نیتروفورانتوئین Nitrofurantoin دارویی است که در دسته داروهای نیتروفوران و آنتی بیوتیک قرار دارد. این دارو با نام های تجاری متفاوتی در بازار موجود می باشد؛ از جمله نام های تجاری نیتروفورانتوئین ماکروبید (Macrobid) ، ماکرودنتین(Macrodantin)، نیتروفان (Nitrofan) و فورادانتین(Furadantin) می باشد. هر دارویی نیمه عمر خاص خود را دارد و داروسازان نیمه عمر این دارو را حدود ۲۰ دقیقه بیان کرده اند. برخی از داروها هستند که از راه ادرار بدون هیچ گونه تغییری دفع می شوند که نیتروفورانتوئین نیز جز این دسته می باشد و حدود ۳۰ تا ۵۰درصدش به این روش دفع می شود. پزشکان از این دارو برای درمان عفونت بخصوص عفونت های مجاری ادراری و برای جلوگیری از رشد باکتری ها استفاده می کنند و باید بدانید که استفاده از این دارو برای عفونت های ویروسی کارساز نمی باشد. نحوه اثر نیتروفورانتوئین به این صورت می باشد که می تواند در سیستم آنزیمی باکتری مداخله ایجاد کند و بیشترین فعالیت این دارو در PH اسیدی می باشد. این دارو در بازار به شکل قرص روکشدار و سوسپانسیون خوراکی در دوزهای مختلف وجود دارد.
موارد منع مصرف نیتروفورانتوئین
- افرادی که اختلال شدید عملکرد کلیه دارند.
- نوزادان زیر یک ماه
- خانم های باردار
- افرادی که فاویسم دارند ( کمبود آنزیم گلوکز 6-فسفات دهیدروژناز یا G6PD ).
- افرادی که حساسیت مفرط به دارو دارند.
اثرات جانبی داروی نیتروفورانتوئین
- مصرف نیتروفورانتوئین ممکن است که سبب بروز برخی عوارض جانبی مانند سردرد، پلی نوروپاتی صعودی، سرگیجه، نوروپاتی محیطی و خواب آلودگی شود.
- در برخی موارد مصرف این دارو می تواند عوارض جانبی جدی مانند بثورات پوستی، تب، سندرم استیون_جانسون، خارش، سرفه حمله آسم بخصوص در بیماران مبتلا به آسم،درماتیت اکسفولیاتیو، آنافیلاکسی، ترومبوسیتوپنی، درد در قفسه سینه، لرز و کهیر گردد که در صورت بروز این عوارض به پزشک مراجعه کنید.
- مصرف این دارو ممکن است بر روی دستگاه گوارش شما تاثیر بگذارد و با عوارضی همچون بی اشتهایی، هپاتیت، تهوع، درد شکم و استفراغ رو به رو شوید.
- در صورت بروز هر یک از این عوارض و یا ادامه دار شدن آن ها سریعا به پزشک متخصص عفونی مراجعه کنید.
موارد احتیاط داروی نیتروفورانتوئین
- مصرف نیتروفورانتوئین در دوران بارداری توصیه نمی شود.
- مصرف این دارو در دوران شیردهی باید به تجویز پزشک باشد.
- در افراد مسن مصرف این دارو می تواند باعث بروز عوارضی همچون آنفولانزا شود که در این صورت باید سریعا مصرف دارو را قطع کرد.
- مصرف این دارو برای نوزادان زیر یک ماه، افرادی که حساسیت به این دارو را دارند، افرادی که نارسایی کلیوی دارند و افراد مبتلا به فاویسم توصیه نمی شود.
- افراد با بیماری های دیابت، آسم، آنمی، کمبود ویتامین B و افرادی که از اختلالات الکترولیتی رنج می برند حین مصرف این دارو باید بسیار مراقب باشند.
- این دارو را نباید در دهان خرد کرد چرا که باعث رنگ پذیری دندان شما می شود.
تداخلات دارویی نیتروفورانتوئین
ممکن است مصرف کپسول های خوراکی نیتروفورانتوئین با سایر داروها، ویتامین ها یا گیاهان دارویی که در حال حاضر، مصرف می کنید، در تضاد باشد. زمانی می گوییم که دو دارو با هم در تداخل هستند که ماده اصلی آن ها، نحوه عملکرد یک نوع دارو را تغییر دهد. این عارضه ممکن است خطرناک باشد یا اثر دارو را از بین ببرد. برای جلوگیری از آن، پزشک باید به دقت تمام داروهای مصرفی تان را کنترل کند. فراموش نکنید که پزشکتان باید درباره داروها، ویتامین ها یا مواد گیاهی که در حال حاضر آن ها را مصرف می کنید، اطلاع داشته باشد. برای اینکه متوجه شوید که چگونه این دارو باعث تداخل با دیگر داروها می شود، باید با پزشک معالج خود یا دکتر داروساز مشورت کنید. داروهایی که استفاده آن ها همزمان با نیتروفورانتوئین ممنوع است هرگز این داروها را با قرص خوراکی نیتروفورانتوئین مصرف نکنید! به طور مثال می توان به داروهای زیر اشاره کرد:
- آنتی اسیدهایی مانند شربت معده گاویسکون که حاوی منیزیم تریسیلیکیت هستند: مصرف این داروها همزمان با قرص نیتروفورانتوئین باعث می شود که اثر بخشی این قرص کم شود.
- پروبنسید و سولفین پیرازون: مصرف همزمان این داروها با نیتروفورانتوئین ممکن است باعث انباشته شدن بیش از حد این قرص در خون تان شود. زمانی که مقدار آن در بدن زیاد شود، خطر بروز عوارض جانبی در بدنتان بیشتر می شود؛ این در حالی است که اگر مقدار این دارو در ادرار کم شود، به همان نسبت تاثیر آن نیز کاهش می یابد.
- مصرف همزمان با آنتی اسید ها، جذب دارو را کاهش می دهد.
- مصرف همزمان این دارو با داروهای نوروتوکسیک، خطر مسمومیت عصبی را افزایش می دهد.
- خطر مسمومیت کبدی ناشی از مصرف این دارو به دنبال مصرف سایر داروهای هپاتوتوکسیک افزایش می یابد.
- خطر پنومونیت ناشی از مصرف این دارو به دنبال مصرف همزمان با داروهایی که اثر سمی بر ریه دارند، افزایش می یابد.
- مصرف این دارو اثر ضد میکروبی داروهای سیپروفلوکساسین و نوروفلوکساسین را کاهش می دهد.
عوارض جانبی نیتروفورانتوئین
هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.
- CNS: نوروپاتی محیطی، سردرد، سرگیجه، خواب آلودگی، پلی نوروپاتی صعودی(در دوز های بالا)
- Derm: بثورات پوستی، خارش، کهیر، درماتیت اکسفولیاتیو، سندرم استیون-جانسون
- GI: بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکمی، اسهال، هپاتیت
- HEMA: همولیز در بیماران مبتلا به کمبود G6PD، آگرانولوسیتوز، ترومبوسیتوپنی
- Other: حمله آسم در بیماران با سابقه آسم، آنافیلاکسی، افزایش حساسیت، واکنش های حساسیتی ریوی ( سرفه، درد قفسه سینه، تب، لرز، تنگی نفس)
توجه: در صورت بروز واکنش افزایش حساسیت، همولیز، نوروپاتی محیطی یا واکنش های ریوی، مصرف دارو باید قطع شود.
مصرف در بارداری و شیردهی نیتروفورانتوئین
- بی ضرر بودن این دارو در دوران بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده است. بهرحال نباید این دارو در اواخر دوران بارداری مصرف نمود. ( احتمال بروز کم خونی همولیتیک در نوزاد وجود دارد)
- هر چند این دارو با غلظت های کم در شیر مادر ترشح می شود، با این وجود برای مصرف این دارو در دوران شیردهی پزشک باید منافع مصرف دارو را در برابر ضررهای احتمالی آن بسنجد.
توجهات پزشکی - پرستاری نیتروفورانتوئین
- واکنش حساسیت ریوی حاد، اغلب در خلال هفته اول درمان و بخصوص در افراد مسن دیده می شود. ممکن است علائمی شبیه به سندرم شبه آنفلوآنزا خفیف تا شدید را ایجاد نماید. بهبودی اغلب بسرعت بعد از قطع دارو ایجاد می شود.
- نوروپاتی محیطی ممکن است شدید و برگشت ناپذیر باشد. در صورت بروز علائم نوروپاتی، مصرف دارو را بسرعت متوقف نمائید.
توجهات بیمار - خانواده نیتروفورانتوئین
- جهت جلوگیری از تحریک دستگاه گوارش، دارو را همراه با غذا یا شیر مصرف نمائید.
- بدلیل احتمال رنگ پذیری دندان ها، از خرد کردن قرص خودداری نموده و سوسپانسیون دارو را می توان در شیر، آب و آبمیوه رقیق نمود.
- توصیه می شود دارو را مطابق دستور پزشک و در وقت معین، مصرف نمائید و در صورت فراموش نمودن یک دوز، بلافاصله پس از بخاطر آوردن با رعایت حداقل فاصله 2 تا 4 ساعتی با دوز بعدی آن را مصرف نموده و از حذف دوز فراموش شده یا دو برابر کردن دوز بعدی، پرهیز نمائید.
- احتمالا مصرف دارو باعث سرگیجه و خواب آلودگی خواهد شد. توصیه می شود تا مشخص نشدن اثر دارو از رانندگی و سایر امور نیازمند هشیاری، پرهیز نمائید.
- ممکن است بدنبال مصرف دارو، ادرار به رنگ تیره ( زرد تیره تا قهوه ای) در آید که مساله قابل توجهی نیست.
- توصیه می شود در صورت بروز علائمی مانند تب، لرز، سرفه، درد قفسه سینه، تنگی نفس، راش پوستی، کرختی یا سوزن سوزن شدن انگشتان دست یا پا، به پزشک مراجعه نمائید.
- توصیه می شود در صورت بروز علائم عفونت ثانویه ( ادرار شیری رنگ و متعفن، درد موقع دفع ادرار ) به پزشک اطلاع دهید.
میزان، تاثیرات و مکانیسم اثر نیتروفورانتوئین
