پس از ورود پزشكي جديد به ايران به خصوص از زمان تأسيس دارالفنون، كم كم آموزش اصول و مباني طب سنتي ايران به فراموش سپرده شد. اما پس از مدتی این طب دوباره جایگاه خود را در بین مردم پیدا کرد.
در این مطلب به معرفی روش های مختلف درمان با طب سنتی می پردازیم.
گیاه درمانی (Phytotherapy)
درمان بیماری‌ها با استفاده از گیاهان را گیاه درمانی می‌گویند. این روش درمانی مشابه طب پزشکی نوین است با این تفاوت که برای درمان بیماری‌ها، به جای داروهای شیمیایی از داروهای گیاهی استفاده می‌شود. مزاج شناسی و بحث از غلبه اخلاط در این روش جایگاهی ندارد. این روش نیز همچون پزشکی نوین بر پایه دیدگاه جزء نگری استوار است.
رایحه درمانی (Aromatherapy)
استفاده از بوها و روغن‌های خاص برای رسیدن به یک میل فیزیکی یا حالت احساسی مطلوب یا کمک به درمان یک بیماری رارایحه‌درمانی یاعطر درمانی می‌گویند. رایحه‌درمانی شاخه‌ای از طب گیاهی است که در آن از برخی روغن‌های گیاهی، به‌صورت استنشاقی یا همراه باماساژ، به‌صورت موضعی (حمام یاکمپرس) استفاده می‌شود. استفاده از روغن عصاره گیاهان برای حمایت و تعادل ذهن، بدن و روح و روان، تسکین، احساس راحتی و تمدد اعصاب، از جنبه‌های رایحه‌درمانی است.
استحصال و استخراج این روغن‌ها یا عطرهای گیاهی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که ابن سینابنیان‌گذار روش تقطیر امروزی محسوب می‌شود. هم در منابع دینی و هم در متون طب ایرانی به استفاده از بوهای خوش یا مواد بودار برای رسیدن به فواید و اثرات درمانی اشاره شده است.
ماساژ درمانی (Massage therapy)
با فعالیت بیش از حد ماهیچه‌ها، مواد زایدی نظیر اسید لاکتیک در ماهیچه ها تجمع می‌یابد که می‌تواند موجب درد، گرفتگی و یا اسپاسم عضلات شود. ماساژ دادن بافت‌های عضلانی، موجب بهبودی جریان گردش خون و جریان لنفاوی و افزایش اکسیژن رسانی به این بافت‌هاشده و مواد سمی را از عضلات خارج می‌سازد. تاثیر درمانی ماساژ به واسطه افزایش ترشح اندروفین‌ها که موجب تسکین درد شده و افزایش ترشح هورمون سروتونین که منجر به تعدیل کننده خلق و خویمی‌شود. همچنین ماساژ موجب آزاد شدن هورمون کورتیزول می شود که در کاهش استرس بسیار موثر است.
شیاتسو (Shiatsu)
شیاتسو یکی از تکنیک های ماساژ ژاپنی است که در آن نقاط حیاتی بدن با فشار انگشتان دست ماساژ داده می شود. این روش در درمان بی خوابی، افسردگی و کاهش تنش و استرس بسیار موثر است.
حجامت (Cupping)
حجامت یاکوزه‌اندازی تریک روش درمانی سنتی عربی و طب اسلامی می‌باشد که برگرفته از روش قدیمی‌تر کوزه‌اندازی تر درطب سنتی چیناست. در طب سنتی کاپینگ یا کوزه‌انداختن به معنی ایجاد خلا بر روی نقاط خاصی از پوست بدن به وسیله‌ای همچون بادکش است که برای رسیدن به اثرات درمانی خاصی انجام می‌شود. در حجامت یا کاپینگ ترابتدا خراش‌هایی روی سطح پوست ایجاد می‌شود و سپس با ایجاد مکش در سطح مورد نظر،خون از آن ناحیه خارجمی‌شود. کاپینگ از روش‌های باستانی درمان است که علاوه بر چین در یونان نیز توسط بقراط به عنوان یک روش درمانی ذکر شده است. کاپینگ تر علاوه برجهان اسلام، دراروپانیز تا قرن ۱۸ مورد استفاده قرار می‌گرفت ولی با فراگیر شدندانش پزشکی، این روش نیز به تدریج مهجور شده است. امروزه حجامت درکشورهای عربی و مسلمان مقبولیت بیشتری دارد. مقبولیت حجامت در میان مسلمانان ناشی از حدیث‌هایی است که ازپیامبر اسلامدر توصیه به حجامت نقل شده است.
حجامت در پیشگیری و درمان بیماری هایی چون آسم، اعتیاد به مواد مخدر، نارسایی هضم غذا، سردردهای میگرنی و اعصاب، چربی خون، غلظت خون و بیماری های پوستی کاربرد دارد.
بادکش درمانی (Dry cupping)
بادکش درمانی یا حجامت خشک یکی از روش‌های طب مکمل یا طب جایگزین است. در این روش درمانی، با ایجاد مکش در نقاط مختلف بدن موجب انبساط عروق بدن و انحراف مواد از نقطه خاص است
بادکش درمانی قابلیت ایجاد تاثیرات مثبت و نقش مکمل در درمان مشکلات و بیماری‌های جسمی و فیزیکی بدن انسان را دارد و می‌تواند نقش موثری در بهبود عمومی برخی از مشکلات نظیر دردهای سیاتیک و ناحیه کمر، خستگی مفرط و زودرس، اسپاسم عضلانی، خواب رفتگی اندام ها و نشاط و شادابی پوست شود. همچنین از این روش می‌توان به عنوان ابزار ماساژ استفاده نمود.
زالو درمانی (Leech therapy)
در این روش با استفاده از زالو برای درمان برخی بیماری‌ها مانند خون‌رسانی دوباره به مناطقی از بدن که عروق وریدی آسیب دیده و یا بسته شده‌اند، استفاده می‌شود.
زالو درمانی یکی از روش‌های خون گیری طبی محسوب می‌شود که به لحاظ نحوه خون گیری و ماده هیرودین که توسط زالو به بدن وارد می‌کند، در طب سنتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. هر زالویی اثر درمانی ندارد. در بزاق زالو ماده ضد انعقادی وجود دارد که موجب رقیق شدن خون، بازشدن عروق تنگ و در نتیجه موجب افزایش خون رسانی و اکسیژن رسانی موضع یا عضو می گردد.زالو درمانی در بیماری‌هایی نظیر تنگی عروق قلب، پیوند پوست، پیوند اعضاء، واریس، ضایعات پوستی، بیماری های مفاصل، آرتروز، هموروئید، زیبایی پوست و تقویت سیستم ایمنی کاربرد دارد.
فصد یا رگ زدن (Fasd)
فصد یافلبوتومییا(Phlebotomy) نوعی روش خونگیری درطب سنتیاست. فصد بازکردن منفذی کوچک در دیواره رگ بوسیله نیشتر است که باعث خروج اخلاط فاسد و سموم بدن به ویژه در مورد غلبه سودا با خروج خون می‌شود.فلبوتومی در لغت به معنای خون گیری و در کار به معنی وارد شدن یک سوزن یا کانال به ورید و خارج کردن خون از آن است.
آب درمانی (Hydrotherapy)
آب درمانی یاهیدروتراپیب ه معنای درمان بیماری‌ها به وسیلهآباست. در مورد این موضوع اغراق زیادی شده است و نوشیدن آب زیاد در پزشکی در بیماری‌های معدودی مانندسنگ کلیه،اسهالیاگرمازدگیتوصیه شده است و فقط موجب جبران آب از دست رفته و رقیق شدن ادرارمی‌شود. از گذشته‌های دور هم قبایل بدوی و هم ملل متمدن آب را برای درمان به کار می‌بردند. آب درمانی در بهبود رعیشه، ضایعات پوستی، دردهای مفاصل، سیاتیک، نشاط و تقویت بدن، تقویت عضلات و اصلاح منافذ بدن، گرم کردن و افزایش رطوبت بدن کاربرد دارد.
هومیوپاتی(Homeopathy)
هومیوپاتی یا همسان‌درمانی یک شیوه پزشکی جایگزین که ساموئل هانمن در سال ۱۷۹۶ ابداع کرد. همسان‌درمانی یک شبه‌علم است. باوری که به اشتباه آن را علمی می‌خوانند. بنا به ادعای طرفداران آن، هومیوپاتییک روش درمانی بر اساس ایده «همانند، همانند را شفا می‌دهد.» است که با تحریک دستگاه ایمنی و حیاتی بیمار با داروهای هومیوپاتی، فرد را به سمت بهبودی سوق می‌دهد. بر پایه اصول نخستین هومیوپاتی هر ماده‌ای که دربدن سالمیکسری نشانه‌های بیماری ایجاد کند، درصورت تجویز به فرد بیمار باهمان علایم، (با مقادیر بسیار کمتر دارو) بیماری وی را درمان خواهدکرد، البته به شرط آنکه نشانه‌های موجود در بیمار و نشانه‌هایی که آن ماده دارویی می‌تواند ایجاد کند، تا حد ممکن همانند باشد. بر این اساس اگرچه بیمار تنها برای یک درد جسمی به پزشک هومیوپات مراجعه کرده‌است، ولی باید واقعیت‌های روحی، عاطفی و عصبی خود را با پزشک درمیان بگذارد. طرفداران این روش چنین اظهار می‌کنند که هر بیماری که نیروی حیاتی وی از میان نرفته باشد، می‌تواند از هومیوپاتی انتظار بهبود داشته باشد. با نگرش به اینکه هومیوپاتی با تحریک دستگاه ایمنی بدن عمل می‌کند، چنانچه این سیستم و ساختار بدن دچار نابودی برگشت‌ناپذیر شود، امید به بهبود کاهش می‌یابد.
هومیوپاتی یعنی همانند بیماری و به تعبیری دیگر درمان با همانند، یا درمان به دست عامل همانند بیماری است. مهم‌ترین ویژگی این روش درمانی نگرش کلی به انسان‌ها از دید جسمی، روانی و احساسی است. با این حال بعضی از تحقیقات علمی اثری فراتر از شبه داروها را برای داروهای هومیوپاتی قایل نشده‌اند. از سوی دیگر تحقیقات علمی دیگری نیز ارائه شده‌اند که مؤید تأثیر داروهای هومیوپاتی می‌باشند.
طب سوزنی (Acupuncture)
طب سوزنی که به زبان چینی به آن ژن جیو (ZHEN JIU) گفته می‌شود، مهم‌ترین شاخه طب سنتی چین (TCM) است که با فرو کردن سوزن‌های بسیار نازک به نقاط خاصی از بدن که گذرگاه‌های انرژی دانسته می‌شوند، باعث تسکین درد و یا درمان مشکل خاصی از بیمار می‌شود. براساس تئوری طب سوزنی، این نقاط خاص بر روی مسیرهای خاصی از بدن با نام مریدین قرار دارند که انرژی حیات که در زبان چینی به آن«چی» (QI) گفته می‌شود، در آنها جریان دارد.
به علت کاربردهای گسترده درمانی، حداقل عوارض جانبی، هزینه پایین و تاثیر سریع، این روش همچنان مرسوم مانده است و در حال حاضر، هم به عنوان یک روش درمانی اولیه و هم در کنار سایر روش های درمانی در ایران و جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
