اختلال های فکی و دندانی یا مال اکلوژن دانش واژه دندانپزشکی برای مشکلات مربوط به روی هم قرار نگرفتن (مشکل در بایت) دندان ها است. همگی ما تا حدی دچار چنین اختلال هایی مثل کجی دندان،جابجایی،انحراف، جلو و عقب بودن فک هستیم. اما باید توجه داشت که قابل ملاحظه بودن شدت این ناهنجاری ها بروز مشکلات دهان و دندان را در پی دارد و در شیوه گفتار و غذا خوردن فرد اختلال ایجاد می کند و به پوسیدگی دندان و مینای دندان می انجامد. دیگر پی آمد اختلالات فکی و دندانی کاهش جذابیت چهره و تحت الشعاع قرار گرفتن زیبایی فرد است. بنا به این دلایل رایج ترین دلیل مراجعه به متخصص ارتودنسی را باید اختلال های فکی ـ دندانی(جابجایی، انحراف، جلو و عقب بودن فک) دانست.
دندان های ردیف بالا و پایین در بهترین حالت به خوبی روی یکدیگر قرار می گیرند و جفت می شوند. دندان های بالا باید اندکی روی دندان های پایین را بپوشاند. تمام دندان ها باید ردیف و منظم باشند و فاصله بین آنها برابر باشد.
جدا از مسئله زیبایی، برخی افراد به دلیل مشکلاتی که در ناحیه چانه و مفاصل آن دارند با اختلالاتی در جویدن و بلع یا صداهای ناشی از مفصل فک روبه رو هستند. عمل جراحی چانه یکی از عمل های پرطرفدار بین مردم جهان است. بسیاری از پزشکان معتقدند جراحی چانه تاثیر زیادی هم در زیبایی چهره افراد دارد و هم می تواند اختلال های ناشی از فک را برطرف کند.
برای انجام این عمل راه های متفاوتی وجود دارد. چگونگی انجام عمل زیبایی را از زبان دکتر محمد حسن عامری، متخصص گوش، حلق و بینی و جراحی سر و گردن و عضو آکادمی جراحان پلاستیک اروپا و جامعه جراحان ایران بخوانید و بیشتر با انجام این شیوه جراحی آشنا شوید.
در یک فرد طبیعی وقتی به نیم رخ او نگاه كنید، خط عمودی که از کنار لب پایین او کشیده می شود، باید به چانه اش برسد یا چانه فقط مختصری عقب تر از قسمت قدامی لب تحتانی باشد.
چه زمانی باید سراغ جراح پلاستیک برویم؟
اگر نوک چانه از این خط عمودی جلوتر باشد، آن وقت چانه بیرون زده خواهد بود که می توان با مشورت یک جراح پلاستیک، از کوچک تر کردن چانه سود برد.
چه زمانی جراحی کنیم؟
از طرف دیگر اگر نوک چانه خیلی عقب تر از این خط باشد، یعنی چانه عقب تر از حالت ایده آل است و در این شرایط ممکن است تقویت چانه یا همان جلوتر آوردن آن، برای هماهنگ کردن اجزای صورت لازم باشد؛ البته این عقب بودن چانه می تواند بد شکل باشد؛ حالت اول وقتی است که کل فک کوچک و عقب باشد كه نوعي اختلال فكي محسوب مي شود. در این موارد وقتی دندان ها روی هم قرار می گیرند، دندان های پایین عقب تر از حد طبیعی هستند.
بعضی از افراد چنان نسبت به کوچکترین اجزای صورت شان حساسند و حتی آن را پر از مشکل می بینند که تنها راه درمان را انجام جراحی زیبایی می دانند؛ در حالی که بیشتر این مشکلات واقعی نیست و آنها هیچ مشکلی که نیاز به درمان جدی داشته باشد ندارند. مدتی است اسم جراحی های زیبایی فک بیشتر به گوش می رسد ولی آیا همه آنها کارکرد درمانی دارند؟ به اعتقاد دکتر حسین مرتضوی، رئیس انجمن جراحان فک و صورت ایران و رئیس بخش جراحی فک و صورت دانشگاه شهید بهشتی تنها فک هایی را باید جراحی کرد که مبتلا به ناهنجاری های شدید مادرزادی هستند یا در اثر حوادث آسیبی جدی دیده اند.
از نظر متخصصان فک و صورت «فک ناهنجار» به چه نوع فکی اطلاق می شود؟
فک ناهنجار، فکی است که در آن ارتباط مناسبی میان قوس دندانی و هر دو فک وجود نداشته باشد. آن هم از دو جنبه؛ زیبایی و کارکرد. این نوع نابهنجاری حتماً باید اصلاح شود زیرا در غیر این صورت دندان ها و فک ها در معرض آسیب بیشتری قرار می گیرند.
چند راه درمانی فک آنرمال بر اساس شرایط بیمار
با این حساب چند نوع ناهنجاری فک و صورت وجود دارد؟
گروهی از ناهنجاری های فک، مادرزادی هستند و ممکن است جنین با یک یا چند ناهنجاری در صورتش متولد شود که خوشبختانه مشکل خیلی شایعی نیست. شایع ترین نوع ناهنجاری های مادرزادی «لب شکری» و «شکاف کام» است که از هر ۷۰۰ تولد یک کودک با این مشکل به دنیا می آید.
گروه دیگر از ناهنجاری های فک و صورت پس از تولد رخ می دهند. یک دسته از آنها اکتسابی هستند؛ برای مثال صورت فردی اثر سقوط از ارتفاع، برخوردهای فیزیکی و سوانح و تصادف ها مشکل پیدا می کند.
در نوع دیگر از ناهنجاری ها کودک تا چهار یا پنج سالگی مشکل ندارد و در خلال رشد یک اختلال ناهنجاری در صورتش به وجود می آید و در زمان بلوغ تشدید می شود. به شکلی که کودک از نظر اجتماعی دچار مشکل می شود. وقتی به مدرسه می رود همکلاسی های فرد به دلیل این ناهنجاری، نامی رویش می گذارند. در نتیجه فرد منزوی می شود و حتی ممکن است نسبت به مدرسه رفتن هم بی علاقه شود. همه این اختلال هایی که نام بردیم جزو اختلال های رشدی ـ تکاملی هستند.
از سوی دیگر، ناهنجاری های ناشی از رشد و تکامل نیز به دو دسته تقسیم می شوند که در آن قسمتی از صورت بیش از حد معمول یا کمتر رشد می کند؛ برای مثال در رشد طولی کم، صورت کوتاه می شود و در رشد عرضی کم، صورت شکل باریکی پیدا می کند.
بچه هایی که با شکاف لب و کام به دنیا می آیند نیز طبق گفته شما دچار اختلال هستند؛ بنابراین اگر وارد فرایند درمان نشوند، دچار چه مشکلاتی می شوند؟
فک این افراد نیز به شکل صحیحی رشد نمی کند؛ در نتیجه در تنفس اختلال پیدا می کنند. در کل یک تیم درمانی متشکل از دندانپزشک، روانپزشک و جراحان مختلف باید این کودکان را تحت نظر داشته باشند تا آنها را تا حدی درمان کنند که تقریباً بدون مشکل قادر به زندگی کردن باشند.
افرادی هستند که فک شان جلو است یا عقب اما با همین وضعیت زندگی شان را می کنند، به راحتی غذا می خورند، حرف می زنند و مشکلی هم ندارند. آیا اینها هم دچار ناهنجاری فک هستند؟
اگر فک پایین بیش از حد جلو آمده و زیاد رشد کرده باشد به آن «جلوزدگی یا بیرون زدگی فک پایین» گفته می شود. فردی که دچار این نوع اختلال است نمی تواند به راحتی غذا بخورد، نفس بکشد و صبحت کردنش نیز دچار اختلال می شود.
اگر فک پایین خوب رشد نکند و جلو نیاید، باز همین مشکلات به وجود می آید. نمی تواند خوب نفس بکشد و حتی ممکن است در خواب دچار خفگی و مرگ شود. حالا اگر هر دو فک عقب باشد، زبان کوچک وارد حلق می شود و فرد باز هم در نفس کشیدن مشکل دارد. اینها افرادی هستند که وقتی می خوابند پدر و مادر باید مراقب شان باشند چرا که در اثر تنفس بد کبود می شوند و نفس شان بند می آید.
