آشنایی با حرم مطهر امامزاده صالح (ع)

امامزاده صالح که بود؟

به استناد روایات شیعه و کتب تاریخی، صالح بن موسی الکاظم، فرزند بلافصل امام موسی کاظم و برادر امام رضا(ع) است. ایشان به عنوان یکی از سادات اصیل و صحیح النسب اهل بیت پیامبر شناخته می شوند. پس از اینکه در اواخر قرن دوم هجری، خبر ولیعهدی امام رضا(ع) به حضرت صالح رسید، او سفر خود از عراق به ایران را شروع کرد. او در مسیر شمیران، برای استراحت در تجریش توقف کرد و در همین نقطه توسط شخصی به نام حسن که اهل پل کرخ (کرج کنونی) بود، به شهادت رسید. پیکر او نزدیکی چنار بزرگی که در باغ جنت گلشن همین منطقه قرار داشت، به خاک سپرده شد.

ایرانیان به خاطر نسبت حضرت صالح با ائمه شیعه، احترام خاصی برایشان قائلند و به همین دلیل بعد از شهادت، برایشان بارگاه و حرم ساختند. این حرم در حال حاضر یکی از پربازدیدترین مناطق مذهبی تهران و محلی برای برگزاری مراسم مربوط به مناسبت های مذهبی مختلف است. علاوه بر ایرانیان، شیعیانی که از کشورهای مختلف جهان به تهران سفر می کنند نیز حتما زیارت از بارگاه حضرت صالح را در برنامه خود قرار می دهند.

تاریخچه بنای امامزاده صالح

امامزاده صالح یکی از قدیمی ترین بناهای تهران است و احتمال می رود در دوره ایلخانی (سال ۷۰۰ ه.ق) ساخته شده باشد. اما اطلاعات دقیقی درباره اینکه اولین بار چه کسی بارگاه حضرت صالح را ساخت، در دست نیست. در تاریخ آمده است که در سال ۱۲۱۰، یکی از فرزندان فتحعلی شاه قاجار به نام هلاکو، بنای امامزاده را بازسازی کرد. کاشی کاری گنبد و تغییر درب امامزاده از ضلع جنوبی به ضلع غربی، از اقدامات هلاکو بود. برادر دیگر هلاکو به نام شجاع السلطنته نیز مسجد، حسینیه و حمام صحن شمالی امامزاده را ساخت.

در ایوان ورودی حرم، لوح مستطیلی خشتی وجود دارد که نام فتحعلی شاه روی آن حک شده است و قدمت آن به سال ۱۲۱۰ بازمی گردد. ضریح مشبک و نقره فام حرم نیز توسط میرزا سعید خان، وزیر امور خارجه اواخر قاجار، وقف شده است.

بعد از شاهزادگان قاجار امامزاده به همان شکل باقی ماند تا در سال ۱۳۳۸ خیری به نام حسن فداکار با بودجه شخصی خود، برای ترمیم گنبد امامزاده، دوباره آن را کاشی کاری کرد. بعد از آن در سال ۱۳۶۸ گنبد به کلی تخریب و بازسازی شد. گنبد جدید بزرگ تر بود. در دهه ۸۰ نیز گلدسته های امامزاده در کنار گنبد قرار گرفت و داخل رواق ها نیز آیینه کاری شد.

بخش های مختلف و امکانات آرامگاه امامزاده صالح

بازدید از امامزاده برای عموم آزاد است و محدودیتی ندارد. مساحت بارگاه و بقعه امام زاده صالح حدود ۳۰۰۰ متر مربع است و به عنوان یکی از بزرگ ترین امامزاده های ایرانی شناخته می شود. فضای امامزاده به بخش های مختلفی تقسیم شده است که برخی از آن ها قدیمی هستند و برخی دیگر در دوران پس از انقلاب ساخته شده اند.

• ورودی های مختلف: در ضلع های جنوب، شرق و غرب امامزاده سه ورودی مختلف قرار دارد که ورودی جنوبی و شرقی به بازار تجریش راه دارد و ورودی غربی به ترمینال درون شهری تجریش منتهی می شود. برای دسترسی به ورودی های امامزاده باید بخشی از مسیر را پیاده طی کنید و از بازارچه یا ترمینال وارد فضای امامزاده شوید.درب های ورودی این بارگاه در شش ماه ابتدایی سال از اذان صبح تا ۱۲ شب و در شش ماه دوم سال از اذان صبح تا ۱۱ شب باز است. البته برای بازدید از این مکان مقدس باید به محدودیت های وضع شده بخاطر شیوع کرونا هم توجه داشته باشید. آستان امامزاده معمولا با رعایت پروتکل های بهداشتی باز است؛ اما در صورت اعمال محدودیت های کلی، درب های ورودی بسته خواهد شد. برای اطلاع از این موضوع، حتما پیش از بازدید، سایت امامزاده صالح تهران را چک کنید.
• حیاط بزرگ امامزاده: حیاط بزرگ امامزاده دیدنی های مختلفی را در خود جای داده است. مقبره ۵ شهید گمنام در حیاط امامزاده اولین بخش از حیاط است که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند. بعد از بازدید از آرامگاه شهدا، به کبوترهای حرم خواهید رسید. این کبوترها آزادانه در صحن پرواز می کنند و زائران نیز می توانند به آن ها گندم بدهند. نذر گندم برای کبوترهای حرم از دیگر نذرهای متداول در امامزاده صالح است.
• حوض میان حیاط: حوض بزرگ میان حیاط امامزاده صالح از دیگر سازه های قدیمی این بناست. پیش از بازسازی امامزاده، این مکان دو حیاط داشت که در حیاط بزرگ تر حوض قرار گرفته بود. آب این حوض از قنات سر پل تجریش تأمین می شد و بعد از حوض به سمت باغ های تجریش می رفت. این قنات نیز مانند بسیاری از قنات های تهران در سال های اخیر خشک شده است. در کنار حوض نیز پاشویه و وضوخانه قرار داشت و زائران می توانستند در این قسمت وضو بگیرند، آبی به دست و روی خود بزنند و خستگی راه را از تن به در کنند. در حال حاضر حوض بازسازی شده است و در اطراف آن وضوخانه برای آقایان و شیرهای آب آشامیدنی قرار دارد.
• مقبره شهدای گمنام در حیاط: مقبره شهدای گمنام، شهدای هسته ای، چند نفر از قربانیان حادثه هواپیمای اکوراینی و شهید فخری زاده در وسط حیاط جلویی امامزاده صالح قرار گرفته است. زائران هنگام زیارت امام زاده صالح از مقبره شهدا بازدید می کنند و برای آن ها فاتحه می خوانند.
• محوطه زیارتی اصلی: در امامزاده صالح تهران دو رواق برای زیارت خانم ها و دو رواق برای زیارت آقایان قرار دارد که همه آن ها در سال های گذشته آیینه کاری شده اند. درب های میان تمام رواق ها و محوطه به دست هنرمندان معاصر منبت کاری شده است. بقعه امامزاده در ابتدا فضایی ۶ در ۶.۵ متری بود اما در حال حاضر حدود ۵۰ متر مساحت دارد. بقعه قدیمی ترین سازه بنای امامزاده محسوب می شود. ضریح این بارگاه نیز با استفاده از نقره و چوب و به شکل مشبک ساخته شده است.
• سرویس بهداشتی: سرویس های بهداشتی امامزاده در پشت محوطه قرار گرفته اند. برای دسترسی به سرویس ها باید از خروجی پشت حرم بیرون بروید. بعد از پایین رفتن از پله ها تابلوهای راهنمای سرویس بهداشتی را می بینید. آن ها را دنبال کنید تا به سرویس برسید. سرویس های زنانه و مردانه امامزاده کاملا بهداشتی هستند و محوطه های مجزایی برای سرویس ایرانی و فرنگی، وضوخانه و محل پاشویه دارند.

دسترسی به امامزاده صالح تهران

برای دسترسی به امامزاده صالح (ع) می توانید از مترو تهران استفاده کنید. کافی است در آخرین ایستگاه خط یک مترو، یعنی ایستگاه تجریش از قطار پیاده شوید و پس از خروج از خروجی جنوبی ایستگاه، با پنج دقیقه پیاده روی در خیابان شهرداری به سمت غرب و میدان تجریش، به بارگاه امامزاده صالح (ع) برسید. همچنین می توانید از تاکسی هایی استفاده کنید که از تمام نقاط شهر، مانند پایانه شهید نظری در میدان آزادی، به میدان تجریش تردد می کنند. اگر قصد سفر با اتوبوس را دارید، می توانید از اتوبوس تندرو (BRT) راه آهن-تجریش استفاده کنید.

زیارت امامزاده صالح تهران

پس از عبور از کنار بازار تجریش به ورودی اصلی حرم می رسید. گلدسته های حرم از همه خیابان های اطراف به زیبایی دیده می شوند. کاشی کاری و معماری زیبا همه جای حرم امامزاده صالح (ع) به چشم می خورد. گنبد این حرم نیز طراحی متفاوتی دارد که از دیدن آن لذت خواهید برد. محیط حرم بسیار تمیز و دل باز است که باعث می شود انرژی مثبتی از این مکان مذهبی بگیرید.

اولین چیزی که پس از ورود به حرم توجه شما را به خود جلب می کند، مقبره شهدا است. پنج شهید والامقام گمنام و شهید مجید شهریاری (از شهدای هسته ای) در این محل به خاک سپرده شده اند. در محوطه امامزاده صالح (ع)، مانند بسیاری از مکان های مذهبی تعداد زیادی کبوتر خواهید دید. مردم برای این کبوترها دانه می ریزند و از دیدن آن ها لذت می برند. ورودی حرم در مرکز صحن قرار دارد. در جلوی این ورودی یک حوض بزرگ واقع شده است و در اطراف آن، شیرهای آب آشامیدنی زیادی وجود دارد. در داخل حرم امامزاده صالح (ع) عکاسی و فیلمبرداری ممنوع است؛ اما در خارج از این حرم مطهر، جلوی ورودی و در صحن حرم می توانید عکس یادگاری بگیرید. برای وضو گرفتن و استفاده از سرویس بهداشتی باید از خروجی پشتی حرم از پله ها پایین بروید.

درخت چنار صحن

یکی از مهم ترین بخش ها یا بهتر است بگوییم زیبایی های حرم، درخت چنار موجود در صحن امامزاده می باشد. این چنار برای مدتی طولانی به عنوان قدیمی ترین چنار ایران شناخته میشد که نمادی از شمیرانات بود. چنار به قدری بزرگ بود که استاد های مختلف، کلاس درسشان را زیر سایه آن تشکیل می دادند. هر چند که هنوز سن دقیق درخت را مشخص نکرده اند ولی در لیست آثار ملی به ثبت رسید. محیط تنه درخت به 15 متر می رسید و تبدیل به یکی از نماد ها تجریش و این عبادتگاه شده بود و زائرین و گردشگران برای دیدن آن لحظه شماری می کردند.

به مرور زمان و به خصوص بعد از خشک شدن قنات و نشست کردن زمین، چنار آسیب زیادی دید و با آمدن سیل در تجریش این آسیب بیشتر شد. کمی بعد در طرح جدیدی که در این منطقه برنامه ریزی شد درخت چنار وسط طرح بود و با دستور سازمان میراث فرهنگی این چنار برای همیشه قطع شد و تنها خاطرات آن درخت کهنه برای افراد باقی ماند. اگر از قدیمی ها بپرسید شاید درخت را به خاطر بیاورند و درباره آن هر اطلاعاتی خواستید به شما بدهند.

جاذبه های اطراف امام زاده صالح تجریش

یکی از دلایل معروف بودن امامزاده صالح قرارگیری بارگاه ایشان در بین جاذبه های گردشگری متعدد در این منطقه و هم چنین مراکز خرید و بازار های مختلف می باشد. اگر به تهران سفر کرده باشید حداقل یکی از این موارد را رفته و از آن لذت برده اید. در اینجا به معرفی معروف ترین مکان های دیدنی تهران که در نزدیکی امامزاده صالح قرار دارند خواهیم پرداخت.

• کاخ سعدآباد: از بارگاه مقدس امامزاده تجریش تا کاخ سعدآباد تنها 3.9 کیلومتر راه است که در صورت نبود ترافیک 10 دقیقه ای خواهید رسید. این کاخ که در دوران پهلوی مرکز حکومت بود، در حال حاضر به عنوان یک گنجینه از آن مراقبت می شود. سعدآباد یکی از جاهایی است که اکثر مردم ایران خواستار تماشای آن هستند. تمامی موارد موجود در کاخ تبدیل به اشیای گرانبها شده و از تمامی 18 بنای داخل و موارد درون آن ها به عنوان موزه محافظت می شود. قدمت بعضی از گزینه های موجود در این کاخ به زمان قاجار برمی گردد که این به تماشایی تر شدن موزه کمک شایانی کرده است.
• مرکز خرید ارگ تجرش: این مرکز خرید تنها 550 متر با امامزاده فاصله دارد که این مسیر به راحتی با پیاده روی قابل طی کردن می باشد. اگر قصد داشتید کالای با کیفیت یا لوکسی را تهیه نمایید می توانید به مرکز خرید ارگ تجریش بروید و محصول مورد نظرتان را تهیه نمایید. باید گفت این مجتمع تجاری بعد از بازار تجریش به عنوان یکی دیگر از دیدنی های این منطقه به حساب می آید که در اطراف امامزاده صالح قرار دارد.

آشنایی با شاه عبدالعظیم در تهران