مزاج مقل طبق نظر حکمای طب سنتی خیلی گرم و خشک است. در هند از صمغ رزینی آن به عنوان قابض، ضدعفونی کننده، داروی سینه ای و برای افزایش نیروی جنسی، غنی کردن خون، بادشکن و قاعده آور استفاده می شود. ضمناً در موارد مارگزیدگی وعقرب گزیدگی نیز کاربرد شفابخشی دارد.
از نظر خواص دارویی طبق نظر حکمای طب سنتی ایرانی برای تنقیه اخلاط لزج سینه و تسکین سرفه های رطوبی، کزاز، تنگی نفس، ضعف کبد ، تحلیل بادهای بواسیر و خون منعقد در اعضا داخل شکم، سختی زایمان، نقرس و درد پهلو مفید است. مدر است و قاعده آور و برای ازدیاد ترشح شیر و خرد کردن سنگ کلیه و تسهیل در اخراج بلغم نافع است.
مقل ارزق چیست؟
مُقل هندی Commiphora wightii گیاه دارویی ارزشمندی که تراوشات آن رزینی مهم در طب سنتی آیورودیک است (Chakravarty 1975).
این گیاه با نام علمی C. mukul هم شناخته می شود. در انگلیسی indian bdellium و در بسیاری از زبان های رایج هندی گاگل guggul گویند.
درختچه پر شاخه و کند رشد، با پوست نقره ای یا خاکستری تا خاکستری مایل یه قهوه ای؛ ریزش پوست در قطعات کوچک
درختچه با ارتفاع حداکثر 2تا 3متر با شاخ و برگ محکم پیچ خورده و معطرو پوست لایه لایه، خاردار
برگ ها سه برگچه ای، متناوب و بیضوی یا لوزی شکل با حاشیه های مضرس یا کنگره ای،
گلها قهوه ای تا صورتی متغیر،پلی گام و به صورت دسته ای.
میوه شفت بیضوی مایل به قرمز دارای دو هسته بزرگ سخت. در مقل ارزق علاوه بر صمغ و رزین در حدود ۴۵/۱ درصد اسانس وجود دارد. اسانس های روغنی رزین آن دارای میرسن، دی میرسن و پولی میرسن می باشد. ضمناً در صمغ آن مقداری از قندها و آلدوبیورونیک اسید یافت می شود.
استفاده دارویی مقل ارزق در طب سنتی
قطعا این دارو لایه بردار (جلاء) و باز کننده است، زیرا تلخی موجود در آن گواه است. حتما تسکین دهنده درد هست؛ به خاطر تحلیل مواد موجود در اعضاء درد ها را ساکت می کند. و حتما پرنده فضولات (مواد دفعی بدن) نیز می باشد. به خاطر حرارت موجود در آن بطور جدی می تواند برای ورم ها (داخلی و خارجی ) بسیار مفید باشد. (به خاطر خاصیت پزندگی، دردها را تسکین میدهد و ورم ها را درمان میکند ). و نیز خون جامد را روان کرده و به همین خاطر در پاکسازی عروق بی نهایت می تواند موثر باشد.
بی تردید باز کنندگی مقل در اوج خودش است. زیرا وجود سه خاصیت لایه برداری، تحلیل و تلطیف را با خود دارد. و تلطیف آن همراه با نفوذ کنندگی است. (به خصوص کهنه آن، چرا که همراه با تلخی ، تندی هم پیدا می کند). باز کنندگی مقل، قوی بوده و بدون شک مدر بول (ادرار آور) است. به خاطر تلخی اش بدون شک به شدت لایه بردار و پاک کننده است. نفوذ کننده به شدت بوده و بدون شک سنگ شکن بی نظیری هم خواهد بود.
تاثیر مقل برای اعضای فوقانی بدن و اعضای سینه
مقل به علت زیادی خاصیت نرمی بخشی و حل کنندگی اش برای حل کردن و از بین بردن اورام (ورم ها) سفت بسیار مفید است.
خصوصاً اگر با آب بزاق شخص در حالت روزه داری یا شخص در حالت ناشتا مخلوط گردد و سپس قورت داده شود. (به سبب این است که آب بزاق شخص در وقت روزه داری علت بالا بودن حرارت سبب بالا رفتن حرارت دارو شده و خاصیت نرمی بخشی آن را افزایش می دهد).
و نیز ورم های سخت و سرد را از بین میبرد به خصوص ورم های داخل بدن را و اگر با سرکه مخلوط گردد سعف (خشک ریشه یا زخم های مزمن موجود بر سر) را به صورت مصرف ضمادی از بین می برد. مصرف خوراکی آن به عنوان یک دارو برای قطع ریزش رطوبات (نزلات) از سر به چشم استفاده می گردد.
به خاطر جوهر لطیفی که دارد قدرت نفوذ به داخل سینه را داشته و در صورت تداوم مصرف تاثیر آن بر اعضای موجود در قفسه سینه قوی است و به همین خاطر جهت رفع سرفه های کهنه بسیار مفید و اثرگذار است.
خواص مقل ازرق برای ریه
به خاطر خاصیت نرمی بخشی و ایجاد حالت پختگی که در ماده می کند و نیز به همین خاطر برای تنگی نفس و آسم و انتصاب نفس (بیماری که انسان قادر به نفس کشیدن نیست مگر آنکه راست نشسته گردن راست کرده و سر را بالا کند) و مجاری ریه را باز می کند.
همه اینها به خاطر ایجاد پختگی است که در مواد ایجاد کننده بیماری می کند و نیز خروج خلط را با سرفه تسهیل می کند و هر آنچه زخم عفونت و چرک در ریه باشد را دفع می کند. به همین خاطر جهت زخم های موجود در سینه و ریه بسیار مفید است و برای ورم های موجود در قصبه الریه ( اندام غضروف مانند موجود در ریه) نیز مفید می باشد ودرد های موجود را نیز به خاطر از بین بردن عوامل بیماری زا از بین می برد و نیز درد های موجود در سینه و پرده های ریه را ساکت می کند.
خواص مقل برای زیر چشم و پوست
به خاطر قدرت نرم کنندگی و تحلیل خون جامد زیر چشم ها (کبودی زیر چشم) در نواحی دیگر پوست را برطرف میکند و نیز سایر لک های شبیه به این را نیز برطرف می کند. اگر با روغن و شیره انگور و مقداری عرق نعنا مخلوط گردد، پف و ورم در قسمت های مختلف پوست را از بین می برد. اگر با بزاق شخص روزه دار مخلوط گردد سردرد و درد در پلک را از بین میبرد. ونیز سفیدی موجود در پلک را می کشد.
تاثیر مقل بر گوارش و اندام های دفعی بدن
مقل ازرق با قدرت تحلیل(حل کنندگی یا از بین برندگی) و نرم کنندگی اش ورم های موجود در معده را از بین برده و ورم های موجود در کبد و روده ها نقاط دستگاه گوارش را به خوبی از بین می برد. دل پیچ را ساکت کرده و نیز بادشکن قوی به شمار می رود. ناحیه مقعد را به خوبی تقویت کرده و برای زحیر( نوعی بیماری روده ای) مفید است.
از خصوصیات این دارو این است که ورم ها (کیست ها)، درد تخمدان و بیضه ها را از بین میبرد. وقتی خورده شود بلغم را دفع می کند و میزان مصرف آن یک تا دو درهم است البته اگر به تنهایی مصرف گردد اگر همراه با سایر داروها مصرف گردد این میزان به نصف درهم کاهش می یابد.
از دیگر خواص آن مدر بودن و قاعده آور بودن آن است (خاطر خاصیت بازکنندگی ای یا تفتیح). سنگ کلیه را با لایه برداری و نفوذ کنندگی( به خاطر حضور مواد تلخ آن) از بین می برد. (در این مورد کهنه ان بهتر عمل میکند – به خاطر زیاد تر بودن گرمی و گزندگی اش). گفته می شود که قدرت جنسی را نیز زیاد می کند.
زایمان را راحت کرده و جنین را بیرون می فرستد( مصرف به صورت فرزجه). و این خواص را با خوردن و یا دود دادن اش نیز به خوبی انجام میدهد. انسدادهای موجود در کلیه و مثانه را نیز به خوبی باز می کند. اگر به صورت خارجی بر روی بواسیر گذاشته شود دانه های بواسیری را به خوبی برطرف می کند.
اگر مقل در شیره انگور پخته شود برای بواسیر و زگیل مناسب است و به خاطر خاصیت نرمی بخشی که دارد برای از بین بردن واریکوسل(ادره الماء) مفید بوده و دهانه رحم را اگر بسته شده باشد به خوبی باز می کند و نیز میلان رحم( جابه جایی رحم که ممکن است افتادگی رحم نیز در بر بگیرد) و نیز جهت انضمام رحم( چسبندگی رحم) نیز مفید است.
به خاطر خاصیت خشک کنندگی و پاک کنندگی و قاعده آوری رحم را به خوبی پاک و تمیز میکند و نیز مثانه را به خاطر خاصیت ادرار آوری پاک میکند و نیز خون حیض بند آمده به سبب احتباس اخلاط غلیظ( امتلا اخلاط) باز می کند. به خاطر خصوصیت لطیف کنندگی و باز کنندگی فضولات غلیظ گیر افتاده در روده بزرگ را پاک کرده و باعث سهولت دفع می شود. تب موجود در اطفال را به تنهایی از میان می برد ونیز ورم بیضه را به خوبی در همه سنین برطرف میکند.
کاربرد و خواص دیگر مقل ازرق
خاصیت نرمی بخشی برای سختی و سفتی همه اندام های بدن مفید است به خصوص سفتی اعصاب و به خوبی آنها را گرم میکند انسداد های عصبی را خوبی باز کرده ورم های سفت و قدیمی و سوداوی را به خوبی درمان میکند(ورم های خارجی و داخلی).
مصرف خوراکی مقل جهت گزش گزندگان، کزاز و بادهای غلیظ و سفتی روده و سایر اندام ها مفید است اگر با آب گرم نوشیده شود و بر روی ورم های سفت ضماد شود آنها را نرم میکند.
از جمله خواص دیگر مقل بهبود طاعون است و گفته می شود که چاق کننده است و این البته به خاطر خاصیت غذایی آن نیست بلکه به خاطر ایجاد نرمی است. اگر مقل ساییده شده و با آب باقلا پخته شود و موضع زگیل با آن شسته شود و این عمل تکرار گردد زگیل را برطرف میکند و نیز جهت فتق مناسب است.
اشکال دارویی مورد استفاده از مقل ارزق
این صمغ پر فایده در اشکال دارویی متنوع با توجه به نوع بیماری مورد استفاده قرار می گیرد.
- بخور ملک ارزق
- ضماد مقل ارزق
- حبّ مقل ارزق
موارد منع مصرف مقل ارزق
- مقل در دوران بارداری سبب تحریک رحم و سقط جنین میگردد. لذا از مصرف آن باید خودداری کرد.
- زیاده روی در مصرف ان باعث ایجتد مشکلاتی در کبد و ریه می شود.
خواص بیشمار کندر
