همه چیز درباره‌ی کمبود روی

بدن شما برای عملکرد در سطح بهینه، به ویتامین­ ها و مواد معدنی متنوعی نیاز دارد. یکی از این مواد معدنی ضروری، زینک یا روی است که به مقدار کمی در مواد غذایی وجود دارد. کمبود روی می تواند منجر به مشکلات زیادی در بدن شود.بدن از روی در چندین فرآیند مهم استفاده می کند. روی نقش مهمی در سیستم ایمنی، بهبود زخم، سنتز پروتئین و DNA و بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می کند.

نکاتی درباره ی کمبود روی

با وجود اینکه بدن به مقدار زیادی روی نیاز ندارد، احتمال اینکه دچار کمبود روی شوید، وجود دارد. اگر روی لازم بدن تأمین نشود، ممکن است علائم کمبود روی را تجربه کنید.

با توجه به اظهارات مؤسسه ی ملی سلامت، عارضه ی کمبود روی چندان رایج نیست. با­ این­ حال، احتمال ابتلا به کمبود زینک در افرادی که رژیم غذایی ضعیفی دارند، بیشتر است. پزشکان اغلب برای افراد مبتلا به کمبود زینک، مکمل تجویز می ­کنند.

نقش روی در بدن چیست؟

روی کارکردهای زیادی در بدن دارد. این ماده ی معدنی باعث بهبود عملکرد سلول ها می­ شود و تقریبا به ۱۰۰ آنزیم موجود در بدن کمک می­ کند وظایف خود را به درستی انجام دهند. آنزیم­ ها مولکول هایی هستند که باعث می­ شوند در بدن، واکنش شیمیایی رخ دهد.

زینک در بسیاری از عملکردهای جسمانی نقش دارد؛

• رشد: روی باعث بهبود رشد بدن می شود. به همین دلیل یک ماده ی معدنی ضروری برای خانم­ های باردار و رشد کودکان محسوب می شود.
• عملکرد سیستم ایمنی: بدن ما از روی برای ساخت سلول­ های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت T استفاده می ­کند.
• عملکرد آنزیم ­ها: زینک نقش اساسی ای در تحریک واکنش ­های شیمیایی بدن دارد. به طور مثال، به بدن در استفاده از اسید فولیک و ایجاد پروتئین ­ها و DNA جدید کمک می­ کند.
• سلامت چشم: کمبود روی می ­تواند منجر به بیماری­ های چشم از جمله تخریب لکه ی زرد داخل چشم (دژنراسیون ماکولا) شود.
• بهبود زخم: زینک به افزایش سلامت پوست و غشاء مخاطی کمک می کند، که این موضوع سبب بهبود سریع زخم­ ها می شود.

علائم کمبود زینک

متأسفانه میلیون ها نفر از کمبود زینک رنج می برند و خود از این امر آگاه نیستند. خوشبختانه کمبود زینک نشانه هایی دارد که با آگاهی از آنها می توانید از حاد شدن این مشکل پیشگیری کنید. هفت نشانه ی کمبود زینک عبارتند از:

‍۱. اختلال در عملکرد دستگاه عصبی

وجود زینک برای رشد و عملکرد مناسب دستگاه عصبی ضروری است. کمبود زینک می تواند موجب اختلال توجه و اختلال حرکتی در نوزادان شود که تا بزرگسالی ادامه می یابد. بر اساس مطالعه ای در کشور چین که در مجله ی آمریکایی «تغذیه ی بالینی» (American Journal of Clinical Nutrition) به چاپ رسید مکمل زینک که تنها ۵۰٪ میزان مجاز مصرف زینک را تأمین می کند، باعث بهبود توجه فرد می شود. صبر کنید، منظور این نیست که هر چه زودتر بلند شوید و شکم بچه ها را پر از زینک کنید. این مطالعه نشان می دهد اگر زینک در توازنی مناسب با دیگر مواد مغذی، مثل غذاهای کامل، مصرف شود بهتر جذب خواهد شد. بنابراین اگر مشکوک به کمبود زینک هستند، حتماً با پزشک تان صحبت کنید و از راهنمایی های او استفاده کنید.

۲. تضعیف دستگاه ایمنی

وجود زینک برای عملکرد مناسب دستگاه ایمنی ضروری است، به خصوص در موارد زیر:

• رشد لنفوسیت تی (T) و تمایزشان با گلبول های سفید خون که نقش دفاعی در برابر بیماری ها دارند
• آپوپتوز (خزان یاخته ای) به منظور کشتن باکتری ها، ویروس ها و سلول های سرطانی
• رونویسی ژن که اولین مرحله در آشکار شدن ژن است.
• محافظت از غشاهای سلولی.

همچنین زینک بخش مهمی از ساختمان گیرنده های هورمونی و پروتئین هایی است که در سلامت، تعادل روانی و عملکرد مناسب دستگاه ایمنی نقش دارند.

۳. اسهال

به احتمال زیاد تضعیف دستگاه ایمنی در اثر کمبود زینک باعث اسهال عفونی مزمن می شود که مشکلی جدی برای سلامتی عموم مردم است. این بیماری سالیانه دو میلیون کودک را در کشورهای پیشرفته گرفتار می کند و این کودکان بیشتر در معرض ابتلا به عفونت های باکتریایی از جمله عفونت ناشی از باکتری اشرشیا کُلی قرار دارند. اما مصرف مکمل های زینک تنها برای درمان نوزادان بالای شش ماه مؤثر است. بنابراین پیش از دادن زینک به نوزاد، اول با پزشک اطفال مشورت کنید.

۴. حساسیت ها (آلرژی ها) به غذا و محیط

استرس مزمن موجب خستگی آدرنال (خستگی غدد فوق کلیوی) می شود که این امر باعث کمبود کلسیم، منیزیم و زینک می شود. نتیجه ی این امر سطح هیستامین در بدن افزایش می یاید. زینک شیوه ی ذخیره ی هیستامین در بدن را مشخص می کند. در نتیجه ی کمبود زینک، هیستامین بیش از حد در مایعات بافت های مجاور آزاد می شود. این پدیده به دو علت اهمیت دارد:

• هیستامین اضافی در بدن موجب بروز واکنش های آلرژیک مانند آبریزش بینی، عطسه و کهیر می شود
• مقدار بالای هیستامین میزان حساسیت افراد را به تمام واکنش های آلرژیک افزایش می دهد

۵. نازک شدن موها

یکی از شکایت های افراد مبتلا به خستگی آدرنال که دچار فقر زینک شده اند کم کاری تیرویید است، اختلالی که باعث نازک شدن و ریزش سکه ای موها می شود اما اکثر اوقات نادیده گرفته می شود. بر اساس تحقیق محققان هندی وجود هورمون های تیروئیدی برای جذب زینک ضروری هستند. بنابراین ممکن است کم شدن یا نازکی موهای سر در اثر کم کاری تیروئید، با مصرف هورمون های تیروئیدی درمان نشود و برای درمان، مصرف مکمل های زینک نیز لازم باشد.

۶. سندروم روده ی نشت کننده

سندروم روده ی نشت کننده، اختلالی که ۷۰ سال پیش کشف شد، می تواند مشکلات زیادی به وجود بیاورد. اختلال در جذب مواد مغذی، مشکلات پوستی، آلرژی ها، بیماری های خودایمنی و مشکلات تیروییدی از این دسته اند. تحقیقات بالینی نشان داده است که مکمل های زینک می توانند نفوذپذیری روده را درمان کنند و علائم این مشکل را در بیماران مبتلا به بیماری کرون کاهش دهد.

۷. آکنه و جوش های پوستی

سندروم روده ی نشت کننده ی ناشی از کمبود زینک می تواند باعث ناراحتی های پوستی بسیار مانند آکنه و جوش ها شود. برخی از مردم در اثر فقر زینک دچار آکنه و راش های پوستی می شوند.

دلایل کمبود روی

طبق اظهارات یک مقاله ی منتشر شده، افراد زیادی در سرتاسر جهان به دلیل مصرف ناکافی زینک، به کمبود زینک مبتلا هستند. کمبود زینک سه دلیل عمده دارد؛

• مصرف ناکافی زینک در رژیم غذایی
• از دست دادن مقدار زیادی زینک به دلایل مختلف، مثل جذب ضعیف آن در بدن
• ابتلا به بیماری های مزمن

اگر به یکی از بیماری های مزمن زیر مبتلا هستید، ممکن است کمبود روی را تجربه کنید؛

• اعتیاد به الکل
• سرطان
• بیماری سلیاک
• اسهال مزمن
• بیماری های مزمن کلیوی
• بیماری های مزمن کبد
• بیماری کرون (بیماری های التهابی روده)
• دیابت
• بیماری های لوزالمعده
• کم ­خونی داسی شکل
• کولیت روده (کولیت اولسراتیو)

عوامل خطر کمبود زینک

آیا شما در معرض خطر هستید؟ افرادی که شرایط سلامتی زیر را دارند، بیشتر مستعد کمبود روی هستند.

نوشیدن الکل

با توجه به جذب ضعیف زینک، سابقه مصرف بیش از حد الکل، افراد را در معرض خطر قابل توجهی برای گسترش فقر زینک قرار می دهد.

دیابت

بیشتر پزشکان بر این باورند که بیماران دیابتی باید با احتیاط از محصولات زینک استفاده کنند، چون دوزهای زیاد آن می توانند به طور خطرناکی قند خون را کاهش دهند.

همودیالیز

بیماران همودیالیزی نیز در معرض خطر کمبود زینک قرار دارند و ممکن است به مکمل های زینک نیاز داشته باشند.

ایدز (ویروس نقص ایمنی انسانی) / HIV

با توجه به طول عمر کوتاه تر، زینک باید با احتیاط به بیماران مبتلا به ایدز داده شود.

سندروم جذب مواد مغذی

سندروم عدم جذب مواد مغذی، افراد را در معرض خطر بیشتر فقر زینک قرار می دهد.

آرتروز روماتویید

این بیماران میزان زینک کمتری جذب می کنند و ممکن است به مکمل ها نیاز داشته باشند.بر اساس گزارشات، این افراد نیز در معرض خطر قرار دارند:

• نوزادان زود متولد شده و یا کم وزن
• خردسالان و کودکان با دریافت ناکافی غذاهای غنی از زینک
• زنان باردار و شیرده
• بیمارانی که با تزریق وریدی، غذا دریافت می کنند
• افرادی که دچار سو تغذیه هستند، از جمله بی خوابی و بولیمیک
• افراد مبتلا به اسهال شدید و مداوم
• افراد مبتلا به بیماری روده ملتهب
• افراد مبتلا به بیماری های مزمن کلیه
• افراد با کم خونی داسی شکل
• افرادی که از داروهایی از جمله آنتی بیوتیک های کینولون و بیسفسفونات ها استفاده می کنند. ممکن است جذب زینک و دارو در آنها کاهش پیدا کند و کارآیی دارو را کاهش دهند
• افراد بالای 56 سال

گیاه خواران سفت و سخت

نیاز به رژیم غذایی ممکن است به اندازه 50 درصد برای گیاه خواران سخت باشد، چرا که سطح بالایی از اسید فیتیک در این غذاها جذب زینک را کاهش می دهد.

سایر افراد در معرض کمبود روی

• اعتیاد به الکل
• بیماری سرطان
• بیماری سلیاک
• اسهال مزمن
• نارسایی مزمن کلیه
• بیماری مزمن کبد
• بیماری کوهن
• دیابت
• بیماری پانکراس
• بیماری سلولی داسی شکل
• کولیت اولسراتیو
• گیاه خواری

گیاه خواران به طور عمومی سطح زینک پایینی دارند، چون بدن گوشت را برای پیدا کردن زینک می شکند.گیاه خواران تمایل دارند که سطوح بالاتری از سبزیجات، سویا، لوبیا، آجیل و همه محصولات غذایی غلات را بخورند با اینکه آن ها انتخاب های غذایی خوبی دارند، اما می توانند به توانایی بدن برای جذب زینک به علت حضور فیتاتا آسیب برسانند.این مواد به زینک متصل می شوند، بنابراین بدنشان نمی تواند آن را جذب کند.

ارتباط با سن

افراد مسن تر در معرض خطر کمبود زینک قرار دارند، زیرا ممکن است غذا نخورند یا دسترسی به گستره وسیعی از غذاها را نداشته باشند.مصرف برخی داروها نیز می تواند پخش زینک بدن را افزایش دهد.

این مثال ها شامل مصرف دیورتیک ها، مانند کلرتالیدون یا هیدروکلروتیازید هستند همچنین یک اختلال پزشکی نادر به نام آکرودرماتیتس انتروپتیک وجود دارد، که بر توانایی بدن برای جذب زینک تاثیر می گذارد.

غذای سرشار از زینک

اگر از کمبود زینک رنج می برید و می خواهید به سرعت این مشکل را حل کنید، مصرف غذاهای طبیعی و سرشار از زینک بهترین گزینه است. زینک در غذاهای مختلف اَشکال متفاوتی دارد. زینک استات، زینک گلوکونات و زینک سولفات از اَشکال مختلف زینک موجود در غذاها هستند. درصد زینک موجود در این شکل ها با یکدیگر متفاوت است. بر اساس اعلام «مؤسسه ی ملی سلامت ایالات متحده» (National Institute of Health) تحقیقات نتوانستند تفاوت در جذب، فعالیت زیستی و تحمل افراد نسبت به شکل های مختلف زینک را نشان دهند. بنابراین بهتر است به طور منظم از ۱۰ غذای غنی از زینک استفاده کنید. این غذاها عبارتند از:

• تخمه ی کدوتنبل: نصف فنجان آن ۵۷٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• گوشت گوساله ای که با علف تغذیه کرده است: حدود ۱۱۰ گرم آن ۳۲٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• گوشت بره: حدود ۱۱۰ گرم آن ۳۲٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• بادام هندی: نصف فنجان از آن ۲۵٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• نخود: یک فنجان پخته شده از آن ۱۷٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• قارچ: یک فنجان پخته شده از آن ۱۳٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• مرغ: ۱۱۰ گرم از آن ۱۲٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• کفیر یا ماست: یک فنجان از آنها ۱۰٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• اسفناج: یک فنجان پخته شده اسفناج ۹٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.
• پودر کاکائو: یک قاشق غذاخوری از آن ۲٪ نیاز روزانه تان به زینک را تأمین می کند.

تشخیص کمبود روی در بدن

با توجه به کنترل شدید بدن بر سطح روی، تشخیص کمبود روی دشوار است. بنابراین، حتی اگر آزمایش ها سطح طبیعی را نشان دهند، ممکن است همچنان کمبود وجود داشته باشد.پزشکان هنگام تعیین اینکه آیا ما به مکمل نیاز داریم یا خیر، سایر فاکتورهای خطرزا مانند مصرف کم در رژیم غذایی و ژنتیک را در کنار آزمایش های خون در نظر می گیرند. در صورتی که در مورد کمبود روی در بدن خود نگران هستیم بهتر است با پزشک خود مشورت کنیم.

میزان مصرف توصیه شده روی

به منظور جلوگیری از مصرف بیش از حد روی، باید از مصرف مکمل های روی با دوز بالا خودداری کنیم، مگر اینکه توسط پزشک توصیه شده باشد.مصرف روزانه توصیه شده (Reference Daily Intake, RDI) برای مردان بزرگسال ۱۱ میلی گرم و برای زنان بزرگسال ۸ میلی گرم است.زنان باردار و شیرده باید به ترتیب ۱۱ و ۱۲ میلی گرم در روز، روی مصرف کنند.بهتر است فقط از طریق رژیم غذایی میزان روی مورد نیاز بدن را تامین کنیم. مگر اینکه یک بیماری خاص مانع جذب روی در بدن ما شود که در این صورت لازم است تحت نظارت پزشک مکمل روی مصرف کنیم.بیشترین سطح قابل تحمل روی ۴۰ میلی گرم در روز است. البته در افراد مبتلا به کمبود روی که ممکن است نیاز به مکمل های با دوز بالاتری داشته باشند، این میزان جداگانه محاسبه می شود.اگر مکمل مصرف می کنیم، بهتر است فرم های قابل جذب مانند سیترات روی یا گلوکونات روی را انتخاب کنیم. از مصرف اکسید روی (zinc oxide) که جذب ضعیفی دارد، خودداری کنیم.

اهمیت مصرف روی در دوران شیردهی