سرگیجه، یک حس چرخش و دوران ایجاد خواهد کرد و درک حرکات خود یا اشیا اطراف را مختل می کند. اختلال تعادل ، به معنای بی ثباتی، عدم تعادل یا از دست دادن تعادل است که اغلب با بی نظمی مکانی و سرگیجه همراه می شود. البته این نشانه به تنهایی نیز ممکن است رخ دهد.
طبقه بندی سرگیجه
سرگیجه، منگی و عدم تعادل از علائم شایعی هستند که در مراجعه بزرگسالان به پزشک گزارش می شود. تمامی این علائم مواردی هستند که امکان دارد در نتیجه یک اختلال دهلیزی محیطی (اختلال در عملکرد ارگان های تعادلی در گوش داخلی) یا اختلال دهلیزی مرکزی (اختلال در عملکرد یک یا چند بخش از سیستم اعصاب مرکزی که به پردازش تعادل و اطلاعات محیطی کمک می کند) باشد. اگرچه ایجاد هر سه علائم ممکن است یک دلیل داشته باشد؛ ولی معانی متفاوتی دارند و توصیف دقیق موجب تمایز بین یک تشخیص موفق و یک مورد غیر موفق است.
سرگیجه محیطی
سرگیجه ای در اثر اختلال در گوش داخلی یا سیستم دهلیزی گوش که شامل مجاری نیمدایره ای و اتریکول و ساکول می باشد، اتفاق می افتد، سرگیجه محیطی یا دهلیزی نام دارد.شایع ترین علت سرگیجه محیطی BPPV می باشد و 32 درصد سرگیجه های محیطی را به خود اختصاص داده است.دیگر علل سرگیجه محیطی شامل بیماری منییر، SSCD، لابیرنتیت و سرگیجه های بینایی می باشد.هر گونه علت التهاب مانند عفونت های سرماخوردگی، آنفلوانزا و باکتریایی در صورت درگیری گوش داخلی، باعث سرگیجه موقت می شود. علاوه بر این مواد شیمیایی (مثلا آمینوگلیکوزید ها) یا آسیب های فیزیکی (مانند شکستگی جمجمه) نیز باعث این بیماری می شوند.
افراد مبتلا به این بیماری معمولا با علایمی همچون عدم تعادل خفیف تا متوسط، تهوع، استفراغ، افت شنوایی، وزوز گوش، پرش و درد در گوش همراه هستند.علاوه بر این، آسیب های مجرای شنوایی داخلی ممکن است با ضعف حرکات صورت در طرف درگیر همراه باشد.به دلیل مکانیسم های جبرانی، سرگیجه حاد در نتیجه یک ضایعه محیطی، در یک دوره کوتاه مدت با درمان مناسب بهبود می یابد.
سرگیجه مرکزی
این بیماری که در اثر آسیب به مرکز تعادل سیستم عصبی مرکزی (CNS) ایجاد می شود و اغلب حاوی ضایعه در مغز و مخچه می باشد، سرگیجه مرکزی نامیده می شود و نسبت به نوع محیطی احساس توهم حرکت و تهوع کمتری را باعث می شود.سرگیجه مرکزی ممکن است همراه با نارسایی عصبی (مانند مشکلات گفتاری و دوبینی) و نیستاگموس پاتولوژیک (که عمدتا به صورت عمودی / چرخشی خالص) همراه باشد.
پاتولوژی مرکزی می تواند باعث احساس عدم تعادل شود. اختلالات مرتبط با ضایعات مرکزی اغلب باعث سرگیجه بسیار شدید می شوند و بسیاری از افراد با اختلال مرکزی قادر به ایستادن و یا راه رفتن نیستند.تعدادی از عارضه هایی که سیستم عصبی مرکزی را درگیر می کنند و باعث این بیماری می شوند عبارتند از: ضایعات ناشی از انفارکتوس یا خونریزی، تومورهای مخچه ای و وستیبولار شوانوما، صرع، اختلالات ستون فقرات گردنی، اختلالات آتاکسی دژنراتیو، سردردهای میگرنی، ام اس، پارکینسون و اختلالات عملکرد مخچه ای.
بررسی علت سرگیجه چه موقع مهم است؟
برخی مواقع افراد احساس سبکی سر یا بالعکس سنگینی سر دارند. برخی مواقع نیز حواس پرتی یا حالت منگی را با عنوان سرگیجه تعریف می کنند. موضوع مهم این است که هر حالتی را نباید سرگیجه تلقی کنیم و در توصیف حال خود، کارشناس یا پزشک را دچار اشتباه نماییم.سرگیجه به وضعیتی اطلاق می شود که این حالات رخ دهند:
- حس کاذب چرخش: مهم ترین و اصلی ترین ویژگی که باعث می شود نام سرگیجه را به وضعیت پیش آمده اطلاق کنیم، همین حالت چرخش کاذب است یعنی فرد احساس می کند اشیا و محیط اطرافش به گردش درآمده اند بی آن که واقعا این اتفاق افتاده باشد.
- احساس ضعف یا سبکی سر: این حالت در کنار حالت اول که چرخش است، پیش می آید و همراه با آن است. بنابراین هرگونه احساس ضعف یا منگی یا سبکی سر را به تنهایی نمی توان سرگیجه تلقی کرد.
- از دست دادن تعادل: احساس چرخش کاذب سبب از دست رفتن تعادل و زمین خوردن فرد می شود. این وضعیت خطرناک است و ممکن است آسیب هایی جدی برای فرد به همراه داشته باشد. به همین دلیل است که باید علت سرگیجه را بررسی کنیم و در جهت کنترل و درمان آن بکوشیم.
- احساس شناوری یا عدم ثبات: گاهی فرد محیط اطراف را چرخان نمی بیند اما خود را در وضعیت شناور و بی ثباتی احساس می کند که بسیار آزاردهنده است و عملکرد فرد را دچار اختلال می کند. اضطراب ناشی از این وضعیت سبب می شود فرد نتواند تمرکز کند یا کاری را به درستی انجام دهد.
- حالت تهوع: گاهی ممکن است سرگیجه با حالت تهوع همراه باشد. علت سرگیجه در این وضعیت می تواند موارد متعددی باشد که نیاز به بررسی فوری دارند.
سرگیجه همچنین ممکن است ناشی یا مرتبط با موارد زیر باشد:
- سردردهای میگرنی
- ضربه یا آسیب به سر
- جراحی گوش
- فیستول پریلنف (perilymphatic fistula)، پارگی در یک یا هر دو غشای جداکننده گوش میانی و داخلی که باعث نشت مایعات گوش داخلی به گوش میانی میشود
- زونا داخل یا اطراف گوش (هرپس زوستر گوش)
- بیماری اتواسکلروز، مشکل استخوانچههای گوش میانی است که باعث کم شنوایی میشود
- سیفلیس
- آتاکسی (ataxia)، که منجر به ضعف عضلات میشود
- سکته مغزی یا یک حمله ایسکمی گذرا که گاهی اوقات آن را سکته مغزی خفیف مینامند
- بیماری مخچه یا ساقه مغز
- آکوستیک نوروما، رشد خوشخیم که در عصب دهلیزی-حلزونی مجاور گوش داخلی ایجاد میشود
- بیماری مالتیپل اسکلروز (MS)
- همچنین استراحت طولانی مدت در تختخواب و استفاده از برخی داروها میتواند منجر به سرگیجه شود.
درمان سرگیجه
بعضی از انواع سرگیجه بدون درمان برطرف می شوند، اما هر گونه مشکل اساسی ممکن است نیاز به پیگیری پزشکی داشته باشد.به عنوان نمونه، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک برای عفونت باکتریایی یا داروهای ضدویروسی برای زونا تجویز کند.داروهایی در دسترس هستند که می توانند برخی از علائم را تسکین دهند. این داروها شامل آنتی هیستامین ها و ضدتهوع ها به منظور کاهش بیماری حرکت و حالت تهوع هستند. اگر سایر روش های درمانی مؤثر نباشد ممکن است عمل جراحی ضروری باشد.
درمان بیماری منییر
پزشک ممکن است برای مبتلایان به منییر، دارو تجویز کند. این موارد ممکن است شامل مكلزینین (meclizine)، گلیكوپیرولات (glycopyrrolate) یا لورازپام (lorazepam) باشد كه می تواند به رفع سرگیجه كمك كند.
گزینه های دیگر عبارتند از:
- محدود کردن نمک و مصرف داروی ادرارآور برای کاهش حجم مایعات
- اجتناب از مصرف کافئین، شکلات، الکل و سیگار کشیدن
- اگر سایر درمان ها جواب نداد، عمل جراحی برای رفع فشار کیسه آندولنفاتیک یا برش عصب دهلیزی
بیماران قبل از هرگونه اقدام درمانی باید درمورد روش های درمانی جایگزین با پزشک متخصص گوش و حلق و بینی خود مشورت کنند.
کسی که سرگیجه یا انواع دیگری از گیجی را تجربه می کند، نباید از نردبان استفاده کند یا رانندگی کند. آهسته بلند شدن ممکن است مشکل را کاهش دهد. افراد همچنین باید هنگام نگاه به سمت بالا مراقب باشند و تغییرات ناگهانی در وضعیت سر ایجاد نکنند.
درمان های خانگی سرگیجه
به احساس چرخش دورانی سرگیجه (Vertigo) می گویند. آن حسی است که شما یا محیط اطراف شما در حال حرکت هستید یا می چرخید.سرگیجه بیماری نیست، بلکه نشانه ای (symptom) از یک بیماری است. این نشانه طیف وسیعی از بیماری ها را در بر می گیرد. آن اغلب وقتی اتفاق می افتد که مشکلی در گوش داخلی، مغز یا مسیر عصب وجود داشته باشد.اقداماتی وجود دارد که فرد می تواند در خانه برای کمک به برطرف کردن سرگیجه و محدود کردن تأثیر آن بر زندگی روزانه انجام دهد.
تغییر سبک زندگی
مراحل زیر می تواند به کاهش تأثیر سرگیجه کمک کند:
- هنگامی که چرخش شدید است در یک اتاق آرام و تاریک دراز بکشید
- به محض احساس سرگیجه بنشینید
- اگر می دانید حرکتی معمولاً باعث ایجاد علائم می شود، آن را به آرامی انجام دهید. مانند بلند شدن، نگاه کردن به سمت بالا یا چرخاندن سر
- برای برداشتن چیزی به جای خم شدن بیش از حد، روی زانو بنشینید
- خوابیدن روی دو یا چند بالش
- هنگام برخاستن در شب نور کافی باشد
- اگر سرگیجه بر توانایی شما در راه رفتن یا احساس تعادل تأثیر می گذارد، از عصا برای جلوگیری از افتادن و صدمات جدی استفاده کنید.
برخی داروهای گیاهی نیز به بهبود علائم سرگیجه کمک می کنند:
- فلفل قرمز
- زردچوبه
- جینکو بیلوبا (ginkgo biloba)
- ریشه زنجبیل
- Gongjin-dan
شواهد کافی وجود ندارد که تأیید کند که داروهای گیاهی می توانند سرگیجه را تسکین دهند. با این حال، یک مطالعات بالینی اکنون برای بررسی اثرات Gongjin-dan در حال انجام است.مطالعه ای در سال 2015 نشان داد که 30 دقیقه طب سوزنی در 60 نفر که با گیجی و سرگیجه به اورژانس مراجعه کرده اند، باعث کاهش علائم می شود. با این وجود، تحقیقات بیشتری برای تأیید اثربخشی این روش درمانی ضروری است.افراد قبل از استفاده از هر روش درمانی جایگزین باید از پزشک خود سؤال کنند. در صورت شروع ناگهانی سرگیجه یا بدتر شدن آن، باید به پزشک معالج مراجعه کنند، زیرا ممکن است بیماری زمینه ای که علت اصلی سرگیجه است، نیاز به درمان داشته باشد.
تمرینات توانبخشی
تمرینات توانبخشی در بعضی موارد می تواند به تسکین علائم کمک کند.اگر سرگیجه ناشی از سرگیجه وضیعتی خوش خیم ( BPPV) باشد، ممکن است تکنیکی به نام مانور اپلی کمک کند.این مانور قصد دارد تا ذرات کربنات کلسیم را از مجاری نیم دایره ای به اندام های اوتولیت برگرداند، جایی که احتمال بروز علائم در گوش داخلی کمتر است.برای سرگیجه وضعیتی خوش خیم گوش داخلی چپ مراحل زیر را انجام دهید:
- روی تخت بنشینید و بالش را در پشت بدن قرار دهید.
- سر را 45 درجه به سمت چپ بچرخانید.
- سر را در حالت ایستاده قرار دهید، با شانه ها روی بالش دراز بکشید تا سر کمی خم شود و تخت را لمس کند. 30 ثانیه نگه دارید.
- سر را به 90 درجه به سمت راست بچرخانید و 30 ثانیه نگه دارید.
- بدن و سر را در موقعیت های فعلی خود، 90 درجه به راست بچرخانید. 30 ثانیه نگه دارید.
- به آرامی بنشینید و پاها را در سمت راست تخت پایین بیاورید.
- چند دقیقه در حالی که گوش داخلی سازگاری را انجام می دهد ، نگه دارید.
برای سرگیجه وضعیتی خوش خیم گوش داخلی راست، جهت چرخش سر و بدن و همچنین سمت تختخوابی که فرد در انتها روی آن قرار دارد، مخالف متن بالا است.
درمان بیماری آریتمی قلبی چیست؟
