علائم بیماری های کیسه صفرا و راههای درمان آن

کیسه صفرا چیست؟

کیسه صفرا، کیسه ای کوچک است که صفرای تولیدشده در کبد در آن نگهداری می شود. این کیسه در زیر کبد قرار گرفته و در پاسخ به غذایی که ما می خوریم، مخصوصا غذاهای پر چرب، مقداری صفرا را از طریق مجاری صفراوی به داخل روده کوچک می ریزد. و نقش بسیار مهمی در هضم و جذب چربی های غذایی بر عهده دارد. صفرا حاوي آب، کلسترول، چربیها، نمکهاي صفراوي، پروتئینها و بیلیروبین است. نمکهاي صفراوي با چربی ترکیب میشوند و بیلیروبین به صفرا و مدفوع، رنگ زردي میدهد. اگر مایع صفرا حاوي میزان زیادي کلسترول، نمکهاي صفراوي یا بیلیروبین باشد، در شرایط خاصی میتواند به شکل سنگ سخت گردد. اصطلاح بیماریهای کیسه صفرا برای چندین نوع بیماری استفاده می شود که می توانند بر کیسه صفرای انسان اثر بگذارند. صفرا یا به قول عامیانه زهره، عضو کوچک گلابی شکل است که زیر کبد قرار دارد. کیسه صفرا وظیفه اصلیش ذخیره صفرای تولید شده توسط کبد و عبور دادن آن از طریق مجرایی ست که داخل روده باریک تخلیه می شود. صفرا به هضم چربیها در روده باریک کمک می کند. بروز التهاب علت اکثر بیماریهای صفرا است که بخاطر سوزش دیواره های صفرا روی می دهد که به عنوان کوله سیستیت شناخته می شود. این التهاب اغلب به دلیل سنگ صفرای مسدود کننده مجراهای منتهی به روده باریک است و موجب تجمع صفرا می شود. در نهایت ممکن است منجر به نکروز (تخریب بافت) یا قانقاریا شود.

انواع بیماری کیسه صفرا

• سنگ صفرا
• کولیک صفراوی
• التهاب کیسه صفرا
• سرطان کیسه صفرا

سنگ صفرا

این وضعیت به شرایطی اطلاق می شود که سنگ های کوچک و یا گاهی یک سنگ بزرگ در داخل کیسه صفرا ایجاد شود. در برخی موارد سنگ صفرا منجر به دردی شدید در فرد می شود، اما حدود 90 درصد مبتلایان به سنگ صفراوی هیچ گونه علامتی ندارند. در برخی موارد، سنگ صفراوی برای بیش از 10 سال با فرد می ماند و هیچ علامتی ایجاد نمی کند.این کار ممکن است منجر به التهاب یا تورم کیسه صفرا شود. مجاری صفراوی بسته شده بعدها از انتقال صفرا از کبد به روده ها جلوگیری می کنند.

کولیک صفراوی

کولیک صفراوی به شرایط جدی تری اطلاق می شود که سنگ صفرا در مجرای صفراوی ایجاد یک انسداد می کند. دراین حالت کیسه صفرا برای از میان برداشتن این انسداد شدیدا منقبض می شود و فرد احساس دردی شدید خواهد داشت. این انقباضات شدید و دردهای همراه با کولیک صفراوی معمولا یک تا دو ساعت طول می کشد. اما از آنجایی که حمله ای و برگشت پذیر هستند تا زمانی که فرد به فکر درمان بیفتد، همچنان با فرد می مانند.

التهاب کیسه صفرا

التهاب کیسه صفرا می تواند در اثر وجود سنگ های صفراوی، مصرف الکل، عفونت ها و حتی تومور هایی که باعث ترشح بیش از حد صفرا می شوند ایجاد شود. اما باز هم شایع ترین علت ایجاد آن سنگ های صفراوی خواهد بود. التهاب کیسه صفرا می تواند دوره ی چند هفته ای داشته باشد. تب در این بیماری شایع نیست. در 20 درصد از موارد ممکن است، کیسه صفرای ملتهب توسط باکتری های عفونی مورد حمله قرار بگیرد و عفونی شود. گاهی نیز پیش می آید که کیسه صفرا پاره شود که در این شرایط فورا توسط عمل جراحی خارج می شود. البتهباید بدانید که حملات مکرر درد در این بیماری مراجعه به پزشک را ضروری خواهد کرد، مخصوصا زمانی که این دردها با تب نیز همراه باشد.

سرطان کیسه صفرا

سرطان کیسه صفرا یکی از بیماریهای کیسه صفرا ست که نسبتا نادر است. انواع متفاوتی از سرطان کیسه صفرا وجود دارد. درمان آنها مشکل است چون معمولا تا زمانی که بیماری پیشرفته نشده باشد، تشخیص داده نمی شود. سنگ کیسه صفرا یکی از شایعترین عوامل خطر برای سرطان کیسه صفرا ست. سرطان کیسه صفرا می تواند از دیواره های داخلی کیسه صفرا تا لایه های خارجی و بعدا روی کبد، گره های لنفاوی و اندامهای دیگر پیشرفت کند. علائم سرطان کیسه صفرا ممکن است شبیه به کوله سیستیت حاد باشند اما ممکن است شبیه هم نباشند.

علائم بیماری کیسه صفرا

• درد شدید در ناحیه شکم
• دردی که به شانه راست می زند و گاهی کمر را نیز درگیر می کند.
• دردی که بعد از خوردن غذا تشدید می شود، مخصوصا اگر غذایی چرب مصرف شده باشد.
• دردی که تیز و کرامپی است.
• دردی که با یک نفس عمیق تشدید می شود.
• درد در ناحیه قفسه سینه
• سوزش سر دل، سوء هاضمه و احساس زیاد شدن گاز معده
• احساس پری در شکم
• تهوع، استفراغ و تب و لرز
• احساس درد با لمس شکم، مخصوصا در قسمت راست فوقانی شکم
• زردی (پوست و چشم ها)
• تغییر رنگ غیر طبیعی مدفوع (مخصوصا به رنگ روشن تر و خاکستری)

نکته : برخی از مشکلات کیسه صفرا مانند سنگ های صفراوی ریز که مجرای صفراوی را مسدود نمی کنند، معمولا هیچ علامت و ناراحتی را ایجاد نمی کنند. این نوع سنگ ها معمولا هنگاه عکسبرداری با اشعه ایکس برای یک بیماری دیگر و یا انجام عمل جراحی در ناحیه شکم و به طور اتفاقی تشخیص داده می شوند.

تشخیص بیماریهای کیسه صفرا

معاینه

پزشک معمولا در حین معاینه یک حرکت خاصی را انجام دهد تا به دنبال چیزی به عنوان علامت مورفی باشد. در طول این حرکت، پزشک دست خود را روی شکم در ناحیه کیسه صفرا قرار می دهد. پس از آن در همان زمان که ناحیه در حال معاینه را لمس می کند، از شما می خواهد نفس عمیق بکشید. اگر درد زیادی را احساس کردید این نشان می دهد که ممکن است بیماری کیسه صفرا داشته باشید.

عکس رادیولوژی از شکم و قفسه سینه

کوله سیستیت گاهی اوقات سنگهایی را روی عکس رادیولوژی می دهد در صورتی که سنگها حاوی کلسیم باشند حاکی از کوله سیتیت است. عکس رادیولوژی قفسه سینه ممکن است ذات الجنب یا پنومونی را نشان دهد. با این حال، عکس رادیولوژی بهترین آزمون شناسایی بیماریهای سنگ کیسه صفرا نیست. آنها معمولا برای رد سایر عوامل بالقوه درد که ارتباطی با سنگهای کیسه صفرا، مجاری صفراوی یا کبد ندارند، استفاده می شوند.

سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر داخل بدن استفاده می کند. این آزمون یکی از مهمترین روشهایی است که پزشک برای تشخیص بیماریهای کیسه صفرا استفاده می کند. سونوگرافی می تواند کیسه صفرا را برای حضور سنگهای کیسه صفرا، ضخیم شدن دیواره ها، پولیپ یا توده ها ارزیابی کند. این روش همچنین هر مشکلی که داخل کبد باشد مشخص می کند.

سی تی اسکن

این آزمون تصویربرداری از کامپیوتر و اشعه ایکس برای مشخص کردن مشکلات کیسه صفرا استفاده می کند اما موثرترین روش تشخیص سنگ صفراوی نیست. سی تی اسکن می تواند به تشخیص اختلالات (پارگی در دیواره کیسه صفرا) و عفونتهای داخل کیسه صفرا یا مجاری صفروی کمک کند.

MRI

MRI معمولی یا نوع دیگر آن به نام کلانژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRC) می تواند به تشخیص سنگهای داخل مجاری صفراوی کمک کند. MRC از تکنولوژی تصویربرداری به علاوه یک رنگ هدایت شده در مجاری استفاده می کند. این تست برای تشخیص سرطان سیستم صفراوی (کیسه صفرا و مجاری اطراف آن) مفید است اما قادر به تشخیص سنگهای ریز یا وجود عفونت نیست.

آزمایش ادرار و خون

آزمایش خون نیز برای کمک به تشخیص بیماریهای کیسه صفرا انجام می شود. آزمایش خون کامل یا CBC، میتواند به اثبات یک عفونت در صورت بالا بودن میزان گلبولهای سفید، کمک کند. آزمایشهای خون دیگری که انجام می شود نیز میزان بالای بیلی روبین را مشخص می کند (عامل زردی، یک اختلال ناشی از مشکلات صفرا) یا آنزیمهایی که نشان دهنده انسداد در کیسه صفرا هستند.

آزمایش ادرار نیز برای تشخیص مشکلات مربوط به کیسه صفرا با توجه به سطوح غیر نرمال ترکیبات شیمیایی همانند آمیلاز که آنزیم کمک کننده در هضم کربوهیدارتهاست و لیپاز آنزیم دیگری که به تجزیه چربیها کمک می کند، انجام می شود. حتی اگر علائم و نشانه ها مستقیما نشان دهنده بیماریهای کیسه صفرا نباشند، پزشکتان روشهای زیادی برای بررسی کیسه صفرا دارد. با این آزمایشها، بیماریهای کیسه صفرا معمولا به سرعت تشخیص داده می شوند و فقط چیزی که مهم است، درمان درست آن است.

درمان بیماری کیسه صفرا

دارو درماني

ممكن است به صورت خوراكي براي از بين بردن بعضي از انواع سنگ هاي خیلی كوچك داده شود. اما براي دارو درماني زمان طولانی لازم است تا اثر داروها ظاهر شود و سنگها ممكن است بعد از قطع دارو مجدداً ايجاد شوند. ERCP (آندوسکوپی) براي تخليه سنگ هاي مجاري صفراوي ممكن است به تنهايي انجام شده يا بعد از آن، عمل جراحي براي برداشتن كيسه صفرا انجام شود. جراحي اغلب براي برداشتن سنگ هاي صفراوي و كيسه صفرا انجام مي‏ شود. در حال حاضر بهترين انتخاب براي بيمار مبتلا به سنگ علامت دار كيسه ی صفرا عمل جراحي بسته (لاپاروسکوپی) است و چنانچه توسط جراح متخصص انجام شود بي‏ خطر و مؤثر است.

برداشتن كيسه صفرا از طريق لاپاراسكوپي

با ايجاد چند سوراخ كوچك بر روي پوست براي مشخص كردن و برداشتن كيسه صفرا انجام مي‏ شود. با اين روش معمولاً سنگ هاي صفراوي همراه با کیسه صفرا برداشته می شود. درد و طول مدت بستري بعد از عمل در اين روش كمتر است. در این عمل بجای برش ۱۵-۲۰ سانتی متری عمل باز از ۳برش نیم تا یک سانتی متری برای ورود ابزار لاپاروسکوپی (گیره - کلیپس و ...) از میان تروکارها استفاده می شود. جراحي باز كيسه صفرا شامل يك برش بزرگتر براي برداشتن كيسه صفرا و هم چنين براي برداشتن سنگ هاي داخل مجاري صفراوي است.

پیشگیری از بیماریهای کیسه صفرا

• چربی خونتان را کاهش دهید (از خوردن غذاهاي چرب و حاوي کلسترول زیاد بپرهیزید.)
• رژیم غذایی مناسب برای خودتان داشته باشید. وزن ایده ال داشته باشید، چاقی مضر است.
• تحرك کافی داشته باشد.
• حدالامکان از روش هاي جلوگیري از بارداري به غیر از قرص خوراکی استفاده کنید .
• سبزیجات و میوه جات بیشتري میل کنید.
• از استعمال الکل و دخانیات پرهیز کنید.
• بیش از دو بار حاملگی ممنوع

رژیم غذایی بعداز درآوردن كيسه صفرا

برخلاف باور عمومی بعد از برداشتن كيسه صفرا نیاز به تغییری در رژیم غذایی نیست. البته توصیه های کلی مبنی بر احتیاط در مصرف نمک وچربی برای همه افراد لازم است.

سخن پایانی

با توجه به نظر سازمان ملی دیابت و گوارش و بیماریهای کلیه، غذاهای سرشار از فیبر و چربیهای سالم می توانند به پیشگیری از سنگهای صفراوی کمک کنند. غلات تصفیه شده (موجود در غلات صبحانه شکری و برنج سفید، نان و پاستا) و شیرینهای قنادی با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای سنگ کیسه صفرا ارتباط دارد. غلات کامل همانند برنج قهوه ای و نان گندم کامل و چربیهای ماهی و روغن زیتون بسیار مفید هستند.

مشکلات کیسه صفرا در صورتی که در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان شوند، عوارض کمتری بوجود می آورند. اگر هر یک از علائم و نشانه های بیماریهای کیسه صفرا را دچار شدید، با پزشکتان همه چیز را در میان بگذارید.

علل درد در سمت راست قفسه سینه و راههای درمان آن