در مورد موسیقی فولک چه می دانید؟

شاخصه‌های اصلی سبک موسیقی فولک (Folk)

موسیقی فولک نوعی از موسیقی سنتی و روستایی است که اصالتاً نسل‌اندرنسل در خانواده‌ها و گروه‌های کوچک سینه به سینه نقل شده است. معمولاً موسیقی فولک همانند ادبیات فولک به صورت شفاهی زنده است. این موسیقی به جای خواندن از طریق شنیدن آموخته می‌شود و معمولاً برای ساخت قعات آن از آلات موسیقی بومی استفاده می‌شود.

موسیقی فولک شامل انواع فولک سنتی و فولک مدرن (فولک در قرن 20 ام) است. کلمه انگلیسی فولک (folk) برگرفته از کلمه آلمانی ولک (volk) به معنای مردمان است و به مردم عادی انگلستان اشاره دارد، افرادی که افسانه ها و داستان‌ها را از طریق شعر به نسل‌های بعد منتقل کردند و قادر به چاپ کتاب‌هایی در این باره نبودند.

از ویژگی‌های مهم این ژانر می‌توان به انتقال شفاهی این نوع موسیقی، ارتباط با فرهنگ ملیتی، استفاده به عنوان تکریم رویدادهای تاریخی و شخصی، عدم وجود کپی‌رایت روی اشعار و ادغام فرهنگهای مختلف نام برد.

این ژانر چه از نظر موسیقیایی چه از نظر شفاهی دارای ساختار ساده است و همین سادگی، به آن جذابیت و گیرایی خاصی بخشیده است. گاهی اوقات موسیقی فولک به راحتی بدون همراهی سازهای موسیقی اجرا می‌شود و در صورت لزوم استفاده از سازهای موسیقی، معمولاً سازهای موسیقی غیر رسمی‌تر در آن استفاده می‌شود.

سبک موسیقی فولک که به خاطر محبوبیت و عام بودن در سطح جامعه به سبک سنتی نیز مشهور شده است، از جمله سبک‌های موسیقی است که پیوندی ناگسستنی با فرهنگ هر جامعه دارد. سبک موسیقی فولک از ان دست ژانرهای موسیقی است که معمولا در مجالس و هم‌نشینی‌ها با پایکوبی و آوازخوانی همراه می‌شود و به همین دلیل نیز نقش قابل توجهی در افزایش نشاط اجتماعی دارد. به همین دلیل بسیاری از واقعیت‌ها در مرود سبک موسیقی فولک به صورت شفاهی و سینه به سینه به دست ما رسیده است. این مسأله به حدی جدی است که هیچ اطلاعی در مورد آهنگساز اولیه‌ی آهنگ‌های سبک موسیقی فولک نداریم و چه بسا بسیاری از این قطعات ابتدا توسط مردمان عادی و به صورت شفاهی خوانده و نواخته شده باشند و سپس توسط آهنگسازی خوش ذوق ثبت و ضبط شده باشند. با این توضیحات جای تعجب ندارد که هر کشوری موسیقی فولک مخصوص خود را داشته باشد و موسیقی فولک محبوب در هر کشوری با کشورهای دیگر تفاوت‌های فاحشی داشته باشد.

موسیقی فولک مدرن

در قرن نوزدهم با الهام از موسیقی فولکلور یا فلکلوریک، سبکی در موسیقی به وجود آمد که به سبک «فولک» معروف شد. برخی آهنگسازان به تدریج از قرن نوزدهم شروع به بازسازی آهنگ‌های فلکلور قدیمی کردند ویا برمبنای آن‌ها آهنگ‌های جدیدی ساختند. در موسیقی فولک مدرن، از سازهای محلی و سنتی هر منطقه استفاده می‌شد. سازهایی مثل: ساز بانجو، دولسیمر (dulcimer)، آتو هارپ، فیدل (fiddle)، ماندولین، دوربو، زنبورک، جاگ (jug)، قاشقک، washboard، بوزوکی (bouzouki)، داربوکا (darbuka)، دهلک (dholak)، اوکارینا (ocarina)، پن‌فلوت (pan flute)، سیتار (sitar)، کوزه (udu). در ادامه ویدیویی قدیمی و زیبا از معرفی ساز بانجو، یکی از سازهای موسیقی فولک آمریکایی‌-آفریقایی را تماشا کنید.

ترانه شاد و بسیار زیبای محلی آلمانی Schei–wi–dei–wi–du-wi-dei، در سبک موسیقی فولک را گروه Die Mayrhofner سال 2009 در قالب یک آلبوم موسیقی فولک عرضه کرد.

موسیقی فولک در ایران

کشور ما با داشتن قدمتی چند هزار ساله و فرهنگ و آداب و رسوم متفاوت، طیف گسترده ای از موسیقی محلی و سنتی خاص خود را دارد. در کشور ما نواختن موسیقی برای انتقال عواطف و احساسات مردم در مراسم های مختلف مورد استفاده قرار می گرفت. از این رو انواع مختلفی از سازها وجود دارد که هر یک مربوط به منطقه ای خاص و دوره ای خاص است.

موسیقی فولکلور در ایران برای منطقه ای به خصوص نبوده و در تمامی شهرها و روستاها نوعی از آن نواخته می شده؛ اما این نوع موسیقی بیشتر در استان های خراسان، لرستان، کردستان، آذربایجان، گیلان و در میان اقوامی همچون ترکمن، بختیاری، بلوچ رواج داشته است. این موسیقی ها نه تنها در ملودی بلکه در زبان و گویش نیز با یکدیگر متفاوت هستند و برای نواختن هر یک از آن ها، از ساز بخصوصی استفاده می کردند.

از جمله سازهایی که بیشترین کاربرد را در موسیقی فولک ایران داشته، می توان به ستار، دف، دهل، دمام، کرنا، سرنا، نی، تار و بسیاری دیگر از سازهای سنتی ایرانی اشاره کرد. موسیقی فوکلور ایران سرمایه ای ارزشمند از نسل گذشته است که حفظ آن می تواند نشانگر فرهنگ و تمدن بی همتایی این مرز و بوم به جهانیان و نسل های آینده باشد.

در متون فارسی و تا اواخر دهه 40، از موسیقی فولکلر به عنوان موسیقی محلی یاد می شد؛ در صورتی که با افزایش گرایش های فرهنگ شناسی اروپایی در این دوره، بازشناسی دوباره این واژه در دستور کار دولت قرار گرفت.بنابراین در اوایل دهه 50 واژه “موسیقی نواحی ایران” را برای بیان این سبک از موسیقی مورد استفاده قرار دادند.