گیاه پنج انگشت به فلفل راهب نیز معروف است. این گیاه پرخاصیت بومی مدیترانه بوده و در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد خواهد کرد.همچنین این گیاه دارای شاخ و برگ های معطر است که این شاخه ها بسیار ظریف و دارای بافتی مشابه سنبل یا گل های خوشه ای اسطوخودوس نیز می باشند و به طور گسترده در مناطق معتدل و نیمه گرمسیری کشت می شوند.
گیاه پنج انگشت از التهاب می‌کاهد و هورمون‌های بدن را متعادل می‌کند. در واقع زمانی که میزان استروژن و پروژسترون کم و زیاد می‌شود، این گیاه تعادل آنها را برمی‌گرداند. البته محققان هنوز نمی‌دانند که این گیاه دقیقا چگونه عمل می‌کند. اما با توجه به استفاده‌هایی که از قدیم از این گیاه شده است، مشخص شده که خواص درمانی دارد.
اگر از 1 هفته قبل از شروع قاعدگی احساس خستگی و کسالت می‌کنید و این مسئله کلافه‌تان می‌کند، از گیاه پنج انگشت استفاده کنید. طبق بررسی‌ها، مصرف روزانه 20 میلی‌گرم گیاه پنج انگشت به‌شکل قرص به‌مدت 3 ماه، تا حد زیادی از علائم سندرم پیش‌قاعدگی می‌کاهد. علائمی چون درد پستان، سردرد، تغییر حال روحی مانند زودرنجی و اندوه که همگی از نشانه‌های سندرم پیش‌قاعدگی هستند، با مصرف این گیاه کاهش می‌یابند. گیاه پنج انگشت به‌ویژه برای بهبود نوسانات روحی مفید است.
به‌گفته محققان، سندرم پیش‌قاعدگی در برخی از افراد موجب افسردگی یا زودرنجی می‌شود، ولی در چند روز دوره قاعدگی نمی‌توان از داروهای ضدافسردگی استفاده کرد و انتظار بهبود داشت. پس در این دوره، گیاه پنج انگشت نقش خود در بهبود نوسانات روحی را ایفا می‌کند.
ناباروری علل گوناگونی دارد و ممکن است یکی از آنها مشکل در مرحله لوتئال چرخه قاعدگی باشد. این مرحله بین زمان تخمک‌گذاری (آزادشدن تخمک از تخمدان) و شروع قاعدگی (خونریزی) رخ می‌دهد.
در مرحله لوتئال، مقدار هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. این افزایش پوشش داخلی رحم را ضخیم و برای بارداری احتمالی آماده می‌کند. اگر پروژسترون به‌اندازه کافی ترشح نشود، رحم نمی‌تواند شرایط بارداری را تحمل کند. مشکلات مرحله لوتئال ناشی از بیماری‌هایی چون اندومتریوز، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و اختلالات تیروئیدی است. محققان با بررسی گیاه پنج انگشت متوجه خواص درمانی این گیاه برای تنبلی تخمدان شدند.
اگرچه تحقیقات درباره گیاه پنج انگشت امید‌بخش‌اند، هنوز برای اظهارنظر قطعی کافی نیستند و تحقیقات بیشتری لازم است. بعضی از نتایج این تحقیقات عبارت‌اند از:
افزایش هورمون پروژسترون: در آزمایشی به شرکت‌کنندگان به‌مدت 3 ماه هر روز 1 کپسول حاوی 20 میلی‌گرم گیاه پنج‌انگشت داده شد و در نتیجه آن، میزان پروژسترون آنها افزایش یافت و مرحله لوتئال آنها طبیعی شد.
افزایش احتمال بارداری: بنا بر تحقیقات، نرخ بارداری افرادی که دچار مشکلات مرحله لوتئال چرخه قاعدگی هستند، با مصرف مکمل‌های حاوی پنج انگشت افزایش می‌یابد. در یکی از پژوهش‌ها، پس از 3 ماه مصرف پنج انگشت، احتمال بارداری شرکت‌کنندگان 2 برابر شد.
وقتی 12 ماه متوالی پریود نشوید، به این معناست که یائسه شده‌اید. مقدار کم هورمون در دوران یائسگی موجب بروز علائمی چون گرگرفتگی و افسردگی می‌شود. گیاه پنج انگشت از دفعات گرگرفتی و تعریق‌های شبانه می‌کاهد و سبب بهبود خلق‌وخو می‌شود. این اثربخشی ممکن است ناشی از فیتواستروژن موجود در گیاه پنج‌انگشت باشد. فیتواستروژن ماده‌ای طبیعی است که عملکرد استروژن را تقلید می‌کند. استروژن پس از یائسگی در تخمدان‌ها تولید نمی‌شود.
گیاه پنج انگشت عوارض خفیفی برای برخی از افراد دارد. اگر این گیاه را مصرف کنید و بدنتان به آن نیاز نداشته باشد، دچار تهوع و معده‌درد خواهید شد. همچنین گاهی اوقات موجب سردرد می‌شود. بنابراین پیش از مصرف این گیاه باید با پزشک مشورت کنید. در ادامه، برخی از عوارض احتمالی پنج انگشت را مطرح می‌کنیم.
گیاه پنج انگشت با برخی از داروهای تجویزی، به‌ویژه داروهای پیشگیری از بارداری، تداخل دارد. بنابراین هنگام مصرف این گیاه، احتیاط کنید. همچنین اگر داروهایی مانند لوودوپا/کاربی دوپا، روپی‌نیرول و پرامی‌پکسول مصرف می‌کنید که بر مقدار دوپامین اثر می‌گذارند، پیش از مصرف گیاه پنج انگشت حتما با پزشکتان مشورت کنید.
از آنجایی که این گیاه روی هورمون‌ها اثر می‌گذارد، ممکن است برخی از بیماری‌ها از جمله سرطان سینه و رحم و تخمدان را تشدید کند. اگر به هریک از این بیماری‌ها یا بیماری‌های ناشی از نوسانات هورمونی مبتلا هستید، از مصرف پنج انگشت پرهیز کنید.
چنانچه با مصرف گیاه پنج انگشت دچار مشکلاتی چون ناراحتی معده، خستگی، جوش و کهیر شدید، حتما به مراکز درمانی مراجعه کنید. بعضی از علائم حساسیت شدید به این گیاه عبارت‌اند از:
خس‌خس و تنگی قفسه سینه؛
تب؛
خارش؛
سرفه شدید؛
کبودی پوست؛
تشنج؛
تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو؛
استفراغ شدید؛
اسهال آبکی،؛
سردرد شدید؛
تغییرات در دوره‌های قاعدگی مانند خونریزی زیاد، لکه‌بینی یا خونریزی بین چرخه‌های قاعدگی.
شویهاستفاده از پنج انگشت متنوع است از این رو در ادامه تعذاذی از این شیوه‌ها را ذکر خواهیم کرد:
فرآورده‌های مختلفی از آن تهیه شده که به منظور پوشش دادن علائم پس از یائسگی مصرف می‌شود.
20 گرم از گیاه پنج انگشت را 15 دقیقه در سه لیوان آب خیس کنید؛ پس از 3 دقیقه آن را بجوشانید و بگذارید 10 دقیقه دَم بکشد؛ دمنوش را صاف و با عسل شیرین کنید؛ روزانه یک فنجان از آن را پس از غذا بنوشید.
این گیاه با برخی از داروهای ضدبارداری و همچنین با برخی از داروهای اعصاب تداخل دارد به همین جهت بهتر است افرادی که تمایل دارند این گیاه را مصرف کنند، از فرآورده‌های کارخانه‌ای استفاده نمایند چرا که در هر قرص مقدار مشخصی از این گیاه وجود داشته و مقدار مصرف و عوارض و موارد منع مصرف آن به صورت کامل تعیین شده است.
گیاه پنج انگشت یا ویتکس در طب سنتی ما به عنوان یک ترکیب گرم و خشک شناخته شده است که ترکیبات و اشکال دارویی فراوانی از آن تهیه می‌شود. دمنوش گیاه پنج انگشت به همراه عسل از جمله ترکیباتی است که از آن برای دردهای قاعدگی و یا ناباروری استفاده می‌کردند.
امروزه مطالعات بالینی نیز توانسته‌اند اثرات این گیاه را ثابت نمایند. گیاه پنج انگشت به دلیل دارا بودن خاصیت تنظیم هورمون‌ها در زنان می‌تواند در درمان درد سینه، اختلالات پیش از قاعدگی مانند سندروم پیش از قاعدگی و ناخوشی پیش از قاعدگی (PMS و PMDD) و انواع مشکلات رحم و تخمدان موثر باشد.
