گرمازدگی از عوارض شایع ورزش در هوای گرم است. این عارضه اکثراً خفیف است ولی میتواند موجب مرگ هم بشود. گرما زدگی قابل پیشگیری است. با دانستن علل ایجاد آن، علائم آن و درمان زودهنگام آن میتوان جلوی بسیاری از موارد شدید بیماری را گرفت.
وقتی ورزش میکنیم بدن ما بوسیله عرق کردن خودش را خنک میکند. با عرق کردن بدن ما مقادیر زیادی آب و املاح را از دست میدهد و اگر این آب و املاح را جایگزین نکنیم بدن ما دیگر آبی ندارد که بصورت عرق از دست بدهد.بعد از مدتی عرق کردن متوقف میشود و بدن نمیتواند خود را خنک کند. بتدریج حرارت بدن بالا رفته و این حرارت بالا به بدن آسیب میرساند. این افزایش حرارت گرما زدگی است.
تبادل حرارت بدن با محیط
در حین ورزش ۹۰-۷۰ درصد انرژی که بدن تولید میکند بصورت حرارت آزاد میشود. بدن ما سعی میکند به هر وسیله ای خود را از دست این حرارت اضافه رها کند ولی عواملی میتوانند مانع این دفع حرارت شوند. این عوامل عبارتند از
- محیط : هوای گرم مانع از دست دادن حرارت بدن است. رطوبت بالا مانع تبخیر عرق شده که نتیجه آن ممانعت از دفع حرارت بدن است. در رطوبت بالای ۷۰ درصد تبخیر به کندی صورت میگیرد. نور شدید آفتاب حرارت بدن را بالاتر میبرد. وجود باد موجب افزایش تبخیر و درنتیجه خنک شدن بدن میشود و سکون هوا تبخیر و در نتیجه خنک شدن بدن را کم میکند.
- لباس : لباس تیره حرارت محیط و نور آفتاب را بیشتر جذب کرده و حرارت بدن را بالاتر میبرد. لباس زیاد هم میتواند مانع از دفع حرارت بدن شود و هم تبخیر عرق را کند میکند.
- آفتاب : تابش مستقیم نور آفتاب بدن را گرم میکند.
- آمادگی : عادت نداشتن بدن به تمرین در هوای گرم احتمال آسیب را بیشتر میکند.
- سن : بدن بچه ها نمیتواند به خوبی بزرگترها حرارتش را تنظیم کند و دیر به گرما عادت میکند.
- کم آبی : کم آبی بدن توانایی بدن را در از دست دادن حرارت بشدت کاهش میدهد. رژیم کاهش وزن، مصرف الکل، تب، استفراغ و اسهال هم بدن را دچار کم آبی میکند.
- چاقی : کسانی که چربی بدنشان زیاد است توانایی دفع گرما در بدنشان ضعیف است.
- مصرف بعضی داروها مثل داروهای ادرار آور خطر کم آبی را زیاد میکنند.
- بعضی بیماری ها : کسانی که بیماری ضعیف سیکل سل دارند Sickle cell trait در معرض گرما زدگی هستند.
علائم گرمازدگی
علائم گرمازدگی ممکن است به طور ناگهانی یا با گذشت زمان، به خصوص با دوره های ورزش طولانی مدت ایجاد شود. علائم و نشانه های احتمالی گرمازدگی عبارتند از:
- پوست خنک، مرطوب و مور مور شده در اثر گرما
- تعریق شدید
- ضعف
- سرگیجه
- خستگی
- نبض ضعیف و سریع
- فشار خون پایین هنگام ایستادن
- گرفتگی عضلات
- حالت تهوع
- سردرد
در چه شرایطی مراجعه به پزشک الزامی است؟
اگر فکر می کنید دچار گرمازدگی شده اید، در ابتدا لازم است که :
- تمام فعالیت های خود را متوقف کرده و استراحت کنید.
- به مکان خنک تری بروید.
- آب خنک یا نوشیدنی های ورزشی بنوشید.
در صورت وخیم شدن علائم در طی یک ساعت با پزشک خود تماس بگیرید. اگر با کسی هستید که علائم گرمازدگی دارد، در صورت گیجی یا آشفتگی، از دست دادن هوشیاری یا عدم توانایی در نوشیدن، فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر دمای مرکزی بدن (اندازه گیری توسط دماسنج مقعدی) به ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتیگراد) یا بالاتر برسد، به مراقبت های پزشکی فوری نیاز خواهید داشت.
علل گرمازدگی
ترکیب گرمای بدن با گرمای محیط دمای مرکزی نامیده می شود. این به معنی دمای داخلی بدن است. بدن برای حفظ درجه حرارت مرکزی طبیعی که تقریباً ۹۸.۶ فارنهایت (۳۷ درجه سانتیگراد) است نیاز به دریافت گرما از محیط یا از دست دادن گرما دارد. در صورت بروز مشکل در عدم توانایی بدن در خنک کردن دمای مرکزی خود، گرمازدگی اتفاق می افتد.
در هوای گرم بدن عمدتا با تعریق خنک می شود. تبخیر عرق دمای بدن را تنظیم می کند. با این حال، وقتی در هوای گرم و مرطوب بیش از حد ورزش کنید یا فعالیت سنگین داشته باشید، بدن قادر به خنک کردن خود نخواهد بود. در نتیجه ممکن است دچارگرمازدگی، خفیف ترین نوع بیماری مرتبط با گرما، شوید.
علائم گرما گرفتگی معمولاً شامل تعریق شدید، خستگی، تشنگی و کرامپ یا گرفتگی عضلات است. درمان سریع نیز معمولاً از پیشرفت علائم آن جلوگیری می کند. گرما گرفتگی را می توان با نوشیدن مایعات یا نوشیدنی های ورزشی حاوی الکترولیت ها، رفتن به مکان خنک تر مانند اتاق با تهویه مطبوع یا زیر سایه و استراحت، درمان کرد.
علاوه بر هوای گرم و فعالیت شدید، سایر دلایل گرمازدگی عبارتند از:
- کمبود آب بدن که باعث کاهش توانایی تعریق و حفظ درجه حرارت طبیعی بدن می شود.
- مصرف الکل که می تواند توانایی بدن در تنظیم دما را تحت تأثیر قرار دهد.
- پوشیدن لباس زیاد، به خصوص لباس هایی که اجازه نمی دهند عرق به راحتی تبخیر شود.
درمان گرما زده شدن یا درمان گرما زدگی چیست؟
در بحث امدادی گرمازده شدن در دو طیف کلاسیک و فعالیتی مورد بررسی قرار میگیرد. non exertional کلاسیک یا در فرم کلاسیک گرمازده شدن مربوط به طیفی از افراد هستند که بدون داشتن فعالیت حرکتی خاص هستند پس از چند روز تماس با محیطهایی که داری هوای گرم و فاقد امکان تهویه مناسب هستند رخ میدهد. این عزیزان معمولا بعلت استفاده از داروهای همچون ( آرامبخش و خواب آور، آنتی کولینرژیک، آنتی هیستامین و داورهای مدر) و یا دچار بودن به بیماریهایی همچون بیماری قلبی عروقی ، بیماریهای مزمن ، بیماریهای روانی و یا دچار بودن به چاقی مزمن و یا بالا بودن سن در معرض چنین خطری هستند. exertional فعالیتی یا در فرم فعالیتی شاهد گرمازدگی در سنین پائین تر هستیم معمولا این مشکل برای کارگران ساختمانی خصوصا آنان که در معرض تابش نور خورشید هستند و یا افرادی که مجبورا ساعتها در زیر آفتاب راه بروند و یا ورزشهای سنگینی همچون فوتبال انجام بدهند اتفاق می افتد. آسیب های حاصل از گرما (انواع گرمازدگی) به تناسب شدت آن به ۳ گروه تقسیم می شوند:
گرمازدگی خفیف :
این حالت وقتی پیش می آید که فردی به مدت طولانی در معرض حرارتی نسبتا بالا قرار گیرد. علایم آن اغلب به صورت: گرفتگی عضلانی، خستگی مفرط و گاهی سرگیجه و غش می باشد.کمکهای اولیه در گرمازدگی خفیف :
- مصدوم را به محل خنکی منتقل سازید.
- به مصدوم محلول ORS یا محلول آب و نمک و شکر (۱ قاشق چایخوری نمک با ۸ قاشق چایخوری شکر در یک لیتر آب) بدهید.
- عضلات گرفته گرمازده را ماساژ دهید.
- حوله مرطوب روی پیشانی و عضلات گرفتار مصدوم قرار دهید.
- اگر علایم بهبود نیافت یا وخیمتر شد مصدوم را به مرکز درمانی منتقل کنید.
- بیمار باید استراحت نماید و در صورت لزوم از پنکه برای خنک کردن او استفاده شود.
گرمازدگی متوسط :
این حالت به دلیل قرار گرفتن فرد در معرض گرمای زیاد و فعالیت بدنی شدید در محیط، مثل: ملاحان، کشاورزان، آتش نشانها، پیش می آید. علایم بصورت: سرگیجه و عدم هوشیاری است و به دنبال آن پوست رنگ پریده می شود . سایر علایم به صورت تنفس سریع و سطحی، نبض ضعیف، ضعف و تعریق بدن می باشد.کمکهای اولیه در گرمازدگی متوسط :
- باید وی را به مکانی خنک مثل زیرسایه بان یا اتاق برده ، لباس های وی را از بدن خارج نمود.
- مصدوم را وادار به دراز کشیدن کرده و پاهای او را بالا آورید.
- بوسیله پارچه مرطوب و باد زدن و یا هر وسیله دیگر مصدوم را خنک کنید . از روشهای متداول برای خنک کردن فرد گرمازده استفاده از یک ملحفه نازک مرطوب است بهتر است ابتدا ملحفه را خیس کرده و روی بدن وی کشیده و هر چند دقیقه یکبار ملحفه را مرطوب کرده و یا تکان دادن ملحفه مرطوب موجب پائین آمدن دمای بیمار شوید تا بتدریج بدن فرد گرما زده خنک شود.
- به مصدوم محلول ORS یا محلول آب و نمک و شکر بدهید. ( مشروط بر اینکه هوشیار بوده و استفراغ نکند)
- به هنگام ضرورت باید از کپسول اکسیژن استفاده نمود و در نبود اکسیژن ، اگر لازم شد به مریض تنفس مصنوعی بدهید.
- همواره در این مواقع که با فرد گرما زده روبرو هستید توجه داشته باشید که استفاده از داروهای تب بر در اینگونه موارد هیچگونه اثری نمی گذارد چرا که در این افراد سیستم تنظیم مرکزی دما مشکلی ندارد و در واقع بالا بودن دمای بدن ناشی از محیط است.
- پس از انجام اقدامات اولیه میبایست در صورت عدم بهبودی فرد گرمازده او را سریعا به مرکز درمانی منتقل سازید.
گرمازدگی شدید :
این حالت بسیار خطرناک است بیشتر در روزهای گرم و مرطوب اتفاق می افتد.اقدامات اولیه برای گرمازدگی شدید شامل موارد زیر است:
- تمام لباسهای مصدوم را درآورده و او را در حوله یا پارچه مرطوب قرار دهید . می توان مصدوم را داخل وان یا لگن آب سرد قرار داد .(مواظب باشید مصدوم غرق نشود) در مواقع حاد با تجویز و نظارت پزشک می توان از قرار دادن کیسه های یخ در کشاله ران زیر بغل زانو مچ دست و پا نیز استفاده کرد.
- اگر مریض دچار شوک است شوک را درمان کنید.
- در صورت داشتن امکانتات استحمام توجه کنید که استحمام با آب سرد ممکن است سبب شوک و مرگ بیمارشود ، لذا بهتر است با آبی که ۲ تا ۳ درجه خنک تر از دمای بدن بیمار باشد بیمار را خنک کرد تا وقتی که دمای بدن او به ۳۹ درجه سانتیگراد برسد به این نکته توجه داشته باشید که از گذاشتن بیمار در وان یخ بدون دستور مستقیم پزشک جدا خوداری کنید.
- در این مواقع باید به بیمار مایعات خنک خورانده شود تا دمای بدن وی به حدود دمای طبیعی برسد . توجه داشته باشید تا پائین آمدن دمای بدن ، مرطوب کردن ملحفه و بدن را می باید ادامه داده و پس از انجام کمک های اولیه حتما باید فرد مصدوم را به مرکز فوریت های پزشکی رساند.
پیشگیری از گرمازدگی
- اگر سابقه آفتاب زدگی دارید، در صورت امکان دور از آفتاب بمانید.
- در صورت مواجهه با آفتاب از لوسیون های ضد آفتاب با قدرت محافظتی 15 یا بالاتر استفاده کنید و لباسهای محافظ بپوشید.
- جز برای اجتناب از مواجهه طولانی مدت با آفتاب ، محدودیتی لازم نیست .
- برای پیشگیری از دهیدراتاسیون (کم آبی )، مایعات فراوان بنوشید.
- عود بثور و سایر علایم در صورت مواجهه با آفتاب حتی به مدت کوتاه به ویژه در بهار و تابستان از عوارض احتمالی بیماری هستند.
درمان خانگی سوزش ادرار چیست؟
