زمانی که یک شرکت بورسی تصمیم به افزایش سرمایه می گیرد و سرمایه خود را افزایش میدهد، به نسبت درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام آن شرکت هم افزایش می یابد. فرض کنید شرکتی ۵۰ درصد افزایش سرمایه می دهد. در نتیجه تعداد سهام آن شرکت نیز به همین نسبت افزایش پیدا می کند. حال فرض کنید شما ۱۰۰۰ سهم از این شرکت را قبل از افزایش سرمایه داشته اید. در صورتی که این شرکت افزایش سرمایه بدهد و تعداد سهام شما تغییری نکند. میزان مالکیت شما در شرکت نسبت به حالت قبل از افزایش سرمایه، کاهش پیدا می کنند. به همین دلیل، برای اینکه درصد مالکیت شما ثابت بماند، شرکت این حق را به شما می دهد که به نسبت درصد افزایش سرمایه، حق تقدم در خرید سهام جدید منتشر شده داشته باشید. در نتیجه شما به اندازه ۵۰ درصد از تعداد سهام جدیدی که داشته اید، حق تقدم سهام خواهید داشت. پس در این حالت ۵۰۰ حق تقدم خرید سهام (۵۰% از ۱۰۰۰ سهم شما) به شما تعلق خواهد گرفت.
پولبک چیست؟
حق تقدم خرید سهام چیست؟
حق تقدم خرید سهام که به آن Rights Offering نیز می گویند، از مواردی است که بعد از تصویب افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی به سهامداران پیشنهاد می شود. وقتی یک شرکت تصمیم می گیرد که سرمایه خود را افزایش بدهد، تعداد سهام آن شرکت تغییر می کند. یعنی متناسب با درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام هم افزایش می یابد. برای مثال اگر قبل از افزایش سرمایه شرکت ۱۰،۰۰۰،۰۰۰ سهم داشت و قصد افزایش سرمایه ۷۰ درصدی را داشت، تعداد سهامش نیز ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت. یعنی ۷ میلیون سهم جدید به شرکت اضافه می شود و تعداد کل سهام شرکت ۱۷ میلیون خواهد شد.
وقتی سهام شرکت بیشتر از مقدار قبل به همه سرمایه گذاران فروخته شود، درصد مالکیت سهامداران گذشته تغییر خواهد کرد. طبق قانون تجارت، جهت حفظ منافع سهامداران، شرکت ابتدا باید سهام جدید خودش را به سهامداران فعلی عرضه کند. این کار در قالب ارائه یک حق به سهامداران انجام می شود که به آن حق تقدم می گویند. به سهامداران نیز متناسب با افزایش سرمایه حق تقدم جدید تعلق خواهد گرفت. مثلا اگر شما ۱۰۰۰ سهم از این شرکت داشتید، به شما ۷۰۰ حق تقدم جدید تعلق خواهد گرفت، که می توانید تصمیم بگیرید با آن ها چه کنید. می توانید آن ها را بفروشید و یا طبق قوانین، صبر کنید تا به سهام عادی تبدیل شوند. این حق ها قابلیت تبدیل به سهام عادی شرکت را دارند.
چگونه حق تقدم را به سهم تبدیل کنیم؟
شما باید برای هر گواهی مبلغی معادل با ارزش اسمی، سهم پرداخت نمایید که در ایران ارزش اسمی هر سهم در حال حاضر ۱۰۰۰ ریال است. در نهایت به ازای هر گواهی + ۱۰۰۰ ریالی که برای آن پرداخت کردید یک سهم به شما تعلق می گیرد.اگر در زمان تعیین شده ۱۰۰۰ ریال را پرداخت کردید، افزایش سرمایه شرکت نزد سازمان بورس ثبت خواهد شد، که بعد از آن حق تقدم های شما به صورت اتوماتیک تبدیل به سهام عادی خواهد شد. البته این پروسه زمانبر است و معمولا بین ۳ تا ۶ ماه طول می کشد.
توجه داشته باشید اگر سهامداران تمایلی به شرکت کردن در افزایش سرمایه شرکت را نداشته باشند میتوانند حق تقدم خود را در بازار بورس بفروشند.و یا اگر مهلت تعیین شده برای تبدیل حق تقدم به سهام گذشته باشد، برای سهامدارانی که اقدامی نکرده اند شرکت اقدام به فروش سهام با قیمت روز می کند و اختلاف بین قیمت بازار و ارزش اسمی سهام را به حساب سهامدار واریز خواهد کرد.
نحوه آگاهی از فرایند افزایش سرمایه و ارائه حق تقدم
اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه و صدور گواهی حق تقدم خرید سهام در سایت codal به ترتیب درج می شود. برای مثال شرکت سیمان هرمزگان برای افزایش سرمایه ابتدا مدارک و مستندات درخواست افزایش سرمایه شرکت را روی سایت کدال منتشر کرد.سپس اطلاعیه دریافت گواهینامه حق تقدم خرید سهام شرکت را جهت آگاهی سهامداران روی سایت خود شرکت قرار داد. بعد از انتشار این خبر، مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام روی سایت کدال قرار گرفت. در این آگهی مهلت دریافت گواهینامه و استفاده از حق تقدم و همچنین شماره حساب برای واریز مبالغ نیز مشخص شد.
بعد از اتمام مهلت مقرر توسط شرکت که معمولا یک دوره ۶۰ روزه است، افراد دیگر نمی توانند از حق تقدم خود استفاده کنند و یا آن را به دیگری انتقال دهند. مگر این که این دوره توسط شرکت تمدید شود.تمامی اخبار مربوط به حق تقدم و تمدید زمان آن روی سایت اصلی خود شرکت و سایت کدال گذاشته می شود. علاوه بر این دو سایت، در گواهینامه حق تقدم خرید سهام نیز اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه، مهلت استفاده از حق تقدم و...ذکر می شود.
برای مشاهده و با خبر شدن از حق تقدم های در حال معامله، به طور روزانه می توانید به سایت fipiran نیز مراجعه کنید.
نماد حق تقدم سهام چیست؟
بعد از برگزار کردن مجمع شرکت یک نماد حق تقدم در بازار به آن شرکت اختصاص داده می شود تا سهامداران بتوانند از طریق آن نماد، حق تقدم های خود را بفروشند.بطور مثال اگر شرکت ایران خودرو با نماد خودرو به افزایش سرمایه بپردازد، نماد حق تقدم آن خوروح می شود.
آیا نماد حق تقدم همیشه قابلیت خرید و فروش دارد؟
در جواب به این سوال “آیا نماد حق تقدم همیشه قابلیت خرید و فروش دارد؟” باید بگویم که خیر، نماد حق تقدم یک شرکت بورسی تنها در مدت زمان مشخصی قابلیت خرید و فروش خواهد داشت، نه همیشه.
دامنه نوسان حق تقدم
در جدول بالا می بینید که دامنه نوسان حق تقدم از دامنه نوسان خود سهم بیشتر است. حق تقدم این سهام می تواند بین منفی و مثبت ۱۰ درصد نوسان کند، یعنی دامنه نوسان این حق تقدم ها دو برابر دامنه نوسان خود سهام است. به خاطر دامنه نوسان زیاد این حق تقدم ها عده ای از افراد به قصد نوسان گیری وارد این حق تقدم ها می شوند. اما باید به این نکته توجه کرد که بالا بودن دامنه نوسان منجر به افزایش ریسک حق تقدم ها نیز می شود. به عبارت دیگر طی یک روز، یک گواهی تقدم می تواند تا ۲۰ درصد نیز نوسان کند.
مهلت استفاده از حق تقدم
همان طور که در عکس بالا دیده می شود، حق تقدم سهم سیمان هرمزگان وضعیت ممنوع-متوقف دارد. دلیل این وضعیت چیست؟همان طور که در بالاتر اشاره شد سهامداران تنها طی تاریخ مشخص شده می توانند از این حق استفاده کنند و یا آن را بفروشند. اکنون که من مشغول نوشتن این مقاله هستم، مهلت استفاده از حق تقدم و معامله آن تمام شده است. برای همین است که نماد در وضعیت ممنوع متوقف قرار دارد.حق تقدم های استفاده نشده توسط شرکت فروخته می شوند و سهام دار می تواند وجه آن را از امور سهام شرکت درخواست کند. رویه پرداخت این وجه، برای هر شرکت متفاوت است.
