تصویر برداری با تشدید مغناطیس یا MRI یک روش پزشکی برای تهیه تصاویر دقیق از بافت ها و اندام های مختلف بدن است. در MRI از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و بافت های بدن استفاده می شود. از زمانی که این روش اختراع شده است، پزشکان و محققان سعی کرده اند که با مرور زمان تکنیک های آن را اصلاح کرده و به وسیله آن بتوانند به گسترش و رشد بیشتر تحقیقات پزشکی کمک کنند. توسعه ام ار آی نقش مهمی در تحول و توسعه علم پزشکی داشته است.
واقعیت هایی در مورد اسکن MRI
- اسکن MRI یک روش غیر تهاجمی و بدون درد است.
- ریموند دامادیان اولین اسکنر تمام بدن MRI را ساخت که نام مستعار آن را Indomitable قرار داد.
- هزینه یک اسکنر اصلی MRI از ۱۵۰ هزار دلار شروع می شود اما می تواند به بیشتر از چندین میلیون دلار نیز برسد.
- کشور ژاپن با داشتن ۴۸ دستگاه به ازای هر ۱۰۰ هزار شهروند، بیشترین سرانه اسکنر MRI را در بین کشورهای جهان دارد.
ام آر آی چیست؟
اسکن ام آر آی می تواند تصویری دقیق از اندام ها و بافت های مختلف بدن ایجاد کند. اسکن MRI از یک آهنربای بزرگ، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد تصویری دقیق و مقطعی از اندام ها و ساختارهای داخلی بدن استفاده می کند. خود اسکنر معمولاً شبیه یک لوله بزرگ با یک میز در وسط آن است که به بیمار اجازه می دهد تا در داخل آن حرکت کند و بلغزد.اسکن MRI با سی تی اسکن و اشعه ایکس متفاوت است، زیرا از اشعه یونیزان که می تواند به صورت بالقوه خطرناک و مضر باشد استفاده نمی کند. توسعه اسکن MRI نقطه عطفی بزرگی برای دنیای پزشکی بوده است. پزشکان، دانشمندان و محققان اکنون می توانند با استفاده از این ابزار غیرتهاجمی، داخل بدن انسان را با جزئیات بالا بررسی کنند.در ادامه، نمونه هایی از کاربردهای اسکنر MRI ذکر می شود:
- مشاهده و تشخیص ناهنجاری های مغز و نخاع
- تومورها مانند تومور مغزی ، کیست ها و سایر ناهنجاری ها در قسمت های مختلف بدن
- غربالگری سرطان سینه برای زنانی که در معرض خطر بالای سرطان سینه قرار دارند.
- صدمات یا ناهنجاری های مفاصل مانند پشت و زانو
- تشخیص انواع خاص مشکلات قلبی
- تشخیص بیماری های کبد و سایر اندام های شکمی
- ارزیابی درد لگن در زنان با عللی از جمله فیبروم و آندومتریوز
- بررسی ناهنجاری های مشکوک رحم در زنان تحت ارزیابی ناباروری
این فهرست به هیچ وجه کامل نیست. استفاده از فناوری MRI همواره در حال گسترش است.
طرز کار ام آر آی چیست ؟
امواج مورد استفاده در ام آر آی از جنس امواج رادیویی و مغناطیسی هستند که ضرری برای بدن ندارند. ام آر آی از این واقعیت فیزیکی استفاده میکند که پروتون هایی که در هسته اتم ها قرار گرفته اند مانند کره زمین در حول محور خود با سرعت زیادی میچرخند و در نتیجه یک میدان معناطیسی در اطراف خود تشکیل میدهند.
در ام آر آی ، بیمار در یک میدان مغناطیسی بسیار قوی قرار می گیرد. این میدان موجب میشود محور چرخش پروتون های هسته اتم ها در تمام بافت های بدن (بخصوص پروتون هایی که در هسته مولکول آب قرار دارند) در امتداد خطوط میدان مغناطیسی ام آر آی قرار گیرند. سپس امواج رادیویی خاصی به سوی بدن بیمار تابانده میشود. این امواج که بصورت پالس فرستاده میشوند موجب می گردند تا محور چرخش پروتون ها کمی تغییر کند. با اتمام پالس رادیویی، محور چرخش پروتون مجددا در امتداد خطوط میدان مغناطیس برمی گردد. این برگشت موجب ایجاد یک موج رادیویی (الکترومغتاطیسی) جدید میشود.
سپس این امواج رادیویی ثانویه که از تک تک پروتون ها ساطع می شوند به توسط گیرنده های دستگاه ام آر آی دریافت شده و به کامپیوتر آن ارسال می گردند. در این کامپیوتر امواج دریافت شده بسرعت تحلیل شده و سپس تصاویری براساس این تحلیل ها ساخته میشود که پزشک آنها را بر روی مانیتور دستگاه می بیند و در صورت لزوم آنها را چاپ میکند.
در کامپیوتر ام ار آی مشخص می شود که چه جاهایی از بدن موج رادیویی بیشتری از خود ساطع کرده اند. هرچه شدت موج دریافتی از نقطه ای از بدن بیشتر باشد نشانه تراکم بیشتر پروتون در آن نقطه است و چون فراوان ترین اتم بدن که پروتون دارد اتم هیدروژنی است که در مولکول آب قرار دارد پس هرجایی که موج رادیویی بیشتری ارسال کرده است در واقع آب بیشتری داشته است.
در واقع کاری که ام آر آی انجام میدهد اینست که نشان دهد در چه نقاطی ار بدن آب بیشتری وجود دارد. چون غلظت مولکول آب در بافت های بدن متفاوت است و با بیمار شدن بافت ها این غلظت باز هم تغییر میکند میتوان با استفاده از اطلاعات دریافتی تصویر بسیار دقیقی از شکل بافت های گوناگون بدن ایجاد کرد.
آمادگی قبل از ام آر آی (MRI)
- فرد می تواند در زمان ارزیابی توسط ام آر آی به وسیله هدفون به موسیقی گوش دهد تا مجبور نباشد صدای بلند و گاهی هشدار دهنده دستگاه را بشنود.
- در بدو ورود به بیمارستان، پزشکان ممکن است از بیمار بخواهند که لباس مخصوص را بپوشد. همان طور که از آهنربا استفاده می شود، بسیار مهم است که هیچ جسم فلزی در اسکنر وجود نداشته باشد. پزشک از بیمار می خواهد که جواهرات فلزی یا لوازم جانبی که ممکن است با عملکرد دستگاه تداخل پیدا کند را خارج کرده و کنار بگذارد.
- اگر فردی در بدن خود یک جسم فلزی مانند گلوله، ترکش یا سایر اجسام خارجی فلزی داشته باشد، احتمالاً نمی تواند MRI انجام دهد. این همچنین می تواند شامل دستگاه های پزشکی مانند کاشت حلزون، گیره های آنوریسم مغزی و ضربان ساز باشد.
- افرادی که در فضاهای بسته دچار حالت مضطرب یا عصبی هستند، باید به جراح مغز و اعصاب خود اطلاع دهند. اغلب می توان قبل از MRI به آن ها دارو داد تا در طول روند کار، احساس راحتی بیشتری داشته باشند.
- گاهی اوقات بیماران مایعی به نام حاجب داخل وریدی (IV) دریافت می کنند که کنتراست ساختارها و مایعات را در تصویربرداری افزایش می دهد.
- رادیولوژیست، پزشکی است که در تهیه تصاویر پزشکی، متخصص است. این پزشک با فرد در مورد فرآیند اسکن ام آر آی صحبت می کند و به هر سوالی که ممکن است در این مورد داشته باشد، پاسخ می دهد.
- هنگامی که بیمار وارد اتاق اسکن شد، پزشک به او کمک می کند تا روی میز اسکنر دراز بکشد. کارکنان با تهیه پتو یا کوسن اطمینان حاصل می کنند که بیمار تا حد امکان، احساس راحتی داشته باشد.
- به منظور جلوگیری از شنیدن صداهای بلند اسکنر، گوشی یا هدفون در اختیار بیمار قرار داده می شود. هدفون در بین کودکان محبوب تر است؛ زیرا آن ها می توانند برای دوری از هر گونه اضطراب، در طول اسکن به موسیقی گوش دهند.
درطول انجام MRI چه اتفاقاتی می افتد؟
دستگاه ام آر آی مانند یک لوله است که هر دو انتهای آن باز است . بیمار روی یک میز متحرک قرار می گیرد و قسمتی از بدن که باید مورد ارزیابی قرار بگیرد به داخل لوله وارد می شود و کل بدن وارد دستگاه نمی شود .یک تکنسین ، بیمار را از اتاق دیگر رصد می کند و بیمار می تواند با میکروفون با شخص صحبت کند .اگر ترس از فضای بسته (کلاسترو فوبیا) دارید ، ممکن است دارویی به شما دهند تا خواب آلود شده و اضطراب کمتری داشته باشید . بیشتر افراد بدون مشکل این آزمایش را انجام می دهند.
دستگاه MRI یک میدان مغناطیسی در اطراف شما ایجاد می کند و امواج رادیویی به بدن شما هدایت می شوند . این روش بدون درد است و شما میدان مغناطیسی و امواج رادیویی را حس نمی کنید و هیچ قسمت متحرکی در اطرافتان وجود ندارد .در حین اسکن ام آرآی قسمت داخلی آهنربا صدای ضربه زدن مکرر و سایر صداها را ایجاد می کند که ممکن است به شما گوشی هایی داده شود تا بتواند نویز را مسدود کند.در بعضی موارد ماده حاجب معمولا گادولینیوم از طریق تزریق داخل وریدی به رگ های دست یا بازوی شما تزریق می شود . این کار باعث ایجاد کنتراست شده و جزئیات خاصی را تقویت می کند . گادولینیوم به ندرت باعث ایجاد واکنش های آلرژیک می شود .انجام MRI ۱۵ دقیقه تا بیش از یک ساعت ممکن است ادامه یابد و فرد باید در حین اسکن کاملا بی حرکت بماند ، زیرا حرکت می تواند تصاویر حاصل را تار کند .
بعد از اسکن ام آر آی
پس از اسکن، رادیولوژیست تصاویر را بررسی می کند تا بررسی نماید که آیا تصاویر بیشتری مورد نیاز است یا خیر. در صورت رضایت رادیولوژیست، بیمار می تواند به خانه برود. رادیولوژیست گزارشی را برای پزشک درخواست کننده تهیه می کند. معمولاً از بیماران خواسته می شود تا با پزشک خود قرار ملاقات بگذارند تا در مورد نتایج صحبت کنند.
انجام MRI چقدر طول می کشد؟
انجام MRI ممکن است از 10 دقیقه تا حدود 2 ساعت طول بکشد. اکثر ام ار ای ها عموما بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشند.عوامل زیادی در تعیین مدت زمان انجام ام آر آی نقش دارند، از جمله:
- تعداد تصاویر: اگر برای داشتن یک آنالیز دقیق، تصاویر زیادی مورد نیاز باشد، ام آر ای نسبت به زمانی که تصاویر کمتری گرفته می شود، طولانی تر خواهد شد.
- قسمتی از بدن که قرار است اسکن شود: در کل هر چه ناحیه ای از بدن که قرار است اسکن شود بزرگ تر باشد، ام آر آی آن ناحیه هم بیشتر طول خواهد کشید.
- استفاده از رنگ کنتراست: گاهی برای کمک به وضوح بیشتر ساختارهای کوچک در تصاویر، یک رنگ کنتراست به صورت وریدی به بیمار تزریق می شود. ام آر آی هایی که نیازمند تزریق رنگ کنتراست هستند، ممکن است ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بیشتر طول بکشند.
- استفاده از آرام بخش: ام آر آی به حرکت افراد حساس است، بنابراین ممکن است لازم باشد که قبل از ام آر آی برای افرادی که نمی توانند بی حرکت بمانند مثل بعضی از بچه ها و افراد مبتلا به ترس از فضاهای بسته، از آرام بخش استفاده شود. آرام بخش ها ممکن است خوراکی باشند یا به صورت وریدی تزریق شوند.
خطرات و عوارض ام آر آی چیست؟
به این جهت که در روش تصویربرداری ام آرآی از آهنرباهای بسیار قوی استفاده می شود، در صورتی که بدن فلزی وجود داشته باشد، ممکن است که برای فرد مشکلاتی به وجود بیاید. اجسام فلزی حتی اگر جذب آهنربا نشوند، بازهم ممکن است موجب مخدوش شدن تصاویر ام آرآی شوند.
قبل از انجام ام آرآی پرسشنامه ای در اختیار بیمار قرار داده می شود که در آن در مورد دستگاه های فلزی یا الکترونیکی کار گذاشته شده در بدن سوالاتی گنجانده شده است. بنابراین، تا زمانی که فرد دارای دستگاه یا اجسام فلزی در بدن باشد که برای آزمایش ام آرآی بی خطر نباشند، ممکن است ام آرآی انجام نگیرد. این اجسام و دستگاه ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- پروتزهای فلزی مفصل
- دریچه های مصنوعی قلب
- دفیبریلاتور های قلبی قابل کاشت (دستگاه الکتروشوک)
- پمپ های قابل کاشت برای انفوزیون دارو
- ایمپلنت های تحریک کننده عصبی
- ضربان ساز قلب
- گیره های فلزی
- سنجاق، پیچ، صفحه، استنت یا منگنه جراحی فلزی
- ایمپلنت حلزونی گوش
- گلوله، تَرکش یا هر نوع قطعه فلزی دیگر
- وسیله داخل رحم
همه ی آنچه که در مورد رادیولوژی باید بدانید!
