استفراغ یک رفلکس غیرقابل کنترل است که محتوای معده را از طریق دهان خارج می کند. همچنین به آن “مریض بودن” یا “بالاآوردن” گفته می شود. تهوع اصطلاحی است که احساس می کنید ممکن است استفراغ کنید، اما در واقع استفراغ نمی کند.حالت تهوع و استفراغ علائم بسیار شایعی هستند و می توانند توسط طیف وسیعی از عوامل ایجاد شود. این عوارض در کودکان و بزرگسالان مشاهده می شود، اگرچه احتمالاً بیشتر در زنان باردار و افرادی که تحت درمان سرطان هستند دیده می شود.
تهوع ناراحتی ای در معده است که اغلب پیش از استفراغ ظاهر می شود. استفراغ خالی شدن اختیاری یا غیر ارادی محتویات معده با شدت و از راه دهان است.
تفاوت بین تهوع و استفراغ چیست؟
تهوع، احساس ناراحتی در معده بوده که معمولاً با حس بالا آوردن همراه است ولی لزوماً به استفراغ ختم نخواهد شد. استفراغ خالی کردن با فشار و ارادی یا غیر ارادی محتویات معده از طریق دهان است.
برخی از عوامل تحریک کننده ی استفراغ عفونت، جراحت و حساسیت غذایی ناشی از معده و روده، گیجی و بیماری حرکت (Motion sickness) ناشی از گوش داخلی و ضربه به سر، التهاب مغزی، تومور، میگرن و سردرد ناشی از مشکلات مغزی هستند.
چه کسانی بیش تر تهوع و استفراغ را تجربه می کنند؟
کودکان و بزرگسالان میتوانند این مشکلات را تجربه کنند، بسیاری از افراد مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی و رادیو تراپی هستند با این مشکل مواجه اند.زنان باردار در سه ماهه ی ابتدایی دوران بارداری نیز این مشکلات را تحت عنوان بیماری صبحگاهی (morning sickness) تجربه می کنند. آمارها حاکی از این است که 50 تا 90 درصد زنان باردار حالت تهوع و 25 الی 55 درصد آن ها استفراغ را تجربه می کنند.
چه عواملی باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ می شود؟
حالت تهوع و استفراغ علائم بیماری ها یا شرایط جسمانی مختلفی هستند و عوامل زیادی موجب ایجاد این حالات می شوند، مانند:
- آنفولانزای معده (گاستروانتریت)؛
- مسمومیت غذایی؛
- بارداری؛
- مشکلات معده؛
- زخم های گوارشی؛
- بیماری رفلاکس معده (GERD)؛
- التهاب حاد معده (Acute gastritis، التهاب مستقیم پوشش داخلی معده)؛
- دلایل مرکزی که طی آن سیگنالی از مرکزِ استفراغ در مغز موجب ایجاد حالت تهوع و استفراغ می شود؛
- بیماری های دیگری مانند تومور مغزی، التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) و آپاندیسیت (التهاب ناگهانی آپاندیس) که به دلیل مشکلات معده ایجاد نشده اند؛
- داروها، درمان های پزشکی و داروهای غیرقانونی یا مصرف بیش ازحد موادمخدر یا الکل؛
- انسداد مکانیکی روده.
مشکلات دستگاه گوارش (GI)
معمولا التهاب حاد معده یا التهاب مری (ازوفاژیت)، به خاطر محرکی ایجاد می شوند که موجب تحریک مخاط معده یا گلو می شود. برای مثال:
عفونت
معمولا عفونت ها عامل تحریک معده هستند و می توانند ویروسی یا غیرویروسی باشند. گاهی در قسمت فوقانی شکم درد حس می شود که با حالت تهوع و استفراغ در ارتباط است. گاهی بیمار دچار تب و لرز نیز می شود. عفونت های ویروسیِ معمول، شامل عفونت های ناشی از نوروویروس ها و روتاویروس ها هستند. التهاب ناشی از باکتری های خانواده ی هلیکوباکتر مانند هلیکوباکتر پیلوری (میکروب معده) نیز می تواند عامل ایجاد چنین عفونتی باشد.
آنفولانزای معده
در آنفولانزای معده (گاستروانتریت) استفراغ و اسهال با هم اتفاق می افتند و با عفونت ویروسی که در خارج از معده ایجاد شده است در ارتباط هستند. نباید آنفولانزای معده را با بیماری آنفولانزایی که نوعی عفونت ویروسی است و علائم آن تب، لرز، سرفه و درد عضلانی هستند، اشتباه بگیرید.
مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی موجب استفراغ شدید می شود و رایج ترین دلیل آن، سمی است که باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus) آزاد می کند. نشانه های مسمومیت غذایی ظرف چند ساعت پس از خوردن غذای آلوده یا غذایی که به درستی تهیه نشده است، شروع می شود. سایر باکتری هایی که موجب مسمومیت غذایی می شوند شامل سالمونلا (Salmonella)، کامپیلوباکتر (Campylobacter)، شیگلا (Shigella)، اشریشیا کُلی (Escherichia coli)، لیستریا (Listeria) یا کلستریدیوم بوتولینوم (Clostridium botulinum، بوتولیسم) هستند.
مشکلات عصبی
- سردرد: به ویژه میگرن که با حالت تهوع و استفراغ همراه است.
- گوش داخلی: بیماری حرکت (حالت تهوع در هنگام مسافرت)، آماس گوش درونی، سرگیجه وضعیتیِ خوش خیم (benign positional vertigo)، نشانگان منییر
- افزایش فشار در سر (فشار داخل جمجمه): هرگونه بیماری یا آسیبی که موجب افزایش فشار داخل جمجمه شود، می تواند موجب استفراغ شود.
- تورم مغزی به علت تروما (شامل خونریزی داخل مغز)؛
- عفونت (مننژیت یا آنسفالیت)؛
- تومور (خوش خیم یا بدخیم)؛
- غلظت غیرطبیعی الکترولیت در خون و عدم تعادل آب مرتبط با آن؛
- ضربه ی مغزی: برای تشخیص علائم تحریک مغزی در بیمارانی که دچار آسیبِ سر شده اند، لزومی به مشاهده ی خونریزی قابل تشخیص در مغز یا تورم مغزی نیست. علائم تحریک مغزی می توانند شامل مواردی همچون سردرد، حالت تهوع، استفراغ، تغییر در بینایی، گیجی، مشکل در تمرکز و مشکل در خواب باشند.
بیماری ها و مشکلات سلامتی
بسیاری از بیماری های مرتبط با اندام های داخل شکم موجب ایجاد حالت تهوع و استفراغ می شوند. این بیماری ها، شامل بیماری های جهاز هاضمه هستند، برای مثال:
- هپاتیت؛
- بیماری کیسه صفرا؛
- پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده؛
- بیماری کرون؛
- بیماری های کلیه (مانند ، عفونت، نارسایی کلیه)؛
- برخی از اشکال سرطان؛
- آپاندیسیت.
آیا استفراغ کردن خطرناک است؟
استفراغ معمولاً بی خطر است، اما با این همه می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی مانند مننژیت، ضربه به سر، انسداد روده، آپاندیس و تومور مغزی باشد.
نگرانی دیگر از دست دادن آب بدن است. بزرگسالان کم تر در معرض این خطر قرار می گیرند، چرا که نشانه های آن همچون افزایش تشنگی، دهان و لب های خشک به راحتی توسط بزرگسالان قابل تشخیص است. ولی کودکان خصوصاً اگر به اسهال مبتلا باشند، چون که قادر به تشخیص و بازگو کردن علایم نیستند، بیش تر در معرض از دست دادن آب بدن هستند.
اگر در دوران بارداری استفراغ مدام تکرار شود، عارضه ای به نام استفراغ تند بارداری (hyperemesis gravidarum) رخ می دهد که در آن تعادل مایعات و املاح در بدن مادر دچار اختلال شده و می تواند جان مادر و جنین را به خطر بیندازد.
شرایط مزمن معده
شرایط مزمن یا طولانی مدت معده اغلب می تواند باعث حالت تهوع و استفراغ شود. این شرایط می تواند همراه با علائم دیگری مانند اسهال، یبوست و معده درد باشد. این شرایط مزمن شامل عدم تحمل غذا، مانند بیماری سلیاک و عدم تحمل پروتئین لبنیات و لاکتوز می باشد.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک بیماری شایع معده است که باعث نفخ، حالت تهوع، استفراغ، دل درد، خستگی و گرفتگی می شود. این زمانی اتفاق می افتد که قسمت هایی از روده بیش از حد فعال می شوند. پزشکان معمولاً IBS را با شناسایی علائم و رد سایر شرایط معده و روده تشخیص می دهند.
بیماری کرون یک بیماری التهابی روده است که معمولاً روده ها را تحت تأثیر قرار می دهد، هرچند ممکن است در هر جای دستگاه گوارش رخ دهد. بیماری کرون یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن به بافت روده سالم خود حمله کرده و باعث التهاب، حالت تهوع، استفراغ و درد می شود.
پزشکان معمولاً بیماری کرون را با استفاده از کولونوسکوپی تشخیص می دهند. این روش براساس استفاده از یک دوربین کوچک برای کشف روده بزرگ مبتنی است. بعضی اوقات برای کمک به تشخیص این بیماری به یک نمونه مدفوع نیز نیاز دارند.
درمان بیماری آریتمی قلبی چیست؟
