درباره ایقاع و تفاوت آن با عقد چه می‌دانید؟

عقد چیست؟

در ماده 183 قانون مدنی تعریف عقد یا قرارداد آمده است. طبق این ماده قرارداد یا عقد عبارت است از اینکه: یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند و مورد قبول آنها قرار بگیرد. به بیان ساده تر وقتی یک نفر با یک نفر دیگر درباره موضوعی توافق می کنند، عقد صورت می گیرد. مثال های بسیار زیادی برای عقد و قرارداد وجود دارد که همه ما نام آنها را شنیده ایم مثل عقد بیع، قرارداد اجاره، عقد هبه، قرارداد وکالت و ... . در تعریف قرارداد، قرارداد به صورت کلی اعم از قرارداد معین و نامعین، قرارداد معوض و مجانی و سایر انواع قرارداد مد نظر است.

ایقاع چیست؟

گفتیم برای اینکه قراردادی منعقد شود، دو یا چند نفر باید با هم درباره آن توافق کنند. در ایقاع برعکس قرارداد نیازی به توافق دو یا چند نفر نیست بلکه تنها اراده یک نفر می تواند اثر حقوقی ایجاد کند؛ مانند حق فسخ قرارداد ، طلاق ، فرزند خواندگی ، لعان و ...؛ مثلا در فسخ قرارداد همان کسی که حق فسخ دارد، می تواند بدون در نظر گرفتن رضایت و اراده طرف دیگر، به صورت یک جانبه قرارداد را فسخ کند. بنابراین در تعریف ایقاع باید گفت یک نوع عمل حقوقی که تنها با اراده یک نفر منجر به ایجاد یا از بین رفتن یک اثر حقوقی می شود.

انواع ایقاع

مهمترین انواع ایقاع طلاق، رجوع شوهر، لعان، ایلاء، حیازت مباح (آبادسازی اموال بی صاحب)، فسخِ قرارداد (خیارات)، اعراض، ابراء (بخشش طلب)، تملک به شفعه، نذر و فرزند خواندگی هستند.

نکات مهم در رابطه با ایقاع و قرارداد

1. با این که ایقاع با یک اراده اجرایی می شود اما بایستی اعلان گردد، زیرا حقوق به رویدادهای اجتماعی می پردازد و فرد باید به نحوی اراده اش را اعلام نماید.
2. رجوع، طلاق، فسخ، ابرا از بارزترین مصادیق ایقاع به شمار می روند که با اراده فاعل آن ایجاد می شوند و اثر می کنند و اثراتشان باقی می ماند.
3. اثرات ایقاع در حقوق دیگران در وصیت های عهدی بهتر و بیش تر نمایان می شود. در این وصیت، موصی انجام عملی برای پس از مرگ خود بر عهده وصی قرار می دهد. چنین وصیتی با رد مخاطب آن از بین می رود. به صورت واضح تر وصیت عهدی توسط اراده موصی ایجاد می شود اما با رد وصی در زمان حیات موصی باطل می شود.
4. لازم به ذکر است که حق رد، ویژه وصیت عهدی است و در بقیه ایقاعات جاری نمی شود.

تفاوت عقد و ایقاع

درباره تفاوت قرارداد و ایقاعات می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1. در عقد به اراده دو نفر نیاز است اما در ایقاع تنها با اراده یک نفر ، عمل حقوقی صورت می گیرد .
2. برای بستن قرارداد نیاز به توافق است اما برای شکل گیری ایقاع ، نیاز به توافق نیست .
3. قرارداد چون با توافق صورت می گیرد نیازی به اعلان ندارد اما ایقاع ، اگرچه یک عمل منفرد است اما برای اینکه اثر داشته باشد باید اعلام شود.