قلب در اصل یک ماهیچه است که مرتبا منقبض و منبسط می شود. برای این که عملکرد قلب به عنوان یک پمپ موثر خون صورت بگیرد ، لازم است دریچه های یک طرفه ای در مسیرهای ورودی و خروجی خون به قلب وجود داشته باشند تا در زمان باز شدن قلب - که مرحله دیاستول نام دارد - خون ریه و سیاه رگهای بدن وارد قلب شوند سپس در زمان منقبض شدن قلب - که مرحله سیستول نام دارد - خون موجود در قلب وارد سرخ رگ های قلب شده و مجددا به سمت عقب برگشت پیدا نکند.
در ورودی بطن راست و بطن چپ قلب دریچه های دهلیزی-بطنی قرار دارند . در سمت راست قلب دریچه تریکوسپید - سه لتی - بین دهلیز و بطن راست واقع شده است و در سمت چپ قلب دریچه میترال - دو لتی - بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد. این دو دریچه در زمان انبساط قلب - دیاستول - اجازه ورود خون از دهلیزها به سمت بطن را می دهند ولی در زمان انقباض بطن ها - سیستول - مانع برگشت خون داخل بطن ها به سمت عقب یعنی دهلیزها می شوند.
در خروجی بطن راست و چپ قلب دریچه های بطنی-شریانی قرار دارند. در سمت راست قلب دریچه پولمونر - ریوی - بین بطن راست و شریان ریوی واقع شده است و در سمت چپ دریچه آئورت بین بطن چپ و شریان آئورت قرار دارد. این دو دریچه در زمان انقباض قلب - سیستول - اجازه خروج خون بطن به سمت شریان های اصلی بدن را می دهند ولی در زمان انبساط بطن ها - دیاستول - اجازه بازگشت خون از آئورت و شریان ریوی به سمت قلب را نمی دهند.
عملکرد این چهار دریچه در هر ضربان قلب باعث می شود تا خون در زمان دیاستول از سیاه رگهای بدن وارد قلب شده و با سیستول وارد سرخ رگ های اصلی بدن شده و در سراسر بدن توزیع گردد.
بیماری های دریچه ای قلب
دریچه های قلب ممکن است به طور کلی دچار سه مشکل شوند:
- گشاد شدن دریچه قلب یا رگورژیتاسیون که باعث برگشت خون به عقب و به درون قلب می شود. این حالت زمانی ایجاد می شود که دریچه کامل بسته نمی شود. بسته نشدن کامل دریچه باعث می شود خون به جای وارد شدن به قلب یا به جای جریان پیدا کردن از قلب به داخل شریان ها، به سمت داخل قلب برگشت پیدا کند. برگشت خون اکثرا بر اثر پرولاپس یا افتادگی دریچه ایجاد می شود.
- پرولاپس یا افتادگی دریچه، زمانی ایجاد می شود که لت های دریچه در هنگام بسته شدن برآمدگی پیدا کنند. معمولا پرولاپس جزء نارسایی دریچه میترال می باشد.
- تنگی دریچه میترال قلب: تنگی دریچه زمانی ایجاد می شود که بافت لت ها ی دریچه ی قلب ضخیم شوند یا دچار گرفتگی یا چسبندگی شوند که این موضوع باعث می شود دریچه ی قلب به طور کامل باز نشود و در نتیجه خون به اندازه کافی از طریق دریچه جریان پیدا نکند. برخی از دریچه ها ی قلب ممکن است همزمان مشکل تنگی و مشکل بازگشت خون را داشته باشند. تنگی دریچه آئورت غالباً از طریق اکوکاردیوگرام یا نوار قلب تشخیص داده می شود.
- انسداد دریچه قلب: در این حالت دریچه ی قلب کاملا بسته می شود و راهی برای عبور خون از دریچه نیست.
علائم بیماری های دریچه ای قلب
- کوتاهی و تنگی نفس و حبس شدن نفس در سینه: این حالت بیشتر بعد از انجام فعالیت جسمانی و در هنگامی که دراز کشیده اید، پیش می آید و در هنگام خواب نیاز دارید با پشتی، بالاتنه خود را بالا نگه دارید تا بتوانید به راحتی نفس بکشید.
- ضعف و سرگیجه: ممکن است احساس کنید حتی برای انجام کارهای عادی و روزمره ضعف دارید. همچنین ممکن است گاهی سرگیجه داشته باشید و گاها غش کنید.
- احساس درد و ناراحتی در قفسه سینه: هنگام انجام فعالیت های بدنی یا هنگام قرار گرفتن در هوای سرد، ممکن است احساس کنید وزنه ی سنگینی روی قفسه سینه شما گذاشته شده و در این ناحیه احساس فشار کنید.
- تپش قلب: تپش قلب ممکن است به صورت تپیدن بسیار تند قلب یا ضربان نامنظم قلب یا جا افتادن یک نبض در هنگام تپیدن قلب باشد.
- ورم اندام تحتانی از جمله مچ پا و پا و شکم: به این حالت اِدِم گفته می شود. ورم ممکن است در شکم شما باشد و باعث شود احساس پری و سنگینی کنید. اضافه وزن ناگهانی در این حالت ممکن است ظرف یک روز بین ۱ تا ۱٫۵ کیلوگرم وزن اضافه کنید.
علت ها و دلایل ابتلا به بیماری های دریچه ای قلب
بیماری های دریچه ای قلب، زمانی ایجاد می شود که یکی یا تعداد بیشتری از دریچه های قلب شما به خوبی کار نکند. قلب دارای ۴ دریچه است : دریچه تریسکوسپید، میترال، آئورت و دریچه ریوی. این دریچه ها با هر بار ضربان قلب، یک بار باز و بسته می شوند. دریچه های قلب باعث می شوند خون در مسیر درستی در دهلیزهای قلب و در سایر نقاط بدن جریان پیدا کند.
مشکلات قلبی و سایر بیماری ها
- فشار خون بسیار بالا و نارسایی قلبی
- تصلب شرایین در رگ دریچه آئورت
- آسیب به قلب و تشکیل بافت ناسالم در قلب بر اثر ایجاد زخم در بافت قلبی یا حمله قلبی
تب روماتیسمی
در صورتی که شخص به گلودرد استرپتوکوک یا دیگر انواع عفونت های باکتریایی استرپتوکوک مبتلا شود و آن را به طور کامل درمان نکند، این وضعیت منجر به بیماری های دریچه ای قلب می شود.
عفونت
برخی از انواع میکروب هایی که وارد جریان خون می شوند و به قلب وارد می شوند، می توانند بافت های سطحی قلب، از جمله دریچه های قلب را عفونی کنند. این نوع عفونت بسیار نادر است، اما بیماری جدی و خطرناکی است که اصطلاحا به آن اندوکارتیت عفونی گفته می شود.
سایر بیماری ها و عوامل مرتبط با بیماری های دریچه ای قلب
- اختلالات سیستم ایمنی بدن، مانند لوپوس می تواند به دریچه ی آئورت و میترال آسیب بزند.
- سندرم کارسینوئید
- داروهای رژیمی
- سندرم مارفان
- اختلالات متابولیسم بدن
- پرتو درمانی
چه افرادی به بیماری دریچه ای مبتلا می شوند؟
برخی افراد با برگچه هایی ضعیف در قلب خود متولد می شوند که این وضعیت می تواند به نشت خون از دریچه ها منجر شود. احتمال بروز استنوز اغلب با افزایش سن بیشتر می شود. مشکلات معمولا در اثر موارد زیر بروز می دهند:
- همگام با افزایش سن، شکل یا انعطاف پذیری دریچه ها می تواند تغییر کند. علاوه بر آن، کلسیم و دیگر رسوبات نیز می توانند سبب سفتی یا ضخیم شدن برگچه های دریچه قلب شوند.
- ابتلای دریچه به عفونت ها (اندوکاردیت)
- تب روماتیسمی در اثر عفونت استرپتوکوکی درمان نشده
- دیگر بیماری هایی که سبب آسیب به دریچه یا تشکیل بافت جای زخم در آن می شوند. از جمله این موارد می توان به حمله قلبی، نارسایی قلبی پیشرفته یا تجمع پلاک در درون شریان ها (آترواسکلروز) اشاره کرد.
نحوه تشخیص مشکلات دریچه های قلبی
بیماری دریچه قلب اغلب هنگامی یافت می شود که پزشک با استفاده از گوشی پزشکی ضربان قلب فرد را معاینه کرده و صدای مور مور قلب (نوعی صدای قلبی) را می شنود. آزمایش های دیگری نیز برای تایید این تشخیص و تعیین نوع آسیب یا مشکل قلب نیز انجام می شوند. پزشک با استفاده از آزمایش ها سعی در یافتن موارد زیر دارد:
- اندازه و شکل دریچه ها و حفرات قلب
- کارایی قلب در پمپاژ خون
- وجود یا عدم وجود تنگی یا بازگشت خون در دریچه ها
آزمایش هایی که برای بیماران تجویز می شوند شامل موارد زیر هستند:
- اکوکاردیوگرام
- الکتروکاردیوگرام معمولی یا در شرایط استرس (EKG)
- تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه
روش های درمان بیمارهای دریچه ای قلب
بسیاری از افرادی که به بیماری های دریچه ای قلب مبتلا هستند، برای مدت زمان طولانی به زندگی خود ادامه می دهند و هرگز نیازمند انجام عمل جراحی نمی شوند.
اما در صورتی که بیماری دریچه ای قلب، در قابلیت پمپاژکردن خون تاثیر منفی بگذارد به احتمال زیاد نیازمند ترمیم یا تعویض است. برنامه ی درمان بیماری دریچه ای قلب شامل مراحل زیر است:
- جلوی آسیب دیدن بیشتر قلب را بگیرید
- برای کنترل علائم ناشی از بیماری، دارو های لازم را مصرف کنید
- در صورت نیاز دریچه قلب را ترمیم کنید
- اقدامات لازم بعد از انجام درمان و مراقبت های عمومی را انجام دهید
پیشگیری از بیمارهای دریچه ای قلب
در صورت وجود بیماری هایی که باعث آسیب به دریچه قلب می شوند، برای درمان به پزشک مراجعه کنید (مثلاً در مورد بالا بودن فشارخون ، آندوکاردیت ، و سیفلیس ).
برای پیشگیری از تب روماتیسمی ، باید در کودکی برای عفونت های استرپتوککیی آنتی بیوتیک مصرف شود.اگر سابقه خانوادگی بیماری مادرزادی قلب را دارید، پیش از تشکیل خانواده ، برای مشاوره ژنتیکی مراجعه کنید.در سایر موارد پیشگیری از ایجاد یا پیشرفت آهسته بیماری ممکن نبوده اما می توان از پیشرفت سریع یا عوارض وخیم آن پیشگیری کرد مثل پیشگیری از آندوکاردیت عفونی یا مصرف برخی داروها در مراحل بی علامت بیماری متوسط دریچه ای.
آنژین قلبی و نکات مهم در مورد آن
