساختار فیوز به بیان ساده شامل دو پایه ای است که توسط یک سیم با جنس، ضخامت و مقاومت مشخص که به میزان ظرفیت فیوز بستگی دارد، میزان معینی از جریان برق را از خود عبور می دهد. هنگامی که جریان برقی در ماشین بیش از حد مدنظر شود، فیوز که اتصال فلزی با آلیاژ خاصی دارد، ذوب شده و مانع از انتقال این جریان به مصرف کننده(دستگاه های برقی داخل ماشین) می شود.عنصر اصلی در ساختار فیوز، یک نوار فلزی می باشد که در محفظه ای غیر رسانا جای دارد. با عبور جریان بیش از حد مجاز، نوار فلزی ذوب شده و مدار الکتریکی قطع می گردد و به اصطلاح عامیانه فیوز می سوزد. در فیوزهای با روکش شفاف، به سادگی می توان، اتصال یا سیم آن را مشاهده کرد و در صورت سوختن فیوز به سادگی قطع اتصال قابل دیدن است.
نوسانات جریان برق در ماشین می تواند صدمات زیادی به مصرف کننده ها و تجهیزات برقی وارد کند. ولی وجود فیوز سبب می شود تا این نوسانات با عبور از پلی به اسم فیوز کنترل گردند. به این ترتیب می توان گفت نقش فیوز در خودرو کنترل برق ورودی به سیستم های الکتریکی و قطع کردن برق ورودی در مواقع لزوم است.مجددا اشاره می شود این قطعه به راحتی می سوزد و از یک نوار فلزی و یک محافظ پلاستیکی ساخته می شوند که با عبور جریان برقی زیاد، نوار فلزی ذوب و مدار الکتریکی آن قطع می گردد.
انواع فیوز و رنگ های مختلف آن
این مورد که بیان می کند هر رنگ دارای معنایی خاص است با توجه به برخی عوامل صحیح است ولی نوعی از فیوزها هم هستند که شماره روی آن ها به رنگ پلاستیک خود بوده و دارای رنگ متفاوتی نیستند.مکان جعبه فیوز هم مهم است که به طور عمده در بخش های تیره در زیر داشبورد جاسازی می شود و این که ما بخواهیم اعداد روی آن ها را مطالعه کنیم قطعا کاری دشوار است.در واقع همین عوامل هستند که سبب اهمیت بالای فهمیدن رنگ و استاندارد فیوز می شوند.
در بیشتر ماشین ها، دو پنل فیوز دیده می شود. یکی در بخش موتور که فیوزهای مرتبط به فن های رادیاتور، پمپ ترمز ضد قفل و ECU در آن جای گرفته اند و دیگری داخل داشبورد و نزدیک زانوی راننده تعبیه شده است که فیوزهای مرتبط به سوییچ ها و وسایل درون کابین در آن جای دارند.انواع مختلفی از فیوزها در صنعت خودرو بکار می روند اما ما درباره فیوزهایی صحبت می کنیم که در اکثر خودروهای دهه ۸۰ به این طرف استفاده شده اند. به یاد داشته باشید که علاوه بر فیوزهای تیغه ای استاندارد ATC، فیوزهای دیگری نیز از نظر ابعاد وجود دارند که از جمله آن ها می توان به میکرو، مینی و ماکسی اشاره کرد.
صرف نظر از شکل فیوز تیغه ای بکار رفته در صنعت خودرو، فیوزها معمولاً دارای کدبندی رنگی استانداردی هستند که تشخیص رتبه بندی الکتریکی آن ها را آسان می سازند.شاید در ابتدا با خود فکر کنید که شناسایی این فیوزها آسان است زیرا شماره آن ها رویشان نوشته شده و نیازی به دانستن رنگ آن ها وجود دارد.این طرز تفکر به نوعی صحیح است اما برخی فیوزها دارای شماره هایی به رنگ پلاستیک خود بوده و رنگی نیستند. موضوع مهم تر اینکه جعبه فیوزها اغلب در بخش های تاریک زیر داشبورد یا در محفظه کثیف پیشرانه قرار گرفته و خواندن اعداد روی آن ها کاری سخت است.به همین دلیل است که دانستن رنگ و استاندارد فیوزها کمک مهمی محسوب خواهد شد. در ادامه شما را با استاندارد رنگ بندی فیوزها آشنا می کنیم. می توانید این لیست را پرینت کرده و در جایی مناسب نگه دارید تا در مواقع لزوم بتوانید از آن استفاده کنید. البته اگر پرینتر رنگی ندارید نام رنگ فیوز را نیز به همراه مشخصات آن نوشته ایم.
| رتبه بندی آمپری | رنگ فیوز |
| 1 | مشکی |
| 2 | خاکستری |
| 3 | بنفش |
| 4 | صورتی |
| 5 | قهوه ای مایل به زرد |
| ۷-۱/۲ | قهوه ای |
| 10 | قرمز |
| 15 | آبی |
| 20 | زرد |
| 25 | شفاف |
| 30 | سبز |
| 35 | آبی کم رنگ |
| 40 | نارنجی |
جعبه فیوز
بیشتر فیوزهای استفاده شده در ماشین، در قسمتی به اسم جعبه فیوز جمع آوری می شوند. جعبه فیوزها در اکثر ماشین ها، درون کابین در داشبورد یا زیر فرمان جای دارند. البته در معدود خودروهایی، جعبه فیوز در بیرون از اتاق خودرو در محفظه موتور جای دارد.تعداد فیوزهای ماشین بین ۱۰-۱۰۰ عدد است. به طور معمول خودروهای سبک دارای ۱۰-۳۰ فیوز هستند و خودروهای سنگین بیشتر از این تعداد فیوز در جعبه فیوز آن ها قرار دارد. روی هر فیوز اطلاعاتی درباره حداکثر شدت جریان عبوری از فیوز دیده می شود. در دفترچه خودرو، مشخصات همه فیوزها شامل اسم، محل درج فیوز، جریان عبوری و عملکرد هر فیوز به شکل اختصاری ذکر شده است.
دلایل و علائم سوختن فیوز ماشین
سوختن فیوز ماشین می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که در زیر به برخی از مهمترین آن ها اشاره می شود.
- اتصال غیر اصولی و مستقیم ادوات برقی خارجی به ماشین
- باتری به باتری کردن غیر اصولی
- افزودن دستگاه و تجهیزات غیر استاندارد به خروجی فندک ماشین
- خرابی دینام و به کار گرفتن قطعات غیر استاندارد
در ادامه به بررسی علائم سوختن فیوز می پردازیم. در مورد فیوزهای شیشه ای به دلیل شفافیتی که در ساختارشان وجود دارد به راحتی می توان متوجه سوختن آن ها شد. البته با مشاهده شکستگی هایی روی فیوز یا حتی ذوب شدن نوارهای فلزی درون قاب نیز می توان متوجه سوختن فیوز شد.قابل ذکر است علائم و مواردی وجود دارند که سبب سوختن فیوز می شوند از جمله:
- کیفیت فیزیکی اجزای سازنده فیوز
- آسیب دیدن و خرابی دینام
- ایجاد اتصالی یا توقف جریان برق در سیم های مرتبط به برق رسانی ماشین.
در مواردی ممکن است با قطع ناگهانی فیوزها به صورت مستقیم روی دستگاهی که آن فیوز مجری تنظیم شدت جریان بوده، تاثیر گذاشته و آن را کاملا از مدار خارج کند. در این شرایط بهترین و مطمئن ترین کار تعویض فیوز می باشد. در ادامه با طریقه عیب یابی و عوض کردن فیوز آشنا می شوید.
عیب یابی و عوض کردن فیوز
در فیوزهایی که ساختار آنها دارای روکش شفافی است(شیشه ای و مستطیلی شفاف) می توان سوختن فیوز را به طور واضح مشاهده نمود و در صورت دیدن قطعی در اتصال فیوز، می توان به سوختن آن و علامت هشدار پی برد. در این راستا دستگاهی به اسم مولتی متر یا چراغ آزمایش وجود دارد که توسط آن می توان تشخیص داد که آیا فیوز سوخته یا سالم است.این دستگاه برای فیوزهایی که روکش تیره و غیر شفاف دارند، بهترین گزینه است. طریقه استفاده دستگاه نیز به گونه ای است که باید دو سر فیوز ماشین را به دو سر چراغ آزمایش وصل کرده و بعد از روشن شدن چراغ دستگاه می توان پی برد فیوز سالم است یا نه.
توجه داشته باشید که به جای فیوز از سیم استفاده نکنید حتی به طور موقت. این کار باعث خراب شدن و آسیب دیدن تجهیزات الکتریکی می شود. اگر یکی از فیوزهای مهم ماشین سوخت و به کارایی آن نیاز شدیدی دارید در این شرایط باید از فیوز یدک یا فیوز کم کاربردتری به جای آن استفاده نمایید.به طور مثال در هوای سرد که شیشه عقب ماشین یخ زده و دید شما محدود شده، برای داشتن دید عقب بهتر باید از گرمکن شیشه استفاده کنید. این سیستم دارای یک فیوز در جعبه فیوز می باشد که ممکن است سوخته باشد. بعد از کنترل فیوز آن متوجه می شوید که به یک فیوز نیاز دارید.
در صورتی که فیوز یدک همراه داشته باشید که سریعا آن را تعویض می کنید، ولی در غیر این صورت باید به فکر جایگزینی فیوز باشید. در این شرایط باید بدانید هر فیوز مرتبط به چه سیستمی از ماشین است تا با مشکل مواجه نشوید. در دفترچه راهنمای ماشین این موارد نوشته شده است. ضمنا داخل درب جعبه فیوز هم فیوزهای مختلف نامگذاری شده اند.
در همه جعبه فیوزها، فیوز یدک وجود دارد تا زمانی که به مشکلی برخوردید، از آن استفاده کنید. دقت کنید که هر فیوز کارایی خودش را داشته و می تواند جریان مشخصی را عبور دهد. از این رو رنگ فیوزهای نصب شده در ماشین با یکدیگر فرق دارد. در ادامه نحوه عوض کردن فیوز ذکر می شود.به طور کلی خاموشی مقطعی قسمت های مشخصی از ماشین باید سریعا شما را به سمت جعبه فیوز هدایت کند. اطمینان پیدا کنید که فیوزها شل نیستند و به طور صحیح در جعبه فیوز سر جای خود قرار دارند. همچنین جریان عبوری از هر فیوز، مطابق آمپراژ تعیین شده در دفترچه خودرو است. سپس با استفاده از گیره مخصوص فیوزها که در جعبه فیوز وجود دارد، فیوز را بیرون بیاورید.
فیوزهای سوخته را شناسایی نمایید. فیوز سوخته معمولا اندکی سیاه و دودی شده اند و پلاستیک آن کمی ذوب شده است. به این ترتیب با خارج کردن فیوز مدنظر، سلامت سیم آن را بررسی کنید و بعد از آن به صورت چشمی، توسط شکاف بالای فیوز، یا مشاهده بدنه فیوز اتصال یا عدم اتصال دو سر پایه را به یکدیگر مورد بررسی قرار دهید. در صورت سوختن فیوز نسبت به تعویض آن اقدام کنید.فیوز سوخته را با فیوز مشابه و جریان آمپر یکسان عوض کنید. پیش از تعویض فیوز، علت سوختن آن را شناسایی و بعد از رفع عیب، فیوز سالم را با آمپراژ یکسان جایگزین نمایید. دقت کنید که جایگزینی فیوز با فیوزهای قوی تر، می تواند سبب سوختن قطعات الکترونیکی اساسی ماشین شود.
به طور مثال اگر فیوز سوخته ۱۵ آمپر است، باید آن را با فیوز مشابه ۱۵ آمپر جایگزین کرد. و در صورت جایگزینی با فیوز قوی تر مثلا ۲۰ یا ۳۰ آمپر امکان سوختن قطعات مهمی مانند ECU، پمپ بنزین، سیستم صوتی و دیگر قطعات الکترونیکی اساسی خودرو وجود دارد. همواره از فیوزهای استاندارد و مناسب برای تعویض فیوز بهره بگیرید. در غیر این صورت ممکن است جعبه فیوز آتش بگیرد. از این رو همواره تعدادی فیوز رایج مناسب و استاندارد(نظیر نمونه های ۵-۳۰ آمپر) در خودرو همراه داشته باشید.
چند نکته درباره فیوز خودرو
- پیش از تعویض فیوز از سوختن آن مطمئن شوید.
- از فیوز با ظرفیت مشخص شده استفاده کرده و هرگز ظرفیت آن را به طور دلخواه تغییر ندهید.
- هنگام نصب فیوز توجه کنید که فشار اضافی اعمال نشود زیرا امکان شکستن آن وجود دارد.
- برای عوض کردن فیوز، از فیوزهای خالی موجود در جعبه فیوز کمک بگیرید.
- فیوزها را مطابق رنگ انتخاب نکنید و حتما به ظرفیت آن دقت کنید.
- در صورتی که برق یک قسمت از ماشین قطع شد، باید فیوز آن را عوض کرد.
- فیوز با آمپر پایین در تایم کوتاه تری می سوزد.
- فیوز بی کیفیت با امکان آتش سوزی جعبه فیوز همراه است.
- پیش از تعویض فیوز چک کنید که این قطعه شل نباشد و در جای خود قرار داشته باشد.
- برای مشخص شدن ارتباط فیوز با دستگاه الکتریکی از دفترچه راهنما کمک بگیرید.
نقشه و راهنمای جعبه فیوز پراید
