رصدخانه جانتار مانتار که با نام رصدخانه جانتر مانتر نیز شناخته میشود، مجموعهای تاریخی در جیپور است که مجموعهای از نوزده ابزار معماری نجومی را در خود جای میدهد. این بنا در سال 1743 میلادی، توسط پادشاه مهاراجه جی سینگ دوم ساخته شد. جانتر مانتر در سال 2010 میلادی، بهعنوان مکانی برای مهارتهای نجومی و مفاهیم کیهانشناختی بعد از دوره مغول، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. همچنین بزرگترین ساعت آفتابی سنگی در این رصدخانه عظیم قرار دارد.
مجموعه بزرگ جانتر مانتر از چندین سازه مربوط به علم نجوم ساخته شده که در کنار هم این رصدخانه را تشکیل می دهند. نام این مجموعه شاهد خوبی برای کاربرد آن است، جانتر در زبان سانسکریت به معنی وسیله و مانتر نیز به معنی محاسبه است. هر کدام از سازه هایی که در این رصد خانه می بینید از مصالح سخت مانند سنگ و مرمر ساخته و برای رصد ستارگان و محاسبات نجومی استفاده می شدند. ماهاراجه هندی در شهرهای مختلف هند مثل دهلی و جیپور شبیه این مجموعه، پنج مجموعه دیگر طراحی و ساخته است، اما رصدخانه جیپور از همگی آنها بزرگ تر است. این مجموعه در حال حاضر مانند یک موزه عمل می کند.
سازه های دیدنی این مجموعه برای دیدن کسوف و خسوف، زمان سنجی، دیدن ستاره ها و … کاربرد داشتند. برخی از این وسایل در نگاه اول بسیار عجیب می رسند و از آن عجیب تر اینکه روزگاری کاربرد تخصصی در علم نجوم داشتند.
رصدخانه جانتار مانتار جیپوردر سالهای 1726-1734 توسط مهاراجه هندی طراحی شده اند. نام این مجموعه شاهد خوبی برای کاربرد آن است، جانتر در زبان سانسکریت به معنی وسیله و مانتر نیز به معنی محاسبه است. هر کدام از سازه هایی که در این رصد خانه می بینید از مصالح سخت مانند سنگ و مرمر ساخته و برای رصد ستارگان و محاسبات نجومی استفاده می شدند. مجموعه ای از ادوات که در کنار هم رصدخانه ای بسیار زیبا رو تشکیل میده و توسط مهاراجه ای به نام ساوی جی سینگ در جیپور طراحی شده.
این مجموعه شامل ابزارهایی میشود که در هر سه سیستم کلاسیک جهتیابی سماوی جواب میدادند: سیستم موضعی افقی – زنیت یا به تعبیر ستارهشناسان شرقی سیستم «سَرسو»، سیستم استوایی و سیستم خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی. سیستم مرکزی (کاپالی یانترا پراکارا به معنای دستگاه مرکزی) در دو سیستم فعال است و امکان انتقال مستقیم موقعیتهای جغرافیایی لز یک سیستم به دیگری را فراهم میکند. در قرن 19 این بنای یادبود آسیب دید. مراحل اولیه بازسازی زیر نظر فرمانده آرتور گرِت، یک ستاره شناس آماتور مشتاق، و در طول خدمتش به عنوان دستیار مهندس منطقه جیپور انجام شد. جای سینگ متوجه شد که زیج در دوره او، به ویژه پیشبینیهای موقعیت اشیا سماوی مانند ماه با موقعیتهای محاسبه شده در جدول یکسان نیست.
او 5 مرکز رصد جدید در شهرهای مختلف بنا کرد تا زیج دقیقتری به دست آورد. برخی از این وسایل در نگاه اول بسیار عجیب می رسند و از آن عجیب تر اینکه روزگاری کاربرد تخصصی در علم نجوم داشتند. بزرگترین ساعت سنگی جهان در این مجموعه رصد خانه جانتار مانتار جیپور واقع شده است. این رصد خانه به عنوان یکی از میراث های جهانی ثبت شده هند در میراث جهانی یونسکو است که جزو بازدید های اصلی توریست ها از شهر تاریخی جیپور است. ثبت جهانی این میراث در میراث جهانی یونسکو در سال 2010 میلادی انجام پذیرفت. این مجموعه نمونه بی نظیری است از ترکیب معماری علمی مدرن با مدد گرفتن از باورهای مذهبی است. ویژگی که در سایر سازه هایی که معاصر با این بنا همانند هوا محل دیده می شود. در ساخت این بناها از سنگ های محلی و مرمر استفاده شده است.
و این بناها بر اساس نجوم بطلیموسی ساخته شده اند که مجموعه بسیار منحصر به فردی در نوع خود است. بنای رصد خانه جانتار مانتار در قرن 19 میلادی آسیب بسیاری دید. بعدها با مدد آرتور گارت ستاره شناس داوطلب کار بازسازی آن انجام پذیرفت که اثر فعلی حاصل این امر است. برای گشت و گذار در این رصدخانه چیزی حدود دو ساعتی زمان نیاز دارید تا به خوبی با هر ابزار و کاربرد آن آشنا شوید. .به یاد داشته باشید رصدخانه جانتار مانتار جیپور روزانه از ساعت 9 صبح تا 17 عصر برای عموم باز است.
رصد خانه جانتار مانتار جیپور یکی دیگه از مکان های دیدنی و زیبا این شهر میباشد،این بنا در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و در سال 1738 به دستور «مهاراجه ساوای جای سینگ» که علاقه شدیدی به نجوم داشت ساخته شده است. در اینجا میتوان مجموعهای بی نظیری از لوازم ستاره شناسی و نجوم که از سنگ و بر اساس قوانین نجومی متون هندی و علم جدید طراحی شدهاند را تماشا کرد.مکانی زیبا و هیجان انگیز برای دوس داران نجوم و ستاره شناسی میباشد که هر ساله بازدید کننده های زیبادی از این مکان بازدید میکنند.
