هدف از تشکیل سازمان تجارت جهانی چه می‌باشد؟

سازمان تجارت جهانی

یک سازمان بین المللی است که با قوانین جهانی تجارت بین کشورها سروکار دارد. عملکرد اصلی این سازمان کسب اطمینان از این است که تجارت جهانی تا جای ممکن هموار، قابل پیش بینی و آزاد باشد. برخی شرکتها خصوصاً شرکت های چندملیتی، عقیده دارند که WTO برای تجارت عالی است؛ اما برخی دیگر بر این باورند که WTO اصول دموکراسی را دست کم گرفته و ثروتمندان را ثروتمندتر می کند. سازمان جارت جهانی اهدافی نظیر ارتقای سطح زندگی، تأمین اشتغال کامل در کشورهای عضو، توسعه تولید و تجارت و بهره وری بهینه از منابع جهانی، دستیابی به توسعه پایدار با بهره برداری بهینه از منابع، حفظ محیط زیست و افزایش سهم کشورهای درحال توسعه و کمتر توسعه یافته از رشد تجارت بین المللی را دنبال می کند. هم اکنون بیش از ۱۶۰ کشور عضو این سازمان هستند، بااین حال ایران هنوز عضو این سازمان نشده است و در مرحله بررسی نظامنامه و سیستم تجاری قرار دارد. معادل انگلیسی سازمان تجارت جهانی عبارت است از:

World Trade Organization- WTO

تاریخچه سازمان تجارت جهانی

در خلال جنگ جهانی در سال ۱۹۴۱، منشور آتلانتیک که حاوی اصولی ازجمله خودمختاری دولت ها، برابری دسترسی به مواد اولیه، آزادی دریاها و خلع سلاح بود، مابین دولت های بزرگ (رزولت و چرچیل و بعد ها آمریکا و انگلستان و…) به امضا رسید. در این سند بر این موضوع تأکید شد که همکاری میان ملل آزاد جهان و به طور کلی ایجاد یک سیستم تجارت بین المللی بعد از جنگ جهانی دوم باید ادامه پیدا کند، زیرا بعد از جنگ جهانی دوم، کشور های درگیر جنگ، با اقتصاد نامطلوب و نابه سامانی مواجه شدند. لذا این کشور ها جهت سامان دادن به اوضاع اقتصادی و فرار از این وضعیت، به برقراری یک سیستم تجارت جهانی براساس عدم تبعیض و مبادله ی آزاد کالا و خدمات نیاز داشتند. در این راستا، در سال ۱۹۴۵، آمریکا درمورد نظام اقتصادی بین المللی، پیشنهاد گسترش اشتغال و تجارت در سطح بین الملل را ارائه داد و شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (پیشتر در مورد این سازمان توضیح داده شده است) در ژنو، طی دو کنفرانس جداگانه که درمورد مسائل اقتصاد بین المللی بود، این پیشنهاد را مورد بررسی قرار داد. در سال ۱۹۴۷، در یکی از این کنفرانس ها، طرح سازمان تجارت جهانی مطرح گردید که به دلیل مخالفت کشور های توسعه نیافته با شکست مواجه شد. در کنفرانس دیگری که در زمینه مسائل گمرک بود، مقرر گردید تا زمانی که سازمان تجارت جانی تشکیل نشده، موافقت نامه ای تحت عنوان تعرفه و تجارت یا گات (که به نوعی پیش نویس سازمان تجارت جهانی است) به امضای ۲۳ کشور مهم جهان برسد که این موافقت نامه در سال ۱۹۴۸، درحالی که فقط درمورد تجارت کالا و نه تجارت خدمات بود لازم الاجرا گردید. این موافقت نامه بعد ها در اول ژانویه ۱۹۹۴ در چهارچوب موافقت نامه ی مراکش به سازمان تجارت جهانی تبدیل گردید. با توجه به پیش نویس بودن گات جهت تشکیل سازمان تجارت جهانی، ابتدا تعریفی از اهداف و ساختار این موافقت نامه ارائه می شود.

اهداف سازمان تجارت جهانی

اهدافی که سازمان تجارت جهانی برای خود تعریف کرده است بدین شرح می باشد:

• ارتقای سطح زندگی
• تأمین اشتغال کامل در کشورهای عضو
• توسعه تولید و تجارت و بهره وری بهینه از منابع جهانی
• دستیابی به توسعه پایدار با بهره برداری بهینه از منابع
• حفظ محیط زیست
• افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته از رشد تجارت بین المللی

اصول سازمان تجارت جهانی

این سازمان همچنین برای دستیابی به اهداف تعیین شده، اصولی را تدوین کرده است که کشورهای عضو می بایست به این اصول پایبند باشند

مهم ترین این اصول عبارت اند از:

1. اصل دولت کاملة الوداد

طبق این اصل چنانچه هر نوع مزیت و امتیازی که به یکی از کشور های عضو از طرف کشوری در نظر گرفته شود، باید آن را در مورد سایر کشور ها نیز تسری داد. امتیازات و تسهیلاتی که در رابطه با حقوق و عوارض گمرکی و دیگر شرایط تجاری به کشور دیگر اعطا می شود خود به خود به سایر کشور های عضو نیز تسری پیدا خواهد کرد، که این اصل در مورد اتحادیه های منطقه ای و مناطق تجارت آزاد صدق نمي کند.

2. اصل تسری رفتار داخلی

این اصل در واقع مکمل اصل دولت کامله الوداد است؛ بدین صورت که باید مقررات مربوط به کالا های خارجی یکسان باشد، طبق این ماده دولت نمی تواند به منظور خنثی کردن اثر کاهش تعرفه های گمرکی، مقررات تبعیض آمیز در مورد کالا های داخلی و خارجی وضع کند.

3. اصل مشورت

هرنوع تغییرات مربوط به تعرفه های گمرکی باید از طریق مذاکرات و اظهار نظر های کشور های عضو صورت گیرد تا به برخی از کشور ها خسارت وارد نگردد.

4. ممنوعیت برقراری محدودیت های مقداری

برقراری محدودیت های مقداری یکی از حربه های سیاست تجاری کلاسیک است. سازمان جهانی تجارت وضع محدودیت های تجاری را از راه تعیین سهمیه بر صاردات و واردات برای کشور های عضو منع می کند. ولی در مورد اجرای این اصل نیز استثنائاتی چند وجود دارد که از آن جمله می توان مورد کسری تراز پرداخت های و تجارت با کشور های در حال توسعه را نام برد.

5. تنظیم قواعد و مقررات صادراتی

سازمان جهانی تجارت ممنوعیتی را در مورد اقداماتی که با هدف افزایش حجم صادرات صورت می گیرد، در نظر نگرفته است؛ ولی اگر کشوری از راه اعطای اعانات در جهت گسترش و افزایش صادرات اقدام کند مکلف است مراتب را به سازمان جهانی تجارت اطلاع دهد. البته در اساس نامه اصلاح شده آن در 1995 و در مذاکرات دور توکیو، سعی شد که مقررات شدیدتری راجع به پرداخت اعانات برای گسترش صادرات وضع گردد.

6. کاهش عوارض گمرکی

این کار به منظور کاهش دادن بهای کالا های وارداتی در کشور واردکننده صورت می گیرد و مصرف کنندگان را قادر می سازد تا کالا های خارجی را با بهای نزدیک به قیمت تمام شده خریداری کنند. در مواردی تکنولوژی پيشرفته و مواد اوليه ارزان باعث مي شود كه قيمت كالايي به مراتب از قيمت كالايي مشابه داخلی ارزان تر باشد

ساختار تشکیلاتی سازمان جهانی تجارت

سازمان جهانی تجارت به عنوان یک سازمان بین المللی که اکثر کشورهای جهان عضو آن هستند برای انجام وظایف خود که مدیریت چندجانبه بین المللی است دارای ساختار تشکیلاتی به شرح زیر است:
۱)کنفرانس وزیران: کنفرانس وزیران بالاترین رکن سازمان جهانی تجارت و متشکل از وزیران ذیربط کلیه کشورهای عضو است. نشست کنفرانس وزیران که معمولاً از وزرای بازرگانی یا وزیرانی که مسئولیت امور تجارت خارجی در کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت را برعهده دارند تشکیل شده و دست کم هر دوسال یکبار برگزار می شود.
۲)شورای عمومی: شورای عمومی که پس از کنفرانس وزیران مهمترین رکن سازمان جهانی تجارت محسوب می شود عهده دار امور جاری و روزمره سازمان است. طبق موافقتنامه تأسیس سازمان جهانی تجارت این شورا که متشکل از تمامی اعضای سازمان جهانی تجارت است وظایف خود را در سه شکل: الف) شورای عمومی، ب) هیأت حل و فصل اختلاف، ج) هیأت بررسی سیاست تجاری انجام می دهد. شورای عمومی در فاصله بین اجلاس های کنفرانس وزیران به نمایندگی از سوی کنفرانس تمامی امور مربوط به سازمان جهانی تجارت را انجام می دهد. این شورا چه در شکل هیأت حل و فصل اختلاف که برای نظارت بر رویه های حل و فصل اختلاف اعضاء تشکیل جلسه می دهد و چه در شکل هیأت بررسی سیاست تجاری که برای تجزیه و تحلیل سیاست تجاری اعضاء تشکیل جلسه می دهد گزارشات خود را به کنفرانس وزیران ارائه می کند.
۳)شوراهای بخشی: رکن بعدی سازمان جهانی تجارت شوراهای بخشی است که هر یک مسئولیت اداره بخش وسیعی از مسائل تجاری را بر عهده دارد و به شورای عمومی گزارش می دهد. تعداد این شوراها سه مورد است که عبارتند از:
الف) شورای تجارت کالاها،
ب) شورای تجارت خدمات،
ج) شورای جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری.
۴) کمیته ها: هر یک از شوراهای سطوح عالی دارای کمیته های وابسته بخود هستند که از نظر سلسله مراتب سازمانی در مرحله بعد از این شوراها قرار می گیرند. این کمیته ها که متشکل از تمامی اعضای سازمان جهانی تجارت هستند به شوراهای مربوطه گزارش می دهند.
۵) دبیرخانه: دبیرخانه سازمان جهانی تجارت که مقر آن در شهر ژنو سوئیس است مسئول اداره امور اداری است عمده فعالیت دبیرخانه مربوط به مذاکرات الحاق اعضای جدید و ارائه مشورت های لازم به کشورهای متقاضی عضویت در سازمان است.

کاربرد اصل دولت کامل الوداد چیست؟