زالزالک از میوه ها و گیاهان مفید در درمان بسیاری از بیماری ها محسوب می شود. این میوه از دسته گل سرخ سانان است و با نام های کویج و خفجه هم نیز شناخته می شود. زالزالک در ایران به صورت فراوان یافت می شود اما کمتر کسی از خواص دارویی آن آگاهی دارد. خواص زالزالک گاهی بدون اینکه در نظر گرفته شود، با مصرف کردن آن به بدن می رسد. این میوه ی ریزجُسه، در رنگ های قرمز، نارنجی و زرد یا حتی سیاه وجود دارد که در بسیاری از جاذبه های طبیعی و حتی پارک ها دیده می شود.حتی این میوه کوچک نام های مختلف دیگری مثل کیالک، خفجه و یمیشان در زبان ترکی را دارد. این میوه بیشتر در فصل پاییز یافت می شود و گاهی در برخی مناطق نیز در سایر فصول یافت می شود.زالزالک از دسته میوه هایی نیز محسوب می شود که در آشپزی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. زالزالک یا کویج از میوه های محبوب و فراوان در ایران است. این میوه در سرتاسر جهان نیز طرفداران زیادی دارد. زالزالک یک میوه رژیمی نیز محسوب می شود که هم در مصارف دارویی و هم آشپزی مورد استفاده قرار می گیرد. این میوه قرمز دارای فواید بسیاری است و می تواند مصرف آن منجر به جسم سالم شود.
زالزالک، دارویی بسیار قدیمی
زالزالک گیاهی از خانواده رز است که سرشار از ویتامین های گروه B و ویتامین C می باشد. زالزالک یکی از گیاهان دارویی بسیار قدیمی در اروپا است. گل، برگ و میوه زالزالک همگی مصارف درمانی دارند. مواد شیمیایی موثر موجود در زالزالک عبارت اند: از فلاوونوئیدها، آنتوسیانیدین ها، پروآنتوسیانیدین ها و ... که همگی از آنتی اکسیدان های بسیار موثر و قوی می باشند که حساسیت رگ های خونی را کاهش می دهند و از آسیب عوامل مخرب ایجادکننده اکسیداسیون (مانند آلودگی ها، دود سیگار، مواد شیمیایی موجود در غذاها و...) در رگ ها جلوگیری می کنند. در نتیجه فعالیت این آنتی اکسیدان ها،ميزان گرفتگی عروق کاهش می یابد و غذا رسانی به سلول های قلبی تسهیل می شود، در نتیجه منجر به بهبود جریان خون قلبی و نهایتاً بهتر شدن عملکرد ماهیچه های قلب می گردد که خستگی را کاهش می دهد و بسیاری از دردهای آنژینی را تسکین می بخشد.
زالزالک سرشار از آنتی اکسیدان است
زالزالک منبعی سرشار از پلی فنول است. پلی فنول ها ترکیبات آنتی اکسیدانی قوی هستند که در گیاهان یافت می شوند. آنتی اکسیدان ها در خنثی کردن مولکول های ناپایداری به نام رادیکال آزاد نقش دارند. سطح بالای رادیکال های آزاد به بدن آسیب می رساند. رژیم غذایی نامناسب و انواع سموم محیطی مانند آلودگی هوا و دود سیگار موجب واردشدن این مولکول ها به بدن می شود. پلی فنول ها آنتی اکسیدان های مفیدی هستند که مزیت های فراوانی برای سلامتی دارند.
زالزالک و دیابت
برخی مطالعات تأثیر زالزالک را بر کاهش قند خون در موش ها به اثبات رسانده اند، اما برای تأیید اثرات آن در رابطه با انسان ها تحقیقات بیشتری لازم است.
افزایش قدرت و انرژی بدن
همانطور که بالا گفته شد زالزالک می تواند باعث منبسط شدن رگ های خونی شود. این امر باعث می شود که گردش خون به درستی در سراسر بدن انجام شود. اکسیژن رسانی صحیح به کل بدن باعث می شود که سطح انرژی فرد بالا رفته و متابولیسم در سطح مناسبی انجام شود. اگر می خواهید انرژی خود را افزایش دهید بهتر است زالزالک میل کنید.
زالزالک چربی خون را کاهش می دهد
یکی از خواص زالزالک، تأثیر آن بر کاهش چربی خون است. بعضی از مطالعات نشان می دهد که عصاره زالزالک می تواند سطح چربی خون را کاهش دهد. کلسترول و تری گلیسیریدها دو نوع چربی هستند که همیشه در خون ما وجود دارند. این چربی ها در سطح نرمال و طبیعی کاملا سالم و بی خطر هستند و در تولید هورمون ها و انتقال مواد مغذی در سراسر بدن نقش مهمی ایفا می کنند. برهم خوردن تعادل سطوح چربی خون، به ویژه بالا رفتن تری گلیسیرید و پایین آمدن سطح کلسترول خوب (HDL) در بروز تصلب شرایین یا آترواسکلروزیس یا تشکیل پلاک در رگ های خونی نقش دارد. تصلب شرایین شرایطی است که در آن، روی دیواره داخلی سرخ رگ های با قطر متوسط و بزرگ رسوب لیپید و کلسترول کم چگال تشکیل می شود. اگر تجمع پلاک ادامه پیدا کند، ممکن است رگ خونی به طور کامل مسدود شود و موجب بروز حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
جلوگیری از ریزش مو یکی از خواص زالزالک است
زالزالک از ریزش مو نیز جلوگیری می کند. این میوه یکی از مواد تشکیل دهندهٔ رایج در محصولات رشد و تقویت مو است.مطالعه ای روی موش ها نشان داد که مصرف عصاره زالزالک کوهی موجب تحریک رشد موها می شود و تعداد و اندازهٔ فولیکول های مو را افزایش می دهد؛ در نتیجه، موجب می شود که موش ها موهای سالم تری داشته باشند. دانشمندان عقیده دارند که پلی فنول موجود در زالزاک عامل این اثرات مفید است. البته در این زمینه پژوهش های اندکی انجام شده است. برای تأیید این یافته ها باید پژوهش هایی نیز روی انسان ها انجام شود.
زالزالک، پیشگیری از مشکلات قلبی
زالزالک دارای آنتی اکسیدان فراوان است که می تواند در درمان و پیشگیری از بیماری ها به طوری مؤثر عمل کند. آنتی اکسیدان ها باعث جلوگیری از رادیکال های آزاد می شوند و این عامل اصلی برای پیشگیری از سرطان ها، مشکلات قلبی و پیری زودرس محسوب می شود. همچنین تنگی نفس و نارسایی خون در افراد را می توان با مصرف زالزالک بهبود بخشید و ابتلاء به آنژین را کاهش داد. آنتی اکسیدان ها در افزایش سیستم ایمنی بدن مؤثر عمل می کنند.
زالزالک، کاهش دهنده وزن
زالزالک با افزایش گردش خون و اکسیژن رسانی با چربی ها مبارزه می کند و این امر موجب می شود که متابولیسم بدن افزایش پیدا کند. علاوه بر لاغری و کاهش وزن، زالزالک می تواند انرژی و قدرت بدنی افراد را افزایش دهد.
- با بهبود هضم از ابتلا به یبوست جلوگیری می شود که از چاقی شکمی جلوگیری خواهد شد
- با خاصیت ضد التهابی از افزایش التهابات بدنی در قسمت های میان بافتی جلوگیری می شود
- تاثیر خواص زالزالک بر کاهش چربی بد بر کاهش چربی کل بدن نیز موثر است.
زالزالک خواص ضدالتهابی دارد
فرضیه ای مطرح است که زالزالک خواص ضدالتهابی دارد و سلامت ما را بهبود می دهد. التهاب مزمن با بیماری های فراوانی مانند دیابت نوع ۲، آسم و بعضی از سرطان ها مرتبط است. در مطالعه ای که روی موش های مبتلا به بیماری های کبدی انجام شد، استفاده از عصاره زالزالک سطح ترکیبات التهابی را به طور قابل توجهی کاهش داد. به علاوه، پژوهش روی موش های مبتلا به آسم نشان داده است که مصرف مکمل عصارهٔ زالزالک موجب کاهش التهاب و کاهش قابل توجه می شود.در مطالعات و پژوهش های انجام شده روی حیوانات، نتایج امیدوارکننده ای به دست آمده است. این نتایج موجب شده است دانشمندان بپندارند که این مکمل در انسان نیز اثرات ضدالتهابی دارد؛ البته برای تأیید این نتیجه گیری باید در این زمینه مطالعات بیشتری انجام شود.
زالزالک، درمان کننده عفونت های روده ای و بهبود بخش عملکرد دستگاه گوارشی
زالزالک دارای فیبر بسیاری است که به هضم سریع تر غذا می انجامد و از یبوست جلوگیری می کند. همچنین دارای ترکیباتی برای مبارزه با آنزیم های روده ایست. مصرف این میوه به دلیل مواد مغذی فراوان در پاکسازی روده از کرم های نواری و عفونت ها بسیار مؤثر است.قرن ها از زالزالک و عصارهٔ آن برای درمان مشکلات گوارشی، به ویژه سوءهاضمه و معده درد استفاده شده است. میوه های خانوادۀ بری دارای فیبر هستند. اثبات شده است که فیبرها موجب کاهش ابتلا به یبوست می شوند و در بدن، نقشی مانند پری بیوتیک ها (prebiotic) دارند. پری بیوتیک ها فیبرهای غیرقابل هضم و نشاسته های پایداری هستند که باکتری های مفید روده را تغذیه می کنند و برای حفظ سلامت گوارش و هضم غذا ضروری اند.
در مطالعه ای مشاهده ای (observational study/ مطالعه ای که روی داده های به دست آمده از مشاهدهٔ پدیده ها انجام می شود و هدف آن یافتن روابط علّی میان متغیرها است) روی افرادی با هضم کُند غذا مشخص شد که هر ۱ گرم فیبر غذایی اضافی مصرف شده، زمان میان دفعات اجابت مزاج (دفع مدفوع) را تقریبا ۳۰ دقیقه کاهش می دهد. به علاوه، در مطالعه ای روی موش ها مشاهده شد که عصاره زالزالک زمان حرکت غذا در دستگاه گوارش را به طور چشمگیری کاهش می دهد؛ یعنی غذا با سرعت بیشتری در طول دستگاه گوارش حرکت می کند که موجب برطرف شدن سوءهاضمه می شود.در مطالعه ای روی موش های مبتلا به زخم معده نیز عصاره زالزالک اثرات محافظتی مشابه داروهای ضدزخم را روی معده موش ها نشان داد.
زالزالک برای تناسب اندام
زالزالک در فرایند سوزاندن چربی ها کمک می کند و کالری اضافی تحمیل شده بر بدن را از بین می برد. در نتیجه برای اهداف کاهش وزن و لاغری مناسب می باشد.
درمان عفونت های روده ای
زالزالک می تواند برای درمان عفونت های روده ای بسیار موثر باشد ، زالزالک دارای مواد مغذی می باشد که باعث می شود کرم های نواری موجود در روده پاکسازی شود.
درمان بیماری های پوستی
زالزالک را می توانید به صورت موضعی بر روی پوست خود قرار دهید. ترکیبات ارگانیک موجود در زالزالک باعث می شود که خارش نارشی از درمان زخم ها کم شود و اگزما و پسوریازیس را می توان به راحتی به کمک زالزالک درمان نمود.
پیشگیری از ابتلا به آنژین
آنژین دلایل مختلفی دارد ، یکی از دلایل ایجاد آنژین در بدن جریان کم خون به قلب می باشد که زالزالک به کمک این مشکل می آید. زالزالک باعث می شود نا رگ های خونی منبسط شده و جریان خون افزایش پیدا کند. ماهیچه های قلب را می توان به کمک زالزالک بهبود بخشید و این خوراکی باعث خلاص شدن بدن از سدیم می شود.
کاهش استرس و افسردگی با مصرف زالزالک
یکی از خواص زالزالک اثر آرامش بخش ملایم آن است که می تواند در کاهش علائم اضطراب مؤثر باشد. در مطالعه ای درباره اثر زالزالک روی فشارخون، میزان اضطراب کسانی که عصاره زالزالک مصرف کرده بودند، به طور قابل توجهی پایین نیامد؛ ولی در آنها گرایش به سمت کاهش اضطراب مشاهده شد. دم کرده زالزالک برای مشکلات عصبی کاربرد دارد؛ زیرا عواملی را که در برابر جریان خون مقاومت می کنند، کاهش می دهد و فشارخون را کم می کند. همچنین دمنوش زالزالک تازه یکی از بهترین گزینه ها برای افزایش زمان خواب آرامش بخش است.
چگونه از خواص زالزالک بهره مند شویم؟
خوشبختانه این میوه خوشمزه در بسیاری از فروشگاه های میوه و تره بار وجود دارد و حتی در بسیاری از اماکن طبیعی و پارک ها نیز می توان آنرا پیدا کرد.از این میوه مانند سایر میوه ها می توان به شکل خام در میان وعده های مختلف استفاده کرد. از طعم ملس یا ترش و شیرین این میوه می توان در تهیه یک دمنوش نیز استفاده کرد. از زالزالک برای تهیه برخی از انواع ترشی، مربا، سس و حتی سرکه نیز می توان استفاده کرد.
اثرات جانبی مصرف زالزالک
مصرف بیش از حد هر ماده غذایی می تواند مشکلاتی برای بدن به وجود آورد ، زالزالک هم از این قاعده مستثنا نیست ومصرف میوه این گیاه در مقادیر معمولی اثرات مضری را به همراه ندارد؛ اما مصرف این گیاه به همراه سایر ضمایم مانند گل و برگ های آن؛ که به صورت دارو، عصاره یا دمنوش تهیه می شوند در مقادیر زیاد ممکن است منجر به بروز علائمی چون: سردرد، میگرن، خستگی، تهوع، تپش قلب، لکه های پوستی خفیف، خواب آلودگی، علائم بیماری های رودی معدی و... گردد. همچنین مصرف مقادیر زیاد این گیاه به شکل دارو برای خانم های باردار و شیرده مناسب نمی باشد.
تداخل با سایر داروها
زالزالک با بسیاری از داروهای بیماران قلبی تداخل دارد. این گیاه ممکن است عملکرد داروهای مربوط به نارسایی قلبی، فشارخون بالا، آنژین، آریتمی قلبی و ... را محدود کند. اگر مشکلات قلبی دارید و دارو مصرف می کنید؛ بدون مشورت با پزشک خود از مقادیر زیاد زالزالک، عصاره، دمنوش یا داروهای تهیه شده از آن مصرف نکنید.