اگر بخواهیم در چند کلمه وابی سابی را تعریف کنیم، یعنی درک زیبایی چیزهای ناقص و ناتمام. البته این توصیف برای این مفهوم عمیق و ریشه دار ژاپنی بیش از حد ساده انگارانه است. وابی سابی در واقع چیزی بین مفهومی هنری، فلسفه ای برای زندگی و احساسی شخصی است. این مفهوم زیبا در تمام بخش های فرهنگ ژاپنی وجود دارد. در ادامه، شما را با این مفهوم فوق العاده زیبا بیشتر آشنا می کنیم و از درس هایی می گوییم که می توان از آن گرفت.
وابی سابی چیست؟
وابی سابی یک مفهوم در زیبایی شناسی سنتی در ژاپن است که به ناپایداری زیبایی ها و زودگذر بودن آن اشاره دارد. این مفهوم از آموزه های ذن - بودایی نشات گرفته است که به ریاضت و خالی بودن می پردازد و سعی دارد نقص های موجود را بپذیرد و زیبایی را در آن ها ببیند. وابی-سابی به عدم تقارن، ناهمواری، سادگی، فروتنی، قدردانی و صرفه جویی اشاره دارد و بی آلایش بودن و نگاه به طبیعت جزو اصول آن است. وابی سابی می گوید که هیچ چیز کامل و بی نقص نیست و هیچ چیزی تا ابد باقی نمی ماند. وابی به تنهایی به معنای تنها زندگی کردن در طبیعت و ترک اجتماع است و سابی به معنای پژمرده شدن و دلسردی است که هر کدام معنایی متفاوت در ارتباط با این کلمه دارند اما در کنار هم معنایی مثبت به وجود می آورند. به طور کلی وابی-سابی را می توان زیبایی فقر یا زیبایی در نقص ترجمه کرد که در هنرهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. لئونارد کورن هنرشناس آمریکایی وابی سابی را این گونه توضیح می دهد:
"مهم ترین ویژگی زیبایی شناسی سنتی ژاپنی وابی سابی است و همان نقش را در ارزش های زیبایی شناسی ژاپنی ایفا می کند که زیبایی شناسی یونانی در زیبایی و کمال غربی."
اصطلاح وابی سابی از کجا آمده است؟
مفهوم وابی سابی که همیشه بخشی از فرهنگ ژاپنی بوده از ماجرای مرد جوانی به نام سِن نو ریکیو نشئت گرفته است. سِن نو ریکیو راهبی در قرن شانزدهم بود که مراسم چای را به شکلی طراحی کرد که امروزه اجرا می شود. طبق افسانه های ژاپنی، ریکیو مشتاق یادگیری فوت وفن آیین اجدادی چای بود و برای یادگرفتن این مراسم سراغ استاد مشهوری به نام تاکینوجو رفت. این استاد برای محک زدن توانایی های ریکیو، از او خواست از باغش مراقبت کند. ریکیو باغ را سروسامان داد، اما پیش از آنکه کارش تمام شود، درخت گیلاس را تکان داد و چند شکوفه گیلاس (ساکورا) به زمین افتاد. این شکوفه های کوچک باعث زیبایی باغ شدند. همین مسئله باعث شد مفهوم وابی سابی برای اولین بار شکل بگیرد.
سِن نو ریکیو یکی از بزرگ ترین و تأثیرگذارترین استادان مراسم چای در تاریخ است. مراسم چای به کمک او با ظروف مجلل طراحی شد. زیبایی مراسم چای از سادگی وصف ناپذیر اشیاء و فضای مینیمالیستی آن نشئت می گیرد. ریکیو با استفاده از اشیاء معیوب و اغلب شکسته و تعمیرشده در اتاقی عاری از چیزهای اضافی، لحظه نوشیدن چای را به لحظه ای همراه با همدلی، خلوص نیت، احترام و آرامش تبدیل کرد. این مراسم به مراسم «وابی چا» هم معروف است. چا در زبان ژاپنی یعنی چای. امروزه نیز اصیل ترین مراسم های چای خوری با فنجان های چندصدساله و ظروف عتیقه برگزار می شوند. زیبایی وابی سابی در بسیاری از هنرهای ژاپنی دیده می شود که آیین سنتی چای فقط یکی از آنهاست.
وابی سابی در هنر ژاپنی
وابی سابی همان قدر که حسی زودگذر زیبایی شناسانه است، حساسیتی هنری هم هست. در این سبک هنری، گذر زمان و آسیب های ناشی از آن جشن گرفته می شوند. در بسیاری از هنرهای ژاپنی این مفهوم وجود دارد.
۱. هایکو
می توانید وابی سابی را در شعرهای هایکو حس کنید. این سبک شعری بیان زیبایی زودگذر و آنی را ساده کرده است.
۲. شاکوهاچی
شاکوهاچی یک فلوت سنتی ژاپنی است که مفهوم وابی سابی را تداعی می کند. این فلوت ساختار ساده ای دارد. شاکوهاچی یک نی بامبوی سخت است که دو طرفش باز است. روی این بامبو ۵ سوراخ وجود دارد و بخش انتهایی اش از ریشه بامبو ساخته شده است. ممکن است این فلوت ساختار ساده ای داشته باشد، اما اثر هنری زیبایی است و برای نواختن قطعات موسیقی هونکیوکو استفاده می شود.
۳. ایکِبانا
ژاپنی ها در سرزمینی زندگی می کنند که در معرض انواع بلایای طبیعی مثل زلزله و سونامی است، بنابراین رابطه ای استثنایی با طبیعت دارند. پس اصلا عجیب نیست که ژاپنی ها به همان اندازه که از طبیعت می ترسند به آن احترام بگذارند. هنر گل آرایی ایکِبانا از همین جا نشئت می گیرد. در این سبک از گل آرایی، گل ها نامتقارن در کنار هم چیده می شوند.
۴. بُن سای
به درختان مینیاتوری معروف ژاپنی بُن سای می گویند که اغلب ساقه های به هم بافته شده دارند و تکه هایی از گیاهان خشکیده با تنه های توخالی کنارشان قرار می گیرند. هدف از پرورش این گیاهان تأکید بر گذر زمان و زیبایی های طبیعت است.
۵. باغ ذِن
در فرهنگ ژاپنی چیزی هیجان انگیزتر از باغ ذن وجود ندارد. در این باغ، عناصر زودگذر مثل خزه های سبزرنگ، درختچه های در حال رشد و گلبرگ های تازه با چیزهای تغییرناپذیر مثل شن و ماسه و سنگ های قدیمی ترکیب شده اند. باغ های ژاپنی و تکاملشان در طول تاریخ و فصول نمونه زیبایی از مفهوم وابی سابی هستند.
۶. کینتسوگی
این فن قدیمی ژاپنی برای تعمیر اجسام است. در این هنر زیبا، نواحی شکسته شده با رنگ لاکی مخلوط شده با پودر طلا ترمیم می شود. کینتسوگی یعنی به جای دورریختن سرامیک های شکسته یا آسیب دیده، آنها را به زیبایی تزئین و دوباره ازشان استفاده می کنند. هدف از این کار دیدن زیبایی های گذراست. کینتسوگی در روان شناسی استعاره از انعطاف پذیری هم هست. ممکن است ضربه روحی بخورید و آسیب ببینید، اما باز هم زیباتر و قوی تر از قبل سرِپا خواهید شد.
آموزه مهم وابی سابی
در دنیای امروزی که همه با مشکلاتی مثل استرس فراوان دست وپنجه نرم می کنیم، وابی سابی می تواند کمک کننده باشد. وابی سابی مفهومی است که ما را به جست وجوی همیشگی زیبایی در چرخه طبیعت دعوت می کند. این مفهوم به ما یادآوری می کند که همه چیز ناپایدار و ناقص و گذراست، از جمله خودمان و زندگی. در نتیجه باید همه چیز را همان طوری که هست بپذیریم، در لحظه زندگی کنیم و مراحل ساده و گذرای زندگی را درک کنیم. از وابی سابی می توانیم درس های زیادی بگیریم که در ادامه، ۵ تا از آنها را مطرح کرده ایم.
۱. با پذیرش سختی ها به آزادی می رسید و رشد می کنید
اولین آموزه وابی سابی این است که تمرین شکرگزاری و پذیرش کنیم. البته این پذیرش به معنای تسلیم شدن در برابر مشکلات نیست، بلکه به معنای پذیرش وخامت مشکلات و تلاش جدی برای حل آنهاست. زمانی که در برابر جریان ناقص زندگی تسلیم شوید، به آرامش و آزادی می رسید و در مسیر رشد قدم خواهید گذاشت.
۲. در زندگی همه چیز در نوسان است، پس برای تعالی تلاش کنید
فلسفه وابی سابی به ما می آموزد که همه چیز زندگی از جمله خود ما ناپایدار و ناتمام است و هیچ چیز به کمال نمی رسد. بنابراین باید تمام تلاشمان را بکنیم تا بهترینِ خودمان باشیم. سعی کنید در روابط عاطفی خود بهترین شریک باشید یا در شغلتان بیشترین خلاقیت را به خرج بدهید. برای بهبود وضعیت خود تلاش کنید، اما انتظار نداشته باشید که به کمال مطلق برسید. قبول کنید که هیچ چیز کامل نیست و به همین علت هم کمال مطلق اصلا وجود ندارد.
۳. قدردان زیبایی ها باشید
کینتسوگی به ما یادآوری می کند که زیبایی در چیزهای شکسته هم وجود دارد. این هنر زیبا روایتگر صلابت، خِرد و انعطاف پذیریِ به دست آمده در گذر زمان است. چرا به جای اینکه از زخم ها و نواقص طلایی لذت ببریم، آنها را پنهان کنیم؟ در زندگی لحظات بسیاری هست که احساس می کنیم در هم شکسته ایم. اتفاقاتی رخ می دهند که زخم های عاطفی یا جسمانی شان برای همیشه باقی می مانند. نباید این زخم ها را پنهان یا فراموش کرد. باید اجازه بدهید این زخم ها با طلا ترسیم شوند. شکست ها اتفاق می افتند که یاد بگیریم چطور کارها را انجام ندهیم.
۴. سادگی و آهستگی تنها راه لذت بردن از زندگی است
با ساده و آهسته انجام دادن کارها می توانید از زندگی لذت ببرید. این طوری بیش از پیش با دنیای اطراف هماهنگ می شوید و در تاروپود جهان هستی غرق خواهید شد. با پذیرش فلسفه وابی سابی از چیزهای کوچکی مثل اینها لذت می برید:
- آبیاری گیاهان؛
- تماشای نور خورشید؛
- صدای ملایم باران؛
- کیک پختن؛
- کتاب خواندن زیر سایه درخت.
در واقع زمانی که سرعت تان را کم می کنید، زندگی ساده تر می شود و بر چیزهای مهم تمرکز خواهید کرد. اگر می خواهید از زندگی روزمره لذت ببرید و در چرخه یک نواختی نیفتید، این شیوه را امتحان کنید.
۵. در لحظه زندگی کنید
جامعه امروزی دنبال شادی و خوشبختی است. بیشتر مردم دنبال کارها و چیزهای بزرگ هستند و اغلب وقتی به آن می رسند، دچار پوچی می شوند. اعتقاد به وابی سابی موجب می شود که از این پوچی رها شویم. ریشه همه ناراحتی ها در این است که تمام فکرمان درگیر آینده های دور است و به زندگی در زمان حال توجه نمی کنیم. به آنچه دارید و جایی که هستید راضی باشید و برای آنچه می خواهید تلاش کنید. مطمئن باشید که می توانید به هرچه می خواهید دست پیدا کنید.
وابی سابی مفهوم هنری و فلسفی زیبایی است که باید در زندگی روزمره تمرینش کنیم. این مفهوم عمیق ژاپنی به ما یادآوری می کند که زندگی گذرا و موقتی است، پس چرا از زیبایی هایش لذت نبریم؟ وابی سابی به شما اجازه می دهد خودتان باشید و برای رسیدن به اهدافتان تلاش کنید، اما برای رسیدن به کمال به خودتان صدمه نزنید. این مفهوم فلسفی نشان می دهد که می توانیم زیبایی را در غیرمحتمل ترین مکان ها پیدا کنیم و از آن لذت ببریم.
کاهش استرس به وسیله بازی های ویدئویی
