در توضیح فلسفه و علت تفاوت دیه زن و مرد و اینکه چرا دیه زن نصف مرد است، باید به ایجاد توازن میان حقوق و تکالیف زن و مرد اشاره نمود و از مهم‌ترین نکات حقوقی این تفاوت، این بوده که در حال حاضر، صندوق خسارت های بدنی، ما به التفاوت دیه زنان را در قتل یا در جنایت بر اعضا و منافع، می پردازد.
برای توضیح در این باره که معنی قاعده دیه زن نصف مرد است یعنی چه، باید قانون مجازات اسلامی جدید، مصوب 1392 را مورد بررسی قرار داد و اندکی در خصوص مفاد مواد قانونی قانون مجازات در خصوص دیه زن و مرد، قبل از سال 1392 و اصلاح و تصویب قانون مجازات جدید، صحبت کرد.
ماده 550 قانون مجازات اسلامی، همچنین، ماده 560 این قانون، به ترتیب، مقرر می دارند: "دیه قتل زن، نصف دیه مرد است." و "دیه زن و مرد در اعضا و منافع تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد، یکسان است و چنانچه ثلث یا بیشتر شود، دیه زن به نصف تقلیل می یابد."
بنابر مواد فوق الذکر، در پاسخ به این پرسش که معنی قاعده دیه زن نصف مرد است یعنی چه؟ باید گفت، بر اساس شرع و قانون، دیه زنان، در قتل و در جنایت بر اعضا و منافع بدن که دیه آن ها، یک سوم یا بیشتر از یک سوم دیه کامل مرد شود، نصف دیه مردان خواهد بود.
البته، بر اساس تبصره ماده 551 قانون مجازات اسلامی که مقرر می دارد: "در کلیه جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد، از صندوق تامین خسارت های بدنی پرداخت می شود."
همچنین، بر اساس رای رای وحدت رویه شماره 777 مورخ 1398/02/31 که مقرر می دارد:
"با عنایت به مفاد ماده 289 قانون مجازات اسلامی مصوب1392 در نحوه تقسیم بندی جنایات علیه نفس یا عضو یا منفعت و عمومیت مقررات تبصره ذیل ماده 551 این قانون، نظر به اینکه مکلف شدن صندوق تامین خسارت‌های بدنی به پرداخت معادل تفاوت دیه اناث تا سقف دیه ذکور امتنانی است، لذا در کلیه جنایات علیه زنان، اعم از نفس یا اعضا، مابه‌التفاوت دیه مربوط به آنان، باید از محل صندوق مذکور پرداخت شود..." امروزه، ما به التفاوت دیه زنان، تا سقف دیه مرد، از صندوق تامین خسارت های بدنی، پرداخت می شود.
یکی از رایج ترین پرسش ها در خصوص فلسفه و علت تفاوت دیه زن و مرد، پیرامون چرایی این موضوع است و بدین شکل مطرح می گردد که چرا دیه زن نصف مرد است؟ لذا، در این بخش از مقاله، قصد داریم این پرسش را بررسی کرده و به آن، پاسخ دهیم.
اولین پاسخی که می توان در پرسش چرا دیه زن نصف مرد است، مطرح کرد این است که بر اساس قانون، مرد، ریاست مالی بر خانواده را بر عهده دارد و باید، نفقه زن و فرزند خویش را بپردازد، بنابراین، نبود او، می تواند، آسیب های مالی جبران ناپذیری را به نهاد خانواده، از نظر اقتصادی، وارد آورد و دیه او، می تواند تا حدی از این زیان های وارده بکاهد.
در قانون، برای مردانی که عاقله محسوب می شوند، مسئولیت پرداخت دیه در برخی از جنایات را در نظر گرفته شده است و همین امر، عدم توازن میان تکالیف مردان و زنان را ناشی می شود و از آنجا که در دین اسلام و قواعد آن، هیچ گونه ضرری قابل تصور نیست، شرع و قانون گذار، به تبعیت از شرع، دیه مردان را بیشتر از زنان لحاظ کرده تا به طریقی، توازن را بر قرار سازد.
پس از پاسخ به این پرسش که چرا دیه زن نصف مرد است
در این بخش، قصد داریم درباره نکات حقوقی فلسفه و علت تفاوت دیه زن و مرد، از منظر قانون مجازات اسلامی و رای وحدت رویه شماره 777 مورخ 1398/02/31، صحبت کنیم که به شرح زیر می باشند:
پرداخت مابه التفاوت دیه زن و مرد تا سقف دیه مرد از جانب صندوق تامین خسارت های بدنی، صرفا در دیه قتل نیست و مستفاد از رای وحدت رویه شماره 777 مورخ 1398/02/31 که متن آن، در تیتر اول ارائه شد، دیه اعضا و منافع را نیز در بر می گیرد. شایان ذکر است، پرداخت ما به التفاوت دیه زن و مرد، به معنای برابر شدن دیه آنان نمی باشد.
نظریه مشورتی قوه قضاییه مقرر می دارد: «با توجه به فلسفه وضع تبصره ماده 551 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، مبنی بر یکسان سازی دیه زن و مرد و با عنایت به اطلاق این تبصره، باید معادل تفاوت دیه جنین دختری که روح در آن دمیده شده است تا سقف دیه مرد، از صندوق تامین خسارت های بدنی، پرداخت شود.»
بنابراین، به عنوان یکی از نکات حقوقی فلسفه و علت تفاوت دیه زن و مرد، می توان به پرداخت تفاوت دیه جنین دختری که روح در آن دمیده شده، تا میزان دیه مرد، از جانب صندوق تامین خسارت های بدنی، اشاره کرد.
امروزه به دلیل آگاهی جامعه از حقوق خود و پیشرفت اطلاعات ، یکی از مسائل مهم حقوق برابر برای زن و مرد در هر زمینه‌ای است. این موضوع باعث شده که با توجه به بعضی از پرونده های کیفری که درباره قتل هستند، افزایش یابند. اعتراض گسترده در سطح جامعه که هم آقایان و هم بانوان در این زمینه مدعی هستند باعث شده، این موضوع بیش ارز پیش در سطح جامعه و حتی جهان گسترش یابد. در این مقاله قصد داشتیم تا با این موضوع و فلسفه و علت وجودی این امر آگاه شده و بتوانید از حقوق خود دفاع کنید. امیدواریم که از این مطلب هم لذت برده باشید.
