خانه های تاریخی یزد جز بناهای با ارزش و دیدنی شهر بادگیرها محسوب می‌شود، این خانه‌ها اغلب به بازرگانان و افراد برجسته شهر تعلق داشته است. شهر یزد با معماری خاص خود یکی از تاریخی‌ترین شهرهای ایران به حساب می‌آید که بناهای قدیمی موجود در آن گردشگران بسیاری را به این شهر کویری در مرکز ایران کشانده است. یکی از بخش‌های منحصر‌به‌فرد خانه های تاریخی یزد بادگیر‌هایی است که در خانه‌ها تعبیه شده، به دلیل گرمای هوا در شهر یزد در گذشته برای خنک نگه داشتن اکثر بناهای مسکونی و غیر مسکونی شهر یزد از بادگیرها استفاده می‌کردند. در ادامه با ما همراه باشید.
یکی از زیباترین خانه های تاریخی یزد که در بافت تاریخی منطقه امیر چخماق واقع شده، خانه کلاهدوز است. این خانه تاریخی در حال حاضر به عنوان موضوع آب شهر یزد نیز فعالیت دارد و بسیاری از وسایل حفر قنات و آبرسانی در این موزه در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته‌است. خانه تاریخی کلاهدوز متعلق به دوره قاجار است، این خانه در سال‌های 1266 تا 1269 به دستور حاج سید علی اکبر کلاهدوز از تاجران مشهور یزدی بنا شده است. ساختمان این خانه محل سکونت خانواده کلاهدوز بوده و دو قنات “رحیم آباد” و “زارچ” از این خانه عبور می‌کرده که در حال حاضر قنات زارچ در زیر ساختمان این خانه جریان دارد.
یکی از خانه های تاریخی یزد، به نام خانه “مهدی ملک زاده” در محله تاریخی فهادان شهر یزد قرار دارد، این خانه تاریخی چندسالی است که تبدیل به خانه هنر یزد شده و بسیاری از علاقه‌مندان برای تماشای آثار هنری و صنایع دستی به این خانه تاریخی می‌روند. بنای این خانه متعلق به اواخر دوره قاجار است و چهار نسل از خانواده ملک زاده در این خانه ساکن بوده‌اند. این خانه تاریخی در دیماه سال 1379 هجری شمسی در فهرست آثار ملی به شماره 2950 به ثبت رسیده و در سال 1393 مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. همچنین کارگاه سفال و فروشگاه صنایع دستی نیز در مجموعه خانه هنر یزد در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.
خانه مرتاض یزد، واقع در خیابان ایرانشهر و از خانه های تاریخی یزد که در این چند سال محل رفت و آمد دانشجویان معماری شده است. این خانه در سال 1374 از طرف خانواده مرتاض به دانشکده معماری و شهرسازی یزد وقف شده و در سال 1377 هجری شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. معماری این خانه که از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده مربوط به دوران قاجار است. هر دو بخش خانه حیاط و ورودی مجزا دارد. بادگیر این خانه در حیاط بزرگ آن جلوه ویژه‌ای را به این بنا داده، در همه بخش‌های این خانه می‌توان آثار معماری سنتی ایرانی را از گچبری گرفته تا آینه کاری به وضوح مشاهده کرد.
خانه شفیع پور واقع در خیابان قیام شهر یزد، در منطقه تاریخی امیرچخماق و از خانه های تاریخی یزد است. این خانه قجری قدمتی بیش از 150 سال دارد و در کوچه پس کوچه‌های بافت تاریخی شهر یزد جا خوش کرده، این خانه قدیمی توسط “میرزا شفیع” ساخته شده‌است. معماری این خانه بسیار منحصر‌به‌فرد است، در بخش مرکزی خانه حیاط بزرگی قرار دارد که ساختمان و اتاق‌ها دور‌تا‌دور آن واقع شده‌اند. بنای مجموعه شفیع پور از دو بخش اصلی و یک خانه کوچک داخل آن شکل گرفته که در نوع خود متمایز است، پنجره‌های ارسی این خانه تاریخی جلوه ویژه‌ای را به آن داده و معماری نمای آن را جذاب‌تر کرده است.
یکی دیگر از این خانه های تاریخی، خانه نواب وکیل یزد است که در محله فهادان این شهر واقع شده‌است. خانه نواب وکیل به دستور ” میرزا سید محمد رضوی” یکی از فعالان اجتماعی شهر یزد که نماینده دوره سوم مجلس ملی نیز بوده در دوره قاجار بنا شده، این خانه تاریخی در اسفند ماه سال 1381 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه نواب دو بخش بیرونی و اندرونی دارد، دو بخش خانه هم از داخل به یکدیگر راه دارند و هم از بیرون، همچنین دو درب مجزا برای آنها تعبیه شده است. از زیباترین بخش‌های آن تالار بزرگ که دهانه آن طولی در حدود 10.5 متر دارد و در نوع خود بسیار متمایز است.
خانه لاری های یزد که به موزه اسناد تاریخی این شهر شهرت دارد، یکی دیگر از خانه های تاریخی یزد است که در محله فهادان واقع شده است. قدمت این خانه به بیش از 100 سال پیش در دوران حکومت قاجار برمی‌گردد، خاندان لاری‌ها حدود 270 سال پیش برای تجارت از استان فارس به یزد آمدند و در سال 1286 این خانه تاریخی را برای سکونت خود بنا کردند. این خانه تاریخی مساحتی در حدود 1700 متر مربع و زیربنایی در حدود 1200 متر دارد که در آن 3 حیاط و 6 باب خانه به همراه ایوان‌ها، تالارها، اتاق‌ها و یک سردر و هشتی قرار گرفته است.
خانه تهرانی‌های یزد که امروزه به هتل موزه فهادان تبدیل شده، اولین هتل موزه ایران و یکی از خانه های تاریخی یزد است. این خانه تاریخی بیش از یک قرن پیش توسط شیخ مهدی عرب بنا شده، خانواده وی بعدها لقب تهرانی گرفتند. ساخت این بنا به دوره قاجار بر می‌گردد، حیاط مستطیل شکل این خانه با فضایی به ارتفاعی معادل دو طبقه محصور شده است. این خانه قنات، سرداب، اتاق شاه نشین با دو بادگیر اختصاصی و هشتی دارد، همچنین در گذشته برای تامین آب این خانه از چاه مخصوصی که در داخل آن وجود داشته، استفاده می‌کردند.
در ادامه یک کلیپ زیبا نیز از مسجد جامع یزد نیز می توانید تماشا کنید.
یزد اولین شهر خشتی ایران است که در میانه کویر واقع شده، این شهر با گذشته سال‌های طولانی توانسته معماری اصیل خود را حفظ کند. بادگیرها یکی از المان‌های اصلی خانه های تاریخی یزد است که جلوه بسیار زیبایی به شهر بخشیده است. از اینکه تا آخر این مقاله با ما همراه بودید ممنونیم.
