در این میان ممکن است که برخی افراد با قانون ثبت و جزئیات آن آشنا نبوده و این سوال برای آن ها مطرح شود که قانون ثبت چیست و محتوای متن مواد آن چه می‌باشد. از طرف دیگر، خود قانون ثبت به قوانین مختلفی تقسیم گردیده و از آن جایی که کلیه افراد در امور روزمره خود با قوانین ثبتی سر و کار دارند، اطلاع از محتوای آن امری ضروری به نظر می‌رسد.
در پاسخ به این پرسش که قانون ثبت چیست؛ می‌توان بیان داشت که قانون ثبت، مجموعه قوانین و مقرراتی است که به تنظیم امور ثبتی افراد در حوزه های مختلف من جمله ثبت اسناد، ثبت املاک، ثبت شرکت و.... می‌پردازد.
در پاسخ به این پرسش که قانون ثبت چیست؛ لازم است که در ابتدا، توضیحاتی در رابطه با حقوق ثبت ارائه شود. حقوق ثبت، شاخه ای از علم حقوق عمومی در بعد داخلی بوده و با بحث مالکیت و استیلا افراد بر اموال و املاک سروکار دارد. این علم ارتباط مستقیمی با بحث حاکمیت داشته و تحت اداره و قانون گذاری سازمان های دولتی می باشد.
با توجه به توضیحات فوق، می توان بیان نمود که قانون ثبت، مجموعه قوانین و مقرراتی می باشد که به تنظیم امور ثبتی افراد در حوزه های مختلف من جمله ثبت اسناد، ثبت املاک، ثبت شرکت و.... می پردازد. نخستین قانون ثبت اسناد در ایران، در بیستم اردیبهشت 1290 خورشیدی در 143 ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید که بر اساس آن، دایره ثبت اسناد در وزارت عدلیه (دادگستری امروزی) تاسیس شد.
با توجه به پیچیده شدن امور ثبتی و نیاز به قوانینی که پاسخگوی مسائل افراد در حوزه های مختلف باشد، در سال های بعد، قوانین بیشتری در حوزه های ثبتی به تصویب مجلس رسید.
به طور کلی می‌توان قوانین حوزه ثبت را به چهار دسته مختلف تقسیم بندی نمود که عبارتند از:
ثبت اسناد
ثبت شرکت
ثبت امور مربوط به مالکیت معنوی
ثبت املاک
آنچه در این میان حائر اهمیت می باشد؛ این است که هر کدام از موضوعات فوق، خود دارای یک سری قوانین زیر مجموعه نیز می باشند. به طور مثال، در حوزه ثبت املاک، قوانین مختلفی از جمله قانون ثبت اسناد و املاک مصوب سال 1310، قانون تعیین تکلیف وضعیت ثبتی اراضی و ساختمان های فاقد سند رسمی مصوب 1390 و آیین نامه های اجرایی آن تصویب شده است.
در قسمت گذشته، در خصوص ماهیت و مفهوم قانون ثبت صحبت نموده و بیان کردیم که قانون ثبت، مجموعه قوانین و مقرراتی است که به تنظیم امور ثبتی افراد در حوزه های مختلف می پردازد. در این بخش از مقاله قصد داریم تا توضیحاتی را در رابطه با متن مواد قانون ثبت ارائه نماییم.
همانطور که پیش تر اشاره شد، قانون ثبت خود به بخش های مختلفی تقسیم بندی می گردد که از جمله آن می توان به ثبت اسناد، ثبت املاک، ثبت شرکت و ثبت امور مربوط به مالکیت معنوی اشاره نمود. بدیهی است که هر یک از این موضوعات، قانون و متن مواد مختص به خود را داشته که به وسیله آن از سایر موضوعات تفکیک می گردد.
قانون ثبت املاک: به موجب این قانون، دولت فقط کسی را که ملک به اسم او ثبت شده و یا کسی که ملک مزبور به او منتقل گردیده و این انتقال در دفتر ثبت املاک به ثبت رسیده یا این که ملک مزبور از مالک رسمی، به او ارث رسیده است را به عنوان مالک رسمی خواهد شناخت. بنابراین، هرگونه نقل و انتقال در رابطه با املاک می بایست مطابق با این قانون در دفتر ثبت املاک به ثبت برسد.
قانون ثبت اسناد: بر اساس قانون ثبت اسناد، دو دسته از اسناد می بایست مطابق با این قانون به ثبت برسند؛ دسته اول، کلیه عقود و معاملات راجع به عین یا منافع املاکی که قبلا در دفتر املاک ثبت شده باشد و دوم، کلیه معاملات راجع به حقوقی که پیش از این در دفتر املاک ثبت شده اند. سندی که مطابق قانون فوق باید به ثبت برسد و به ثبت نرسیده در هیچ یک از ادارات و محاکم پذیرفته نخواهد شد.
قانون ثبت شرکت: قانون راجع به ثبت شرکت ها برای اولین بار در سال 1310 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. مطابق با این قانون، کلیه شرکت های ایرانی مذکور در قانون تجارت باید تشکیلات خود را با مقررات قانون تجارت تطبیق نموده و مطابق قانون مزبور تقاضای ثبت کنند، در غیر این صورت، به تقاضای دادستان، محکمه آن ها را به پرداخت جریمه نقدی یا حتی انحلال محکوم خواهد نمود.
قانون ثبت مالکیت معنوی: قانون ثبت مالکیت معنوی یا به عبارت کامل تر قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386، قانونی است که ضمن تعریف و بیان حقوق معنوی قابل ثبت، مزایا و نحوه ثبت این حقوق را توضیح داده است. این قانون در سه بخش ثبت اختراع، ثبت طرح صنعتی و همچنین، ثبت علائم تجاری به تنظیم و حفظ حقوق مالکیت معنوی افراد می‌پردازد.
