طرح شکایت کیفری
شخصی که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می شود و درخواست تعقیب کیفری مرتکب را دارد، شاکی است. شاکی می تواند به منظور شکایت به دادسرا یا کلانتری مراجعه کند. مأموران کلانتری که ضابطان دادگستری نیز نامیده می شوند، وظیفه دارند که شکایت مراجعه کنندگان را قبول کنند، اما عموما مراجعین را به دادسرا ارجاع می دهند تا نیازی به ارسال دوباره پرونده و طولانی شدن جریان پیگیری شکایت نباشد. شما می توانید جهت تقدیم شکواییه مستقیما به دادسرا مراجعه کنید. شاکی باید به دادسرایی مراجعه کند که جرم در حوزه آن رخ داده است؛ به عبارت دیگر، دادسرای محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی به جرم است. طبق قانون، مقامات دادسرا که در رأس آنها دادستان قرار دارد و وظیفه تعقیب جرایم برعهده او است، موظف هستند تا شکایت ها را در هر زمانی قبول و ثبت کنند.
چگونه شکواییه تنظیم کنیم؟
طبق ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری شاکی یا مدعی خصوصی می تواند شخصاً یا توسط وکیل شکایت کند. در شکوائیه موارد زیر باید قید شود:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق و در صورت امکان نشانی پیام نگار (ایمیل)، شماره تلفن ثابت و همراه و کد پستی شاکی
- موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم
- ضرر و زیان وارده به مدعی و مورد مطالبه وی
- ادله وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان
- مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان
قوه قضائیه مکلف است اوراق متحدالشکل مشتمل بر موارد فوق را تهیه کند و در اختیار مراجعان قرار دهد تا در تنظیم شکوائیه مورد استفاده قرار گیرد. عدم استفاده از اوراق مزبور مانع استماع شکایت نیست.
در زیر ۵ مرحله ثبت شکایت کیفری را شرح میدهیم:
- مراجعه به دادسرا
با شکایت شاکی، دادسرا موظف به رسیدگی می شود و نمی تواند از رسیدگی به آن امتناع کند، برای طرح شکایت شاکی باید به دادسرایی مراجعه کند که جرم در حوزه آن رخ داده است، بنابراین اگر جرم در مشهد اتفاق افتاده است، نمی توانید در تهران طرح شکایت کنید، گام اول تنظیم شکواییه و تقدیم آن به دادسراست. نوشتن شکایت و تقدیم آن به دادسرا تشریفات دادخواست را ندارد و قانون ساده از کنار آن گذر کرده است، البته شکایتی که شما به دادسرا ارایه می کنید باید حداقل هایی داشته باشد که بعداً به بیان آن می پردازیم اما این شرایط و حداقل ها بسیار کمتر از بایدها و نبایدهای تنظیم دادخواست است. البته با وجود این که تهیه شکواییه ساده تر از دادخواست است باز هم به شما توصیه می کنیم که با یک متخصص در این خصوص مشورت کنید، منظور از متخصص کسی است که تخصص در علم حقوق دارد؛ بنابراین از این توصیه به مشورت، مراجعه به عریضه نویسان دادگاه و دادسرا را برداشت نکنید. هر چند بعضی از این افراد تجربه زیادی در نوشتن چنین عریضه هایی دارند؛ اما نمی توان انتظار داشت که اشراف کامل به همه موضوعات داشته باشند. قاعدتاً هرچقدر پول بدهید آش می خورید؛ بنابراین قیمت ارزان نوشتن یک عریضه نباید شما را فریب دهد، البته خوبی رسیدگی کیفری این است که اگر شما عنوان جرم را اشتباه بنویسید به هر حال دادسرا دلایل و مدارک را بررسی خواهد کرد و اگر تشخیص دهد که عنوان شما درست نبوده است و عنوان مجرمانه دیگری بر عمل صدق می کند همان عنوان را به کار خواهد برد.
ثبت الکترونیک شکوائیه
قوه قضائیه برای سرعت بخشیدن به این کار و صرفه جویی در وقت، راه حل اینترنتی را ارائه داده تا شاکی، وکیل یا نماینده اش بتوانند به صورت الکترونیکی این شکایت را از طریق سامانه ثبت نام الکترونیک شکوائیه تقدیم کنند.
- نوشتن شکواییه
شکایات در برگی تنظیم می شوند که «شکواییه» نام دارد. برخلاف دادخواست های حقوقی، نیازی نیست که شکواییه در برگه های مخصوصی که توسط قوه قضاییه تنظیم شده است نوشته شود، بلکه می توان شکواییه را در برگه های معمولی نیز تنظیم کرد. اما طبق قانون، نوشتن موارد ذیل الزامی است:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق، در صورت لزوم آدرس ایمیل، شماره تلفن ثابت و همراه، کدپستی شاکی
- موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم
- ضرر وارده به مدعی و مورد مطالبه وی
- ادله وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان
- مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان
پس از درج موارد فوق و تکمیل شکواییه، شاکی باید آن را امضا و به دادسرا یا دادگاه مربوط ارائه کند. دادسرا یا دادگاه پس از انجام دادن بررسی های لازم، دستورات مقتضی را برای پیگیری به ضابطان قضایی اعلام می کند.
ذی نفع شکایت
یادتان باشد بعضی از جرایم هستند که باید شاکی خصوصی داشته باشند تا رسیدگی به آنها در دادسرا شروع شود. در این پرونده ها، فقط شخصی می تواند طرح شکایت کند که ذی نفع باشد. اگر گذرتان به کلانتری یا دادسرا افتاده باشد، حتما شاهد جر و بحث افرادی با مقام های دادسرا بوده اید که برای پیگیری پرونده خویشاوندان و آشنایان مراجعه کرده اند و با پاسخ منفی مقام های قضایی و کارمندان روبه رو شده اند. معمولا این افراد خیلی زود از کوره در می روند و حس می کنند که در مسیر شکایت آنان سنگ اندازی شده است. این در حالی است که معمولا هیچ سوء نیتی در این باره وجود ندارد. مقام های قضایی و کارکنان دادگاه ها برای رعایت قانون و البته حفظ حقوق شاکی و متهم نمی توانند اطلاعات پرونده ها را در اختیار هر کسی قرار دهند. به هر حال، هنگام طرح شکایت، از شاکی درباره مشخصات و نشانی اش سؤال و هویت و سمت شاکی در طرح شکایت احراز می شود. چه بسا شخصی اعلام شکایت کند، ولی در طرح آن ذی نفع نباشد. برای مثال، در جرایم قابل گذشت مانند ترک انفاق یا فحاشی، اگر اعلام کننده شکایت ذی نفع در طرح دعوا نباشد، دادسرا به شکایت او ترتیب اثر نخواهد داد؛ مانند اینکه کسی به دلیل ترک انفاق دوستش از سوی همسر او طرح شکایت کند! در این حالت، چون وی فاقد سمت در طرح شکایت است و ذی نفع نیست، به شکایت او ترتیب اثر داده نمی شود.
- شروع رسیدگی به شکایت کیفری ، تحقیقات مقدماتی
بعد از طرح شکایت کیفری، پرونده در دادسرا مورد رسیدگی قرار می گیرد و تحقیق های مقدماتی شروع می شوند و دادسرا به کمک ضابطان دادگستری به تحقیق در مورد جرم و تعقیب متهم می پردازد. نکته ای که باید مدنظر قرار داد آن است که لزوما در مرحله دادسرا جلسه ای تشکیل نمی شود و احتمال دارد که دادستان و دادیار و بازپرس، طرفین را به صورت جداگانه احضار کنند و به مدارک و دلیل های ارائه شده رسیدگی و رأی مورد نظر خود را صادر کنند. در صورتی که در این مرحله، تحقیقات مقدماتی مقام رسیدگی را قانع کند که جرمی واقع شده است ، در این صورت کیفرخواست به دست دادستان تنظیم می شود و به دادگاه صالح ارسال می شود و از این مرحله به بعد، پرونده به دست قاضی دادگاه مورد رسیدگی قرار می گیرد. اگر دلایل شما کافی باشد، متهم به طریق قانونی احضار یا دستگیر می شود و در اولین فرصت و قبل از اتمام ۲۴ ساعت از زمان دستگیری، صریحا و به روشنی، دلایل توجه اتهام به او تفهیم شود. توجه داشته باشید که سرنوشت شکایت شما در این مرحله هنوز معلوم نیست پس رسیدگی مقدماتی دادسرا صرفا به منظور جمع آوری ادله ی مورد احتیاج و رد پرونده هایی است که ادله کافی ندارند و این دادگاه است که باید در نهایت در مورد واقع شدن یا نشدن جرم نظر بدهد.توجه داشته باشید که سرنوشت شکایت شما در این مرحله هنوز معلوم نیست.
- رسیدگی در مرحله نخستین
بعد از ورود پرونده به مرحله دادگاه و تعیین وقت رسیدگی، جلسه دادرسی با حضور طرفین تشکیل می شود. قاضی دادگاه با توجه به تحقیقات دادسرا و گزارش های ضابطین دادگستری و با اخذ اقرار طرفین و شهادت شهود به پرونده ورود پیدا می کند. پرونده در دادسرا بررسی خواهد شد و حتی اگر منتهی به کیفرخواست شود، باز هم این دادگاه است که باید در مورد واقع شدن یا نشدن جرم نظر بدهد. متهم در تمامی این مراحل از این حقوق برخوردار است:
- حق دارد وکیل همراه خود داشته باشد تا هنگام تحقیق، در جلسه تحقیقات حضور پیدا کند.
- حق دارد در مقابل پرسش های قاضی سکوت کند و از امضای صورت جلسه تحقیقات خودداری کند.
- پرسش ها از متهم باید در خصوص جرم ارتکابی باشد، نه موضوعات دیگر. برای مثال، در اتهام سرقت، قاضی حق ندارد از متهم درباره اعتیاد او به مواد مخدر پرسش کند یا اینکه قبل از تفهیم اتهام، کاغذ سفید را در اختیار او قرار دهد تا در مورد گناهانی که تاکنون مرتکب شده است، بنویسد.
- نمی توان از متهمان به طور جمعی تحقیق کرد و باید به صورت انفرادی از آنان تحقیق شود، مگر در مواردی که نیاز به مواجهه حضوری است.
- رسیدگی در مرحله تجدیدنظر
در صورتی که قاضی دادگاه تحقیقات صورت گرفته توسط دادسرا را ناقص بداند یا موردهای تازه ای درمورد پرونده کشف کند، پرونده را برای تکمیل تحقیقات به دادسرا ارجاع می دهد یا خود اقدام به تکمیل تحقیقات می کند. به جز آراء مربوط به دیه کمتر از یک دهم دیه کامل، حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا یک میلیون تومان و شلاق تا ده ضربه، دیگر رأی هایی که به دست قضات صادر می شوند قابل اعتراض و تجدیدنظر می باشند. در پایان باید این نکته را هم اضافه کرد که حتی اگر متهم اتهام را قبول کند به این معنی نیست که تحقیقات خاتمه یافته است. ممکن است این اقرار متهم برای فرار سایر همدستان او از مجازات باشد و از طرفی اقرار متهم باید برای قاضی اقناع وجدانی حاصل کند و منطبق با محتویات پرونده باشد. پس با اولین پاسخ و بدون پرسش های دقیق نمی توان به تحقیقات خاتمه داد. امیدواریم شما از کسانی باشید که تا آخر عمر دردسرهای دادسرا و دادگاه را تجربه نمی کنند، اما به هر حال، همیشه مجرمان در کمین شهروندان هستند و ممکن است هر یک از ما روزی قربانی جرمی شویم. در این صورت، برای احقاق حق مان چاره ای نداریم جز طرح شکایت. اما برای این کار از کجا شروع کنیم؟ قبل از آن بهتر است با ۲ اصطلاح آشنا شوید و بدانید کدام یک از این ۲ نوع شکایت را باید مطرح کنید: حقوقی یا کیفری.
یکی از مشکلاتی که مراجعان دادگستری زیاد با آن مواجه می شوند، تفکیک ۲ عنوان شکایت کیفری و شکایت حقوقی است. برای موفقیت در دادگستری، دانستن تفاوت های این ۲ عنوان بسیار مهم است. همین اول بدانید که دعوای کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن، دادگاه مجازات تعیین می کند، ولی برای دعوای حقوقی، دادگاه مجازاتی در نظر نمی گیرد و فقط مرتکب عمل را به دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام دادن تکالیفش ملزم می کند.
تفکیک شکایت کیفری و حقوقی
یادتان باشد شکایت کیفری را روی هر کاغذی می توان نوشت و به مرجع قضایی برد، اما شکایت حقوقی حتما باید روی ورقه مخصوصی به نام «دادخواست» نوشته شود، وگرنه مورد پذیرش قرار نمی گیرد. شما می توانید ورقه دادخواست را از دادگستری ها بخرید. این ۲ عنوان تفاوت دیگری نیز دارند: شکایت کیفری برای رسیدگی ابتدا به مرجعی به نام دادسرا برده و بعد از انجام شدن تحقیقات در کلانتری و دادسرا، به دادگاه فرستاده می شود، ولی دادخواست حقوقی باید مستقیما به دادگاه برده شود. شکایت های کیفری را بدون استفاده از وکیل هم می توان در دادگستری مطرح کرد، ولی اکثر شکایت های حقوقی باید به وسیله وکیل دادگستری مطرح شود؛ مثلا برای مطرح کردن شکایت هایی که موضوع آنها مالی و بیشتر از یک میلیون تومان است، حتما باید از وکیل استفاده شود. برای مطرح کردن شکایت کیفری (از هر نوعی که باشد) فقط یک تمبر ۲ هزار تومانی لازم است که در دادگستری روی آن زده می شود.
چگونگی طرح دعوای تدلیس در دادگاه
چگونگی اقدام به تامین خواسته در دادگاه
