عرضه اولیه چیست؟

به زبان ساده می توان گفت که «عرضه اولیه سهام» (Initial Public Offering) یا به اختصار IPO یعنی اینکه یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس (یا فرابورس) عرضه می کند. شرکت های زیادی در بازار بورس وجود دارند و هر کدام روزی وارد این بازار شده اند و به اصطلاح عرضه اولیه شده اند. معمولاً ۵ تا ۱۰ درصد از کل سهام شرکت در عرضه اولیه ارائه می شود و به هر نفر تعدادی سهم از آن می رسد. البته این مقدار ممکن است تغییر کند. شرکت هایی که شرایط بهتری از نظر برآورده کردن الزامات قانونی دارند، معمولاً در بورس پذیرفته می شوند، در غیر این صورت، در فرابورس فعالیت خواهند کرد.

کندل استیک در تحلیل تکنیکال

دلیل استقبال برای خرید عرضه اولیه چیست؟

شرکتی که قصد دارد سهام خود را در بورس به­ فروش برساند، سهام شرکت خود را پایین­تر از ارزش ذاتی خود به فروش می رساند این کار به خاطر جذاب کردن قیمت سهام انجام می شود. به طور مثال اگر ارزش هر برگه سهام شرکتی که قرار است وارد بازار بورس شود 400 تومان است آن شرکت سهام خود را در قیمت 300 تومان به فروش می رساند. طبیعی است که فعالان بازار سرمایه به علت اینکه سهام شرکت زیر ارزش ذاتی خود است شروع به خرید سهام می کنند چون تقریبا به سودآوری آن سهام اطمینان دارند. به طورکلی علت استقبال از عرضه اولیه ارزان بودن قیمت سهام آن شرکت است.

عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ (ثبت سفارش) – Book Building

در این روش نیازی نیست همه راس یک ساعت سفارش را وارد سیستم کنند، بلکه می توانید در آرامش قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم کنید. در این روش لازم است شما قیمت سهام را ارزش گذاری کنید تا بتوانید در بازه ی مشخص شده قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم کنید.در این روش اصولا یک کف قیمتی در نظر گرفته می شود و یک سقف قیمتی که معمولا ۵ الی ۲۰ درصد بالاتر از کف قیمتی کارشناسی شده خواهد بود. در این روش زمان ارسال سفارش مطرح نیست. هر فردی که قیمت بالاتری بگذارد احتمال اینکه بتواند خرید انجام دهد بیشتر است. اما باید دقت کند که خیلی هم سهام را بالاتر از ارزشش خریداری نکند.

نحوه خرید عرضه اولیه سهام

گام اول: ثبت نام و دریافت کد بورسی

اولین گام برای شرکت در عرضه اولیه این است که کد بورسی داشته باشید. برای این کار باید در سامانه سجام ثبت نام کرده و به یکی از کارگزاری های مجاز جهت دریافت کد بورس اقدام کنید. کارگزاری ها نام کاربری و رمز عبور ورود به سامانه معاملاتی مربوط به کد بورسی تان را به شما می دهند و از طریق سامانه معاملاتی می توانید سفارش های خود را ثبت کنید.برای آشنایی کامل با نحوه ثبت نام، می توانید مطلب «ثبت نام در بورس و سامانه سجام — راهنمای گام به گام» را مطالعه کنید.

گام دوم: اطلاع از زمان عرضه اولیه

گام دوم اطلاع از زمان عرضه اولیه ها است. با توجه به استقبال مردم به بورس، امروزه رسانه های مختلف و اخبار زمان عرضه های اولیه سهام شرکت ها را اعلام می کنند. البته کارگزاری ها نیز معمولاً مشتریان خود را از راه هایی مانند پیامک از عرضه اولیه ها باخبر می کنند. زمان و جزئیات عرضه اولیه ها در اطلاعیه مربوط به عرضه اولیه منتشر می شود که حداکثر دو روز قبل از انجام عرضه اولیه توسط نهاد ناظر اطلاع رسانی می شود. این اطلاعیه شامل مواردی مانند تاریخ عرضه اولیه، ساعت مجاز ثبت سفارش، سهمیه هر کد معاملاتی، بازه قیمت هر سهم و سایر شرایط سفارش است. شکل زیر، اطلاعیه عرضه اولیه شرکت آریا ساسول را نشان می دهد.

گام سوم: برآورد سهمیه هر کد در عرضه اولیه

همان طور که در نمونه اطلاعیه مشاهده می کنید، حداکثر سهام قابل خریداری توسط هر شخص حقیقی و حقوقی نوشته شده است. اما با توجه به تعداد بالای متقاضیان عرضه اولیه، تعداد سهام تخصیص یافته به هر کد، عدد کمتری از این مقدار است. اولین نکته این است که مجموع سهام قابل عرضه در اطلاعیه مربوط به عرضه اولیه مشخص بوده و آن را می دانیم. با در نظر گرفتن تعداد افرادی که در عرضه اولیه های قبلی شرکت کرده اند و احتمال اینکه در این عرضه اولیه نیز شرکت می کنند (یا حتی تعدادشان افزایش می یابد)، می توانیم سهم هر کد بورسی در عرضه اولیه را از قبل تخمین بزنیم. در این صورت، به اندازه همان مقداری که سهم به ما می رسد نقدینگی فراهم کرده و نیازی نیست حساب خود را بیش از مقدار نیاز شارژ کنیم. برای روشن شدن این موضوع، یک مثال را بررسی می کنیم.

نمونه آگهی عرضه اولیه شرکت آریا ساسول با نماد (آریا۱) قرار است در تاریخ چهارشنبه، هفتم خرداد ۱۳۹۹ انجام شود. همان طور که در شکل بالا مشخص شده، تعداد کل سهام قابل عرضه این شرکت به عموم در عرضه اولیه ۱۸۳,۳۵۳,۶۰۰ سهم است. همچنین، می دانیم که در عرضه اولیه قبلی مربوط به نماد پیزود حدوداً ۳ میلیون و ۷۲ هزار کد شرکت کرده اند. بنابراین، با فرض شرکت همین تعداد در عرضه اولیه، اگر تعداد کل سهام قابل عرضه را بر تعداد کدهای فعال در عرضه اولیه قبلی تقسیم کنیم، عدد تقریباً ۶۰ به دست می آید و این بدین معنی است که تقریباً به هر کد ۶۰ سهم تعلق می گیرد. بنابراین، بهتر است به اندازه همین تعداد سهم، حساب خود را شارژ کنیم، نه ۱۰۰ سهم مجاز. اگر به تعداد کدهای شرکت کننده در عرضه قبلی دسترسی ندارید، به سادگی می توانید تعداد کل سهام عرضه اولیه آن را بر تعداد سهمی که به هر نفر تعلق گرفته تقسیم کنید.

گام چهارم: ثبت سفارش

پس از انکه مقدار تقریبی سهمیه هر کد را محاسبه کردیم، باید به اندازه لازم حساب خود را در سامانه کارگزاری شارژ کنیم. در گام بعدی باید سفارش خود را ثبت کنیم. در روزی که عرضه اولیه انجام می شود، باید بازه زمانی ثبت سفارش را که توسط ناظر بازار اطلاع رسانی می شود، ببینیم. برای دیدن پیام ناظر، هم می توانید از سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) و هم از سامانه کارگزاری مشاهده کنید. پیام های ناظر در سامانه TSETMC در پایین و سمت چپ صفحه قابل دسترس است.

در سامانه کارگزاری نیز بخش پیام ها باید چیزی شبیه شکل زیر باشد.

برای مثال، پیام ناظر برای عرضه اولیه نماد آریا۱ به صورت زیر است.اکنون همه چیز برای ثبت سفارش آماده است. در بازه زمانی تعیین شده وارد سامانه معاملاتی کارگزاری خود شوید و نماد مورد نظر را جستجو کنید. در قسمت تعداد عدد ۶۰ (همان چیزی که تقریبی محاسبه کردیم) و برای قیمت، سقف آن، ۶۵,۱۱۹ ریال را وارد کنید. در نهایت دکمه خرید را بزنید.

چند ساعت پس از اتمام زمان سفارش خرید، می توانید به سامانه کارگزاری مراجعه کرده و تعداد سهمی را که به شما اختصاص یافته است، مشاهده کنید.

سقف خرید عرضه اولیه

در عرضه اولیه به خاطر اینکه به همه ی افراد یکسان برسد سقف خرید قرار می­دهند و هر شخص بیشتر از سقف تعین شده اجازه خرید ندارد.برای مثال به اطلاعیه عرضه اولیه سهام توزیع توجه کنید:

حداکثر سهام قابل خریداری 150 برگه سهام نوشته شده است، یعنی هر کد بورسی اجازه خرید بیش از 150 برگه سهام را ندارد.این تعداد برگه سهام در عرضه اولیه های دیگر متفاوت است.قیمت فروش هر برگه سهام این شرکت در قسمت «دامنه قیمت در ثبت سفارش» نوشته شده است.

نکته مهم: حتما برای خرید عرضه اولیه سقف قیمت پیشنهادی را درخواست کنید، چون مکانیزم معاملاتی بورس به صورت حراج است گران ترین قیمت را قیمت برتر می داند.

شما با ضرب کردن حداکثر تعداد خرید سهام در بالاترین قیمت پیشنهادی مبلغ مورد نیاز برای عرضه اولیه را می­توانید محاسبه کنید.

دو نکته مهم :

• به هیچ عنوان بالاتر از حداکثر تعداد سهام قابل خرید، درخواست خرید ارسال نکنید.
• به هیچ عنوان سقف قیمتی پیشنهاد شده را رُند نکنید حتی به قیمت بالاتر و دقیقا قیمت پیشنهادی را در قسمت خرید وارد کنید.

خرید عرضه در روز دوم

برخی از فعالان بازار سرمایه اقدام به خرید عرضه اولیه در روز دوم می کنند.اما کسانی که سهام دار هستند سهام خود را نمی­فروشند و خریدار ها در بالاترین قیمت مجاز درخواست خرید قرار می دهند.به طور ساده خرید در روز دوم عرضه اولیه تقریبا غیر ممکن است و سهام داران قصد فروش ندارند و تمام راه های گفته شده صرفا فرضیه هستند.شخصی که قصد خرید عرضه اولیه در روز دوم و روز های بعدی را دارد باید رأس ساعت 80:30:00 درخواست خرید خود را ارسال کند.هرچند بیشتر فعالان بازار در این ساعت درخواست خرید ارسال می کنند.کسانی که در این ساعت درخواست خرید ارسال می کنند تقریبا نفرات اول در صف هستندو اگر کسی سهام بفروشد حق با نفرات اول است که سهام را خرید کنند.

نکته: درخواست خرید عرضه اولیه در ساعت 80:30:00 دلیل بر خرید حتمی سهام نیست، صرفا شانس شما را برای خرید بالا می برد.

چه زمانی بهترین وقت برای فروش سهام عرضه اولیه است؟

عرضه اولیه سهام با حفظ منافع سرمایه گذاران باعث رونق بازار بورس و توسعه اقتصادی می شود. در واقع این عرضه، یک رابطه برد–برد را ایجاد می کند. البته این بدان معنا نیست که سرمایه گذاران باید سهام تازه عرضه شده را برای مدت نامشخصی در سبد سرمایه گذاری خود داشته باشند. از نظر تئوریک و بر اساس آنچه در دنیا رایج است قیمت فروش عرضه اولیه سهام را به گونه ای تعیین می کنند تا شرکت کنندگان بتوانند از بازدهی ۱۰ تا ۲۰ درصدی بهره مند شوند. در حقیقت، نمی توان در مورد زمان مناسب برای فروش سهام اولین عرضه نظر قطعی داد. چون این موضوع به عوامل مختلفی مانند نیاز شما به نقدینگی حاصل از این عرضه، خرید اولین عرضه به صورت اعتباری از کارگزار و در نتیجه تسویه حساب با آن و مواردی از این دست، بستگی دارد. سهامداران می توانند از فردای روز عرضه، سهام خود را به فروش برسانند. اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد را در نظر داشته باشید:

• ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه شده در بازار بورس
• توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه شده در بازار بورس
• مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایت های تحلیل گری و کانال های خبری کارگزاری ها
• بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه
• بررسی روند فعلی بازار بورس