گاوزبان، گیاه علفی و یک ساله است که ارزش دارویی دارد. گاوزبان احتمالاً از شمال آفریقا به نواحی دیگر راه یافته و امروزه در منطقه مدیترانه، نواحی شمال آفریقا و قسمت هایی از خاورمیانه می روید. گل، برگ و سرشاخه های گلدار آن به مصرف دارویی می رسد. گاو در زبان ترکی به معنی آبی هم آمده است و گل گاو زبان یعنی گلی که برگی آبی دارد.
این گیاه یکی از غنی ترین منابع اسیدهای چرب اصلی بشمار می رود. گل گاوزبان از اردیبهشت تا شهریور گل می دهد. گاوزبان گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع ساقه آن تا ۶۰ سانتیمتر می رسد ساقه آن شیاردار و خاردار است. برگ های این گیاه ساده و پوشیده از تارهای خشن است. گلهای آن به رنگ آبی، سفید و بنفش می باشد.
معروف ترین اسم محلی این گیاه گل گاو زبان است. از نام های معروف دیگر محلی می توان از نام هایی مانند برنجاس و گانیل. نام برد که این اسم ها بیشتر در میان عشایر قشقایی جنوب استان فارس و حاشیه خلیج فارس مورد استفاده قرار می گیرد.
خواص دارویی
• گل گاو زبان و برگ های آن تصفیه کننده خون است.
• آرام کننده اعصاب است.
• باعث تعریق می شود.
• ادرار آور است.
• کلیه ها را تقویت می کند.
• سرماخوردگی را برطرف می کند.
• برای از بین بردن سرفه از دم کرده گل گاو زبان استفاده کنید.
• در درمان برونشیت موثر است.
• بی اختیاری دفع ادرار را درمان می کند.
• التهاب و ورم کلیه را درمان می کند.
• در درمان بیماری سرخک و مخملک مفید است.
• ضماد برگ های گاو زبان برای رفع ورم موثر است.
• برگهای گاو زبان را بپزید و مانند اسفناج از آن استفاده کنید.
• برگهای تازه گل گاو زبان دارای مقدار زیادی ویتامین C است و در بعضی از کشورها آنرا داخل سالاد می ریزند.
• تنظیم کننده ضربان قلب
• ضد افسردگی
• کمک کننده به باروری در مردان عقیم
• کاهش درد قاعدگی در زنان و دختران
• بهترین مکمل گیاهی قوی کننده اسپرم مردان
• کمک به خون رسانی مناسب و تنظیم آن در بدن
گل گاوزبان، دمنوشی برای سرماخوردگی
گاهی اوقات سرفه های فصل سرما را هیچ قرص و شربتی درمان نمی کند اما تجویز یک جوشانده سنتی مانند گل گاوزبان به صورت مرهمی قوی عمل خواهد کرد.
دم کرده گل گاوزبان را به همراه کمی لیمو عمانی، یک دمنوش مناسب برای مقابله با سرماخوردگی است. این دمنوش به شرط ترش نبودن به خصوص در ابتدای شروع علائم سرماخوردگی، یک نوشیدنی مناسب برای بهبود حال بیمار است.
گل گاوزبان در درمان سرفه های مزمن، وقفه های تنفسی و آسم های خفیف نیز موثر است. در درمان سرفه های خشک می توان گیاه گل گاوزبان را با بابونه، سنبل الطیب، شقایق مخلوط نموده و دم کرده حاصل از این چند گیاه را روزی 3-2 بار بنوشید.
مصرف گل گاو زبان در بارداری، شیردهی و در کودکان
زنان باردار بایستی از مصرف گل گاو زبان در ایام حاملگی خودداری نمایند.چرا که به علت داشتن آلکالوئیدها ممکن است باعث آسیب به جنین شود.
بسیاری تصور می کنند مصرف داروهای گیاهی برخلاف داروهای شیمیایی کاملاً بی ضرر و بدون عوارض است؛ در حالی که امروزه ثابت شده عوارض داروهای گیاهی دست کمی از داروهای شیمیایی ندارد. این مسئله به خصوص در دوران بارداری اهمیت بیشتری دارد و زنان حامله بایستی از هرگونه مصرف خودسرانه انواع جوشانده ها یا دم کرده های گیاهی در بارداری خودداری کنند.
همچنین گل گاوزبان به علت داشتن آلکالوئید برای زنان شیرده و کودکان نیز مضر است، مصرف بیش از پنج روز متوالی این گیاه ممکن است باعث عادت ماهانه در زنان شود؛ بنابراین پس از پنج روز استفاده از آن در صورت نیاز، سه روز فاصله انداخته، سپس دوباره مصرف کنید.
تفاوت گل گاوزبان ایرانی با گل گاوزبان آسیایی در چیست؟
گل گاوزبان گیاهی است که بیشتر شبیه گل انار بوده و تخم آن دایره ای شکل و لعابی است. از جمله خواص گل گاوزبان می توان به این چند مورد اشاره کرد. در پزشکی قدیمی ایرانی طبع گل گاوزبان گرم و تر بوده و موادی که در گل گاوزبان وجود دارد شامل آنتی اکسیدان ها، فلاونوئید، آنتوسیانین، اسید گاما لینولئیک، کولین، ویتامین های ب، ویتامین ث، منیزیوم، کلسیم، آهن و پتاسیم می شود. گل ها، برگ و دانه گل گاوزبان را برای راحتی در حمل و نقل و مصرف کردن، ابتدا خشک می کنند و برای درست کردن دمنوش، چای و گرفتن روغن گیاهی از آنها استفاده می نمایند. گیاه گاوزبان که در اصفهان آذربایجان و چند شهر دیگر ایران هم یافت می شود بیشتر با گل گاوزبان اشتباه گرفته می شود اما این دو گیاه با یکدیگر تفاوت دارند. برای اینکه این اشتباه توسط پزشکان و داروسازان اتفاق نیافتد، گل گاوزبان را گل گاوزبان ایرانی و گیاه گاوزبان را گیاه گاوزبان اروپایی نامیده اند. این گیاهان تنها گل هایشان اندکی با یکدیگر شبیه هستند اما خواص دارویی این دو گیاه اندکی با هم فرق دارد. گل گاوزبان ایرانی دارای گل های درشت تری از گل های گل گاوزبان اروپایی است. گل گیاه گاوزبان لاجوردی و کوچک و دایره ای شکل است. گل گاوزبان مرغوب گلی است که دارای گلبرگ های بنفش باشد. برگ های تازه گل گاوزبان دارای مقدار زیادی ویتامین سی است. همچنین این گیاه اصطلاحاً دارای شوره نیست و این مسئله باعث می شود که عرق و ادرار پس از مصرف دمنوش این گیاه زیاد نشود و مشکلی از این بابت برای مصرف کنندگان پیش نیاید. از گل های خشک شده گل گاوزبان برای مصارف درمانی استفاده می گردد.
