آپراکسی نوعی اختلال حرکتی و گفتاری است. افراد مبتلا به آپراکسی توانایی برنامه ریزی وهماهنگی برای حرکت عضله را ندارند و حتی با وجود این که ماهیچه ها یا عضلاتشان سالم است افراد نمی توانند حرکات ارادی و خاص انجام دهند.
علل آپراکسی
آپراکسی زمانی اتفاق می افتد که مناطق خاصی از نیمکره های مغزی به درستی کار نکنند.این اختلال ممکن است در صورت ایجاد ضایعه ای در مغز از طریق مسیرهای عصبی ایجاد شود که خاطرات حرکات یاد گرفته شده را ذخیره می کند. فرد مبتلا به آپراکسی ممکن است نتواند به این اطلاعات دسترسی پیدا کند.آپراکسی می تواند به دلیل آسیب دیدگی سر یا بیماری که مغز را تحت تاثیر قرار می دهد، اتفاق بیفتد، مانند:
- سکته مغزی
- ضربه به سر
- زوال عقل
- تومورها
- تحلیل گانگلیون کورتیکوبازال
آپراکسی در بیشتر افراد مسن به دلیل شیوع بالاتر بیماری های عصبی مانند سکته مغزی و زوال عقل در بین این جمعیت بیشتر دیده می شود. اگر فردی به دلیل تورم ناشی از سکته مغزی دچار آپراکسی شده باشد، ممکن است طی چند هفته بهبود یابد.آپراکسی همچنین ممکن است اختلال ژنتیکی باشد. اگر نوزاد در هنگام تولد دچار آپراکسی شود، ممکن است به دلیل مشکلاتی در سیستم عصبی مرکزی باشد.
علائم آپراکسی
علامت اصلی آپراکسی عدم توانایی در انجام حرکات ساده است، حتی اگر فرد مبتلا به آپراکسی از بدن خود استفاده کامل کرده و دستورات حرکت را درک کند.افراد مبتلا به آپراکسی کنترل و هماهنگی حرکات ارادی برایشان دشوار است. این افراد همچنین ممکن است آسیب مغزی داشته باشند که باعث آفازی می شود (نقص زبان که توانایی درک یا استفاده صحیح از کلمات را کاهش می دهد.)
انواع آپراکسی
انواع مختلف آپراکسی به روش های که اندکی با هم متفاوت هستند، در بدن تاثیر می گذارد:
- آپراکسی حرکتی اندام: افراد مبتلا به آپراکسی حرکتی اندام (limb-kinetic) قادر به استفاده از انگشت، بازو یا پا برای انجام حرکات دقیق و هماهنگ نیستند. اگرچه افراد مبتلا به آپراکسی حرکتی اندام ممکن است نحوه استفاده از ابزاری مانند پیچ گوشتی را بفهمند و ممکن است در گذشته از آن استفاده کرده باشند، اما اکنون قادر به انجام همان حرکت نیستند.
- آپراکسی فکری-حرکتی: افراد مبتلا به آپراکسی فکری-حرکتی (Ideomotor) قادر به اجرای دستور کلامی برای کپی کردن حرکات دیگران یا پیروی از پیشنهادات برای حرکات نیستند.
- آپراکسی مفهومی: این نوع از آپراکسی شبیه آپراکسی فکری-حرکتی است. افراد مبتلا به آپراکسی مفهومی (Conceptual) همچنین قادر به انجام کارهایی نیستند که بیش از یک مرحله را شامل شود.
- آپراکسی اندیشه ای: افراد مبتلا به آپراکسی اندیشه ای (Ideational) قادر به برنامه ریزی یک حرکت خاص نیستند. ممکن است انجام حرکاتی مانند لباس پوشیدن یا استحمام برایشان دشوار باشد.
- آپراکسی بوکوفاشیال: افراد مبتلا به آپراکسی بوکوفاشیال یا آپراکسی صورت-دهان، قادر به انجام حرکات با صورت و لب ها با فرمان نیستند.
- آپراکسی ساختاری: افراد مبتلا به آپراکسی ساختاری قادر به کپی، ترسیم یا ساخت نمودارهای ساده نیستند.
- آپراکسی چشمی-حرکتی: آپراکسی چشمی-حرکتی، چشم ها را تحت تاثیر قرار می دهد. افرادی که به این نوع آپراکسی مبتلا هستند، در انجام حرکات چشم با فرمان مشکل دارند.
- آپراکسی کلامی: افرادی که مبتلا به آپراکسی کلامی یا دهانی هستند، ایجاد حرکات لازم برای گفتار را چالش برانگیز می دانند. آنها ممکن است در تولید صدا و درک ریتم گفتار مشکل داشته باشند.
تفاوت آپراکسی با آفازی و دیس پراکسی
علائم آپراکسی می تواند شبیه علائم دو بیماری دیگر به نام آفازی و دیس پراکسی باشد.آفازی معمولا در اثر آسیب به بخشی از مغز به نام قشر مغز ایجاد می شود. قسمت های خاصی از قشر مخ به نام های ناحیه بروکا (Broca’s area) و ناحیه ورنیکه (Wernicke’s area) مسئول درک و تولید زبان هستند.افراد مبتلا به آفازی ممکن است در موارد زیر مشکل داشته باشند:
- پیدا کردن کلمات مناسب برای بیان خود
- خواندن و نوشتن جملات
- درک کلمات و دستور زبان
دیس پراکسی نوعی خفیف از آپراکسی است که افراد گاهی اوقات آن را اختلال هماهنگی رشد می نامند. این بیماری توانایی فرد در انجام برخی حرکات بدنی را کاهش می دهد و همچنین ممکن است در گفتار تاثیر بگذارد.افراد مبتلا به دیس پراکسی ممکن است علائم زیر را داشته باشند:
- مشکل با تعادل
- دست و پا چلفتی بودن
- مشکلات بینایی
- مشکلات عاطفی یا رفتاری
- مشکلات مربوط به مهارت های اجتماعی
- مشکل در خواندن، نوشتن و صحبت کردن
- مشکلات حافظه
تشخیص و آزمایش ها
برای تشخیص آپراکسی، پزشک سابقه پزشکی کامل فرد را بررسی می کند و تمام علائم وی را در نظر می گیرد که هر علت زمینه ای را شناسایی کند. همچنین ممکن است آن ها به دنبال رد بیماری های مشابه مانند ضعف حرکتی، آفازی یا دیس پراکسی باشند.پزشک ممکن است آزمایش های مختلفی را برای ارزیابی انجام دهد:
- ارتباط کلامی و غیرکلامی
- نحوه مشارکت و عملکرد افراد در فعالیت های خاص
- هماهنگی
- توانایی شنیدن و گوش دادن
آزمایش ها ممکن است شامل تست های بدنی برای اندازه گیری مهارت های هماهنگی حرکتی و آزمون های زبانی برای بررسی توانایی درک دستورات باشد.
درمان آپراکسی
اگر افراد به دلیل بیماری زمینه ای دچار آپراکسی شوند، برای هر نوع بیماری که منجر به آپراکسی می شود، تحت درمان قرار می گیرند.فیزیوتراپی و کاردرمانی ممکن است به بهبود علائم کمک کنند. این روش های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ایجاد صداها با تکرار و تمرین حرکات همراه
- کار بر روی ریتم های گفتاری با استفاده از مترونوم یا بشکن زدن
- یادگیری استفاده از قلم و کاغذ یا کامپیوتر برای بیان خود
جلسات منظم یک نفره با گفتاردرمانگر می تواند به افراد در بهبود علائم آپراکسی گفتار کمک کند. تکنیک ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- یادگیری نحوه حرکت دادن عضلات دهان برای ایجاد صداهای خاص
- یادگیری زبان اشاره، برای کسانی که سخت در گفتار مشکل دارند
- استفاده از تمام حواس برای کمک به گفتار، برای نمونه؛ گوش دادن به صداهای ضبط شده و استفاده از آینه برای دیدن چگونگی ایجاد صدا با دهان
مدیریت آپراکسی
کودکان یا بزرگسالان مبتلا به آپراکسی باید در طول زندگی خود این اختلال را مدیریت کنند. برنامه های آموزش ویژه و فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کار درمانی همگی می توانند به افراد کمک کنند که با آپراکسی زندگی راحت تری داشته باشند. افراد مبتلا به انواع شدید آپراکسی ممکن است نتوانند به طور مستقل زندگی کنند و برای انجام کارهای روزمره نیاز به کمک دیگران دارند.
چشم انداز آپراکسی
چشم انداز افراد مبتلا به آپراکسی با توجه به شرایط فردی آن ها متفاوت خواهد بود. اگر فردی به دلیل سکته مغزی یا اختلال عصبی دیگری دچار آپراکسی شده باشد، درمان این بیماری می تواند به کاهش یا برطرف شدن علائم آپراکسی کمک کند.طبق موسسه ملی اختلالات عصب شناختی و سکته مغزی، علائم آپراکسی برخی از افراد با گذشت زمان به طور قابل توجهی بهتر می شود، درحالی که دیگران ممکن است بهبود کمتری داشته باشند. برخی از افراد طی چندین سال یا حتی دهه ها به بهبود خود ادامه می دهند.با حمایت صحیح، افراد مبتلا به آپراکسی می توانند مدیریت بیماری خود را یاد بگیرند.
آنچه باید درباره آگنوزیا بدانید.
