آشنایی با مسجد جامع قاضی آران و بیدگل

آران و بیدگل یکی از شهرهای دیدنی استان اصفهان است که به واسطه بافت قدیمی و اماکن گردشگری متمایز خود مقصدی مناسب و آرام برای سفرهای خانوادگی و دوستانه محسوب می شود. این منطقه در نزدیکی کاشان واقع شده است و تنها 5 کیلومتر از آن فاصله دارد. آب و هوای معتدل شهر در بهار و پاییز تا این مواقع، بهترین زمان سفر به آن جا به شمار بیاید. در تابستان و زمستان، گرما و سرما به اوج خود می رسند، بنابراین اگر به دنبال انتخابی عالی برای ایام نوروز یا تعطیلاتی پاییزی هستید، آران و بیدگل گزینه مطلوبی خواهد بود. بر اساس شواهد باستان شناسی و اسناد تاریخی قدمت اراضی اطراف به دوره هزاره اول پیش از میلاد بازمی گردد؛ همواره نیز از رونق و آبادانی بسیاری برخوردار بوده است.

طبقه فوقانی مسجد چند پله از سطح كوچه بالاتر بوده و دارای صحن چهار ایوانی قدیم و شبستان های زمستانی و بناهای سرپوشیده بهاری و مهتابی و تابستانی می باشد. ساختمان این شبستان ها از دوره مغول به بعد و بر اساس اصول و طرح های منظم هندسی با ستون های موزون و ظریف و با سقف های رومی و آجری یكی پس از دیگری ساخته یا مرمت و تعمیر اساسی شده اند. شبستان بزرگ و عالی آن، در قسمت جنوب صحن واقع شده و دارای كتیبه قرآنی برجسته ای است كه با خط ثلث گچبری شده است. در جنب آن، چهل ستون دیگری ساخته شده كه دارای محراب مقرنس گچكاری است و در طرفین آن ترنج های نقاشی شده است. در طرف غربی مسجد، بقعه امامزادگان واقع شده است. بر دیوار كوچه و مقابل در ورودی مسجد، سنگ نوشته ای مشتمل بر مقرراتی راجع به رفت و آمد و امنیت آران با تاریخ 1124 هجری واقع شده است.

امامزاده های مجموعه قاضی

در محل مجموعه تاریخی آران، پنج امامزاده مدفون شده اند که نسب آنها بنا به روایت بزرگان شهر آران به حضرت امام محمد باقر (ع) می رسد. اسامی این ۵ امامزاده به امه السلمه، زینب خاتون، عبدالله، ابراهیم و علی شهرت دارند.

مسجد جامع قاضی

مسجد جامع قاضی یکی از ساختمان های مجموعه تاریخی قاضی بوده و مربوط به قرون اولیه اسلامی با شبستان ها و ایوان های رفیع و دارای کتیبه ای از دوره قاجار استاز کلیه بناهای مجموعه تاریخی قاضی آران، تنها مسجد جامع این مجموعه است که قدمت آن به قرون اولیه اسلامی مربوط می شود و در دوران صفویه و به دستور شاه عباس اول صفوی بنا شده است. سردر و ایوان های رفیع، شبستان های بلند و وسیع تابستانی و زمستانی، طبقات فوقانی و تحتانی این مسجد، شکوه و عظمت خاصی دارد. در سردر ورودی و شبستان تابستانی مسجد، کتیبه هایی به خط ثلث و نستعلیق از دوره های صفوی، زندیه و اوایل قاجار دیده می شود. سقف های شبستان تابستانی بنا به صورت طاق چشمه و چهاربخشی بنا شده اند. این شبستان در طبقه تحتانی بنا ساخته شده و حدود ۳ پله از سطح گذر و ۶ پله از سطح معبر مربوطه پایین تر است. یکی از ورودی های مسجد که مجاور گذر است در جانب شمال شرق این شبستان است و کتیبه ای گچی با خط عالی و با رقم ابوالقاسم کاشانی در زمان فتح علیشاه قاجار و مورخ به سال ۱۲۳۸ است. در اطراف این کتیبه حاشیه ای با گل و بوته قرار دارد. در جبهه غربی صحن اصلی، بنایی به نام مهدیه و با الهام از معماری سنتی شکل گرفته است و در ضلع جنوبی مهدیه ساختمان امامزاده مجموعه ای به نام ۵ امامزاده وجود دارد که از فرزندان امام محمدباقر (ع) است.در سال های گذشته در بازسازی هایی که در این بقعه صورت گرفته قطعاتی از کاشی های زرین فام مربوط به قرن های ششم و نیمه اول قرن هشتم به دست آمده است. در بدنه خارجی مسجد و در سمت ورودی اصلی یک کتیبه سنگی در ارتفاع ۴متری نصب بوده که در سال ۱۳۸۵ به سرقت رفته است، سنگ مفقوده در سال ۱۳۸۶ پیدا شد که این سنگ متنی از وقف نامه قپان مسجد، روی آن حجاری شده بود.

آب انبار قاضی

آب انبار قاضی از بناهای مجموعه که به نام قاضی محمد وزیر شاه اسماعیل صفوی ثبت شده است. دورتادور سردر آب انبار دارای تزیینات است. آب انبار قاضی در محله ای به همین نام و به نام قاضی محمد، وزیر شاه اسماعیل صفوی در تاریخ ثبت شده است. این آب انبار، سردری به مساحت ۲۰۷۰ سانتی متر و دهانه ای به طول ۲۰۵متر است که اخیرا با کاشی بازسازی شده است. دور تا دور سردر آب انبار به نام الله و اسامی معصومین با کاشی های معرق مزین شده است. این آب انبار دارای چهل پله از سنگ سیاه و مخزنی مدور است که پوشش مخزن آن با پوشش مخازن آب انبار های درویش و شامخی کاشان قابل مقایسه است. این آب انبار چندین سال قبل به طور اساسی توسط میراث فرهنگی کاشان و کمک اهالی محل باسازی و مرمت شده است.

مسجد ملاعلی

مسجد ملاعلی آران مربوط به دوره قاجار بوده است که در آن دوره به عنوان اداره قضایی کاربرد داشته و بعد از آن دوره دیگر مورد استفاده نبود مسجد ملاعلی آران نیز مربوط به دوره قاجاریه است. این مسجد به عنوان محل کارهای قضایی و محل اقامت محتسب و امین الحاج و زندان در کنار محل دیوان قضایی و خانه قاضی ملاعلی بود که بعد از فتحلی شاه کاربردی نداشت. بنای جدید در سال ۱۲۷۰ شمسی توسط فردی با نام باباقاسم، که چراغ دار زیارت ۵ امامزاده و مسجد قاضی بود مرمت و بازسازی و تبدیل به مسجد شد. این بنا در دهم خردادماه ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۰۱۳ به عنوان اثر تاریخی به ثبت ملی رسید. به این ترتیب، مجموعه تاریخی قاضی آران یک مجموعه تاریخی-مذهبی و فرهنگی است که از تنوع خاصی برخوردار است و بازدید از آن می تواند چندین اثر تاریخی را معرفی کند.

آشنایی با مسجد میرپنج خامنه ی شبستر