خارش شدید اطراف مقعد (مقعد ناحیه ی انتهایی دستگاه گوارش است، که مواد جامد زائد از این ناحیه دفع می شود.) ممکن است شرم آور باشد. خارش مقعد یک علامت است و نه یک بیماری و مشکلی شایع است که بسیاری از مردم از بیان این مشکل به پزشک خود خجالت می کشند. خارش مقعد ممکن است در هر فردی رخ دهد، اما شیوع آن در بزرگسالان بیشتر از کودکان و افراد مسن است و همچنین در مردان بیشتر از زنان است.
اگر شروع به خاراندن این خارش ها کنید، این مشکل می تواند از یک سوزش خفیف به یک مشکل مزمن تبدیل شود. در نظر داشته باشید خراش پوست اطراف مقعد باعث پوسته پوسته شدن پوست در آن ناحیه می شود، که در این حالت رطوبت معمولی ناحیه ی اطراف مقعد سبب افزایش بسیار شدید خارش و در نتیجه خاراندن بیشتر را به دنبال خواهد داشت و در این صورت این چرخه ی معیوب تکرار می شود. در نظر داشته باشید این چرخه در شب شدید تر است، زمانی که نیمه خواب و ناآگاهانه شروع به خاراندن می کنید و ضمنا پوشیدن لباس های خواب گشاد خاراندن را راحت تر می کنند.
در خانم ها این خارش زمانی که ادرار می کنند، بیشتر می شود. این خارش ممکن است با پاک کردن بیش از حد با دستمال توالت تسکین یابند، اما در نظر داشته باشید که این عمل نیز باعث آسیب به پوست می شود. اغلب این شرایط با یک دوره ی بدون خاراندن درمان می شود، زیرا باعث می شود که این چرخه شکسته شده و پوست جهت بهبود زمان پیدا می کند، با این حال معاینه توسط متخصص گوارش برای رد مشکلات جدی توصیه می شود.
چه عواملی سبب خارش مقعد می شوند؟
اگر چه خارش ممکن است در واکنش به مواد شیمیایی موجود در مدفوع باشد و اغلب سبب التهاب ناحیه مقعد می شود ضربه مستقیم در اثر خاراندن و حضور رطوبت، سبب شدت خارش مقعد و افزایش میزان التهاب می شود.شاید بتوان گفت که شایع ترین علت خارش مقعد، بهداشت نامناسب و یا افراط شخص در بهداشت فردی می باشد.اگر خارش مقعد مداوم باشد با دکتر خود صحبت کنید و با اقدامات مناسب شروع به درمان این بیماری کنید، بسیاری از افراد از خارش مقعد رهایی کامل پیدا می کنند.پوشیدن شلوار و لباس زیر تنگ می تواند باعث خارش مقعد شود.
خارش در ناحیه باسن
اگر دچار خارش مقعدی شده اید این علامت معمولا برای اکثر انواع بیماری های شایع مقعدی از جمله فیشر یا شقاق، هموروئید یا بواسیر،، فیستول و آبسه مقعدی می باشد البته تا حدودی ممکن است علامتی از بیماری کیست مویی در ناحیه انتهای کمر و دنبالچه باشد که نزدیک ناحیه مقعد هست و نمی توان بدرستی محل خارش را مشخص نمود. با توجه به موارد فوق بطور قطع نمیتوان براحتی تصمیمی در این مورد اتخاذ نمود که دقیقا بیماری شما چیست.
خارش مقعدی نشانه چیست؟
خارش مقعد ممکن است با سوزش و درد همراه باشد. خارش مقعد ممکن است موقت یا مزمن باشد اغلب خارش مقعد به مراقبت پزشکی نیاز ندارد. خارش مقعد شدید و یا بیش از یک تا دو ماه طول می کشد. ممکن است خونریزی از مقعد وجود داشته باشد. شما نمی توانند بفهمید که چه چیزی باعث خارش مداوم است. خارش مداوم ناحیه نشیمنگاه ممکن است به یک بیماری پوستی و یا مشکل دیگری مربوط باشد که نیاز به درمان پزشکی دارد.بطور کلی شاید بتوان گفت که خارش مقعد می تواند نشانه تمامی بیماری های مقعدی نیز باشد.
فیستول
خارش مقعدی می تواند نشانه از ابتلا به فیستول مقعدی باشد که خود معمولاً بدنبال یک آبسه (دمل) اطراف مقعد به وجود می آید که معمولاً آبسه نیاز به تخلیه اورژانس با لیزر یا جراحی داشته و در 50 درصد موارد به دنبال درمان آبسه فرد دچار فیستول می گردد. علامت اصلی آن ترشح چرکی طولانی مدت از یک سوراخ و گاهی چند سوراخ از اطراف مخرج می باشد.سوراخ غیر طبیعی ( فیستول ) از روده کوچک و روده بزرگ به پوست اطراف مقعد می تواند در اثر بیماری کرون تشکیل شود و از این فیستول مایعات نشت و سبب تحریک ناحیه مقعد می شود.
هموروئید
هموروئید یا بواسیر یکی از علل خارش مقعدی است. در بیشتر موارد، هموروئید در اثر یبوست و زور زدن برای خروج مدفوع بروز می کند.جالب است بدانید 5% افراد بالای 50 سال دچار بواسیر هستند که خوشبختانه فقط 5% آنها علامتدار می شود و در زیر بیست سالگی بسیار کمتر دیده می شود.برخی از هموروئیدها با داروهایی مثل پماد ضدهموروئید مقعدی و شیاف به راحتی درمان می شوند ولی برخی از انواع هموروئید مثل هموروئید ترومبوزی (هموروئیدی که باعث می شود حتی بعد از درمان هموروئید، پوست مقعد بیرون بزند) و هموروئید طولانی مدت نیاز به عمل جراحی بواسیر دارند.برای جلوگیری از خارش مقعد مربوط به هموروئید، بعد از اجابت مزاج با دستمال کاغذی نرم و مرطوب، مقعد خود را پاک کنید.
شقاق مقعد
شقاق مقعد نیز می تواند سبب خارش مقعدی شود و معمولا یبوست و اسهال طولانی و زور زدن straining زیاد در موقع دفع مدفوع و زایمان و استفاده طولانی از ملین ها عامل شقاق است. درد مهمترین عامل تشخیصی شقاق مقعدی می باشد این درد در زمان دفع تشدید می شود و نیز دوره ای می باشد یعنی دوره های پی در پی تسکین و عود دارد و درد در هر دوره شدید و طولانی تر می شود تا اینکه دائمی شود.
یبوست
علت اصلی یبوست کندی در سرعت عبور مواد دفعی از روده بزرگ است که منجر به جذب بیشتر آب مواد دفعی شده و در نتیجه مدفوع خشک تر می شود و عاملین آن از کم آبی و مصرف کم فیبر غذایی تا بیماری هایی مثل دیابت، کم کاری تیروئید و تومورهای روده بزرگ متفاوت می باشد.هنگام یبوست، التهاب پوست مقعد در اثر خروج مدفوع سفت، خشک و بزرگ، باعث خارش مقعد می شود.
بررسی خارش مقعدی در بيمار
سابقه پزشكي بيمار ، زمان و مدت خارش و همچنين علائم همراه آن بايد بررسي شوند. مواردي از قبيل تعدد و حالت اجابت ، ترشح احتمالي مدفوع ، حس رطوبت يا حس اجابت ناتمام ، نحوه ي بهداشت و پاكسازي پس از اجابت همگي بايد بررسي شوند.
سابقه ي سفرهاي انجام شده ، داروها و پمادهاي مصرف شده ، سابقه ي دقيق مواد و عادات غذايي كه احتمالا در خارش نقش دارند نيز بايد بررسي شوند. در اغلب اوقات مصرف زياد قهوه ، چاي ، نوشابه ، مايعات انرژي زا موثر هستند. در نهايت ، عوامل عفونتي مانند انگل در كودكان (به ندرت در بزرگسالان) بايد مد نظر گرفته شوند.معاينه ي جسمي و بررسي پوست ناحيه ي مقعد لازم است چون نرمال بودن پوست يا هرگونه زخم ، قرمزي و يا تغيير ضخامت پوست ناشي از خارش هاي مداوم و مكرر بايد بررسي شوند.
در بيمارستان مركزي واشنگتن ، خارش نوع اوليه (ايديوپاتيك) طي يك سيستم مرحله بندي و طبقه بندي شده است:
- مرحله ي صفر: حاكي از پوست نرمال است
- مرحله ي1: پوست ملتهب و قرمز
- مرحله ی 2: پوست ضخيم شده
- مرحله ی 3: پوست ضخيم با لبه هاي تيز و زخم شده
علاوه بر بررسي ناحيه پوست ، احتمالا پزشك تست تيجيتال ركتوم انجام ميدهد (وارد كردن انگشت به مقعد) و براي تكميل بررسي بايد كانال مقعد را با ابزار آنوسكوپ ارزيابي و حتي با برداشت 3 الي 4 ميليمتر از بافت جهت تجويز درمان مناسب نمونه برداري كرد.ضمنا براي نمونه برداري ميتوان از سواب يا تراشيدن پوست استفاده كرد. معاينه جسمي از ديگر نواحي بدن هم شايد لازم باشد.بررسي دقيق مقعد ضروري است ولي بايد كوتاه و مختصر باشد تا بيمار خجالت زده نشود. آزمايشات معمولا كمي ناراحت كننده هستند ولي دردناك نيستند.
درمان دارویی خارش مقعد
درمان بايد پوست را به حالت تميز و خشك و بدون زخم برگرداند. درمان معمولا چالش برانگيز است چون در اكثر موارد علت خارش قابل شناسايي نيست. استفاده از دارو براي حجيم و تنظيم كردن مدفوع لازم است تا از نشت احتمالي جلوگيري و تخليه كامل صورت گيرد. در اين راستا مدفوع بايد نرم ، حجيم و به راحتي تميز شود.
اكثر افراد از مكمل هايي مانند Citrucel, Metamucil, Fibercon, Benefiber, Konsyl استفاده ميكنند. اين مواد بصورت كپسول يا پودر موجودند و مصرف آن يك يا دو بار در روز است. فيبر رطوبت مدفوع را جذب و آن را حجيم ميكند تا تخليه ي كامل صورت گيرد.اگر مدفوع همچنان شل باقي بماند بايد از داروهاي ضداسهال استفاده كرد. در شرايط حادتر ميتوان داروي Lomotil براي سفت كردن مدفوع بكار برد. در اين خصوص با پزشك مشورت كنيد.برخي اوقات تغيير رژيم غذايي براي درمان خارش ضروري است. يك سري مواد احتمالا بر خارش اثر دارند مانند چاي ، نوشابه ، شكلات ، گوجه فرنگي ، آبجو . اين مواد عملكرد عضلات اسفينكتر را كم و منجر به نشت مدفوع ميشوند و استفاده ي زياد از حد آنها علائم را تشديد ميكنند.
بهترين راه ، حذف يك به يك اين مواد از رژيم غذاي طي چند هفته اي است. اگر علائم بهتر شدند ميتوانيد اين مواد را با حجم بسيار كم مجددا به رژيم غذايتان برگردانيد و ببينيد چه تاثيري روي بروز مجدد علائم دارند.تغيير و اصلاح عادات بهداشتي طي اجابت هم بسيار مهم هستند. بايد خاطر نشان كرد نيازي نيست مقعد بيش از حد پاك سازي و ماليده شود و شستن با آب كافي است. بايد از مواد تحريك كننده مانند صابون ، مواد عطري ، نرم كننده لباس و دستمال بچه كه حاوي مواد معطر كننده هستند پرهيز كرد. براي شستن صابون باقيمانده روي بدن از شلنگ سيار دوش استفاده كنيد.
Balneol يك پاك كننده ي ملايم و آرامش بخش است كه بصورت روغني هم در بازار موجود است و ميتوانيد در منزل يا بيرون به راحتي از آن استفاده كنيد. يك ماده ي پاك كننده ديگر محلول رقيق شده ي آب و سركه سفيد است.
يك قاشق غذاخوري سركه سفيد در يك ليوان آب بريزيد و در توالت نگه داريد و هر بار خود را با پنبه پاك كنيد. محلول Burrow (يك قرص Domeboro در نيم ليتر آب) هم پاك كننده ملايمي است كه ميتوانيد در بطري پلاستيكي نگه داريد و به جاي آب و صابون از آن استفاده كنيد.
هدف نهايي از تمام اين روش ها ، خشك و بهداشتي و سالم نگه داشتن پوست است. پس از پاكسازي ميتوان پوست را به كمك سشوار با حرارت كم خشك كرد. پودر ضدقارچ Zeasorb هم رطوبت را جذب ميكند و براي خشك كردن مناسب است. پنيه را با پودر آغشته و روي محل بگذاريد تا رطوبت را جذب كند. از لباس هاي زير تنگ ساخته شده از مواد مصنوعي پرهيز كنيد.
يك اصل مهم ولي غالبا بسيار سخت اينست كه خارش طوري مديريت شود كه منجر به زخم نشود. بدين معنا كه با دست يا دستمال توالت خارش ندهيم. اصلاح عادت و خودداري از خارش معمولا بسيار سخت است و برخي افراد حتي در موقع خواب هم بدون اينكه بدانند اينكار را تا زمان بيدار شدن انجام ميدهند. براي اين دسته افراد توصيه ميشود ناخن هايشان را هميشه كوتاه نگه دارند و يا در شب دستكش هاي نرم پارچه اي و سبك بدست كنند.
براي كنترل علائم ميتوان از پمادهاي استروئيدي استفاده كرد. پماد موضعي هيدروكورتيزون 1% در دو يا سه نوبت در روز به مدت كوتاه ميتواند خارش را تسكين دهد. پماد بتامتازون كه تاثير طولاني تري دارد هم موثر است.
استفاده طولاني از استروئيدهاي قوي باعث نازك شدن پوست و در نتيجه بدتر شدن خارش ميشود و نبايد بيش از چهار تا هشت هفته از آنها استفاده شود. در صورتيكه پوست نازك شده باشد ميتوان از پمادهاي آنتي بيوتيكي كمك گرفت. بايد خاطر نشان كرد كرم بيشتر از پماد باعث نازكي پوست ميشود.
براي محافظت از پوست اطراف مقعد ميتوان از كرم اكسيد روي استفاده كرد. پمادهاي بي حس كننده اي از قبيل منتول ، فينول ، كمفور و يا تركيبي از آنها هم موثر هستند. تركيب كالموزپتين با اكسيد روي و منتول هم تسكين دهنده ي بسيار مفيدي است.
اگر فكر ميكنيد محل عفوني شده ميتوانيد از پمادهاي آنتي بيوتيكي (جنتامايسين ، كليندامايسين يا باسيتراسين) يا ضد قارچي (كلوتريمازول ، نيستاتين) همراه با ديگر روش هاي درماني استفاده كنيد. اين پمادها را قبل از خواب و مجددا پس از حمام صبح بكار ببريد.
بيماراني كه بخاطر خارش ، پوستشان تغيير ملايم تا شديد يافته ميتوانند با بكارگيري تركيب رنگ Berwick با الكل درمان شوند. اين ماده خارش را رفع ميكند ولي درصورت وجود زخم ميسوزاند. براي اين كار پزشك ماده را با سشوار خشك ميكند و با بنزوئين روي محل قرار ميدهد و دوباره آن را خشك ميكند.اين رنگ براي چند روز در جايش باقي ميماند و تا زمانيكه پوست باسازي شود و التيام يابد مسكن بسيار مفيدي است. اين نوع درمان بايد در مطب پزشك انجام شود نه در منزل.
براي برخي بيماران مشكل براي مدتي بهتر ميشود ولي بعدا دوباره عود ميكند و مديريت وضعيت و رفع كامل مشكل برايشان بسيار سخت است. براي اين دسته افراد پماد Capsaicin توصيه مي شود. كاپسايسين ماده ايست كه از فلفل قرمز گرفته ميشود و گفته ميشود حساسيت برخي عصب ها را كاهش ميدهد. اين دارو روي يك سري بيماران امتحان شده و بيش از 70 درصد از آنها تا يازده ماه بدون علائم بودند. اين دارو در غلظت بسيار كم 0.006% تهيه ميشود.
تعداد كمي از بيماران هم نتيجه ي خوبي از تمام اين گزينه هاي درماني نمي گيرند و بايد با تزريق درمان شوند. اين نوع درمان براي بيماراني كه خارش شديد و دائمي دارند جواب ميدهد. در اين خصوص ماده ي آبي رنگ ميتيلين به پوست تزريق و در نتيجه انتهاي عصب ها نابود و خارش تسكين مي يابد. ميتيلين آبي رنگ را ميتوان با پمادهاي بي حس كننده تركيب و به محل خارش يا زير محل تزريق كرد. بيمار در محل تزريق احساس تغيير و بي حسي ميكند (چيزي مشابه بي حسي دندان) و پوست اطراف محل هم آبي رنگ ميشود. در موارد بسيار نادر اگر تزريق در نزديكي سطح پوست صورت گيرد پوست آسيب و زخمي مي شود.
درمان خانگی خارش مقعد چیست؟
در زیر برخی از راهنمایی های عملی برای کمک به درمان و جلوگیری از خارش مقعد نوشته شده است.
- اجتناب از مصرف غذاهای تند و ادویه دار و تنظیم منظم اجابت مزاج
- پس از هر بار دفع مدفوع، خود را به درستی تمیز کنید.
- از صابون های و اسپری های دارویی و معطر اجتناب کنید، زیرا ممکن است باعث از بین رفتن چربی پوست، جهت تمیز کردن خود از آب گرم یا کرم های مرطوب کننده یا امولسیون استفاده کنید.
- برای تمیز کردن خود به جای کاغذ از دستمال مرطوب استفاده کنید و اگر احساس سوزش داشتید می توانید از سشوار برای خشک کردن استفاده کنید.(از سشوار در درجه ی پایین و فاصله ی امن استفاده شود.)
- از مرطوب ماندن ناحیه ی مقعد اجتناب کنید و آن را به آرامی خشک کنید.
- از پودر های خشک کردن استفاده کنید، اما از استفاده از نوع دارویی و معطر آن اجتناب کنید.
- از خاراندن و خراش دادن مقعد بپرهیزید، زیرا باعث آسیب و بدتر شدن مشکل می شود.
- استفاده از دستکش های کتان می تواند به افرادی که نمی توانند از خاراندن اجتناب کنند یا به طور ناخودآگاه در خواب این کار را انجام میدهند، باعث کاهش آسیب می شود.
- لباس های راحت و گشاد بپوشید و از پوشیدن لباس هایی از جنس آکریلیک و نایلون اجتناب کنید، زیرا باعث به دام افتادن عرق می شود و لباس های خود را هر روز یا بعد از ورزش کردن عوض کنید و آنها را بشویید.
- از صابون ها و کرم های تحریک کننده ی پوست اجتناب کنید، پوست را سرد، خشک و تمیز نگه دارید.
- ناخن های خود را کوتاه نگه دارید و در صورت خارش شدید جهت آرام کردن می توانید از یک پنبه ی خیس استفاده کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اکثر خارش های مقعدی نیاز به مراقبت های پزشکی ندارند. در موارد زیر به دکتر گوارش مراجعه فرمایید:
- خارش مقعدی شدید یا پایدار
- در صورت خونریزی از مقعد یا نشت مدفوع
- عفونت ناحیه ی مقعد
- علت خارش مداوم را نمی توانید تشخیص دهید.
- خارش مقعدی ممکن است با بیماریهای پوستی یا سایر بیماری ها مرتبط باشد، که نیاز به درمان پزشکی دارد.
منظور از شقاق مقعد چیست؟
