خونریزی مغزی نوعی سکته مغزی است که بر اثر پارگی شریان مغزی پیش می آید و بافت های اطراف مغز را می گیرد، این شرایط می تواند باعص مرگ سلولهای مغزی شود، خونریزی معمولاً در داخل و اطراف مغز اتفاق می افتد. این بیماری به دلایل متعددی اتفاق می افتد از قبیل فشارخون بالا، ضعیف بودن عروق که موجب نشت خون می شود، ضربات روحی و مصرف مواد مخدر .
بسیاری از بیمارانی که دچار خونریزی مغزی می شود دارای علائم سکته مانند احساس ضعف در کنار بدن، اختلال در تکلم و احساس لمس شدگی نیز هستند. عدم توانایی در انجام فعالیت های روزمره از قبیل مشکل در راه رفتن و زمین خوردن از دیگر علائم آن می تواند باشد. حدود ۱۳ درصد از سکته ها مربوط به خونریزی یا به دلیل خونریزی مغزی است و بر اساس نقطه محل خونریزی در مغز نامگذاری می شود. به طور کلی زمانی که خونریزی در داخل جمجمه باشد که خونریزی داخل مغزی گفته می شود. خونریزی همچنین می تواند بین پوشش مغز و بافت مغزی باشد که خونریزی ساب آراکنوئید (زیرعنکبوتیه) نامیده می شود.
آنچه حائز اهمیت است تشخیص خونریزی است که در خود مغز اتفاق می افتد و ممکن است بدون سردرد باشد و مغز متوجه هیچ گونه اختلالی نشود. درصورتی که لایه مننژیت بسیار حساس بوده و در صورت بروز خونریزی، علائمی از قبیل سردرد شدید و ناگهانی آشکار می گردد.
علل خونریزی مغزی چیست ؟
چند عامل خطر و علل خونریزی مغزی وجود دارد شایع ترین موارد ،عبارتند از:
تروما و آسیب به سر
آسیب شایع ترین علت خونریزی مغزی برای کسانی است که کمتر از 50 سال سن دارند.
فشار خون بالا
این بیماری مزمن می تواند طی یک دوره طولانی، دیواره های رگ های خونی را تضعیف کند.فشار خون بالا درمان نشده علت اصلی قابل پیشگیری از خونریزی مغزی است.
آنوریسم
این تضعیف در یک دیواره رگ خون است که متورم می شود و می تواند به پاره شدن رگ و سکته مغزی منجر شود.
اختلالات رگی خون
(ضایعات وریدی آدرنال) ضعف عروق خونی در مغز و اطراف آن ممکن است در هنگام تولد وجود داشته باشد و تنها در صورت تشخیص علائم تشخیص داده شود.
آنژیوپاتی آمیلوئید
این یک اختلال در دیواره رگ های خونی است که بعضی اوقات با پیری و فشار خون بالا اتفاق می افتد. ممکن است خونریزی های کوچک و بدون توجه را پیش برای ایجاد یک عفونت بزرگ ایجاد کند.
اختلالات خون و خونریزی
هموفیلی و کم خونی سلولهای داسی شکل هر دو میتواند موجب کاهش سطح پلاکت خون شود.
بیماری کبدی
این مشکل با افزایش خونریزی همراه است.
تومورهای مغزی
یکی دیگر از علل خونریزی مغزی تومورهای مغزی هستند.
علائم خونریزی مغزی چیست؟
علائم خونریزی مغزی ممکن است متفاوت باشد که به محل خونریزی، شدت خونریزی و میزان آسیب بافت بستگی دارند. علائم ممکن است ناگهان یا در طول زمان ایجاد شوند و آنها ممکن است به تدریج بدتر یا ناگهان ظاهر شوند. اگر شما هر یک از علائم زیر را دارید، ممکن است خونریزی مغزی داشته باشید ؛ این مشکل تهدید کننده زندگی است و شما باید با اورژانس تماس بگیرید یا بلافاصله به اورژانس بروید.علائم عبارتند از:
- سردرد ناگهانی شدید
- تشنج با سابقه قبلی تشنج
- ضعف در یک دست یا پا
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش هوشیاری
- تغییر در دید
- سوزن شدن یا بی حسی
- مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- مشکل بلع
- مشکل در نوشتن یا خواندن
- از دست دادن مهارت های حرکتی خوب، مانند لرزش دست
- از دست رفتن هماهنگی
- از دست دادن تعادل
- احساس غیرطبیعی مزه
- از دست دادن تمرکز
در نظر داشته باشید که بسیاری از این علائم اغلب به علت خونریزی مغزی ایجاد می شود.
خونریزی مغزی تا چه حدی شایع است؟
عوارض و علائم این بیماری در گروه های سنی مختلف، متفاوت است. خونریزی مغزی به احتمال زیاد در سالمندان رخ می دهد. بیشتر خونریزی های داخل مغزی که به طور ناگهانی در کودکان اتفاق میفتد به دلیل ناهنجاری در رگ های خونی است. سایر علل احتمالی شامل بیماری های خونی، تومورهای مغزی، سپتی سمی یا استفاده از الکل یا داروهای غیرقانونی است. در نوزادان، این بیماری می تواند به دلیل آسیب دیدگی هنگام تولد یا ضربه شدید نیروی به شکم یک مادر هنگام بارداری رخ دهد.
علائم و برخی از گزینه های درمانی در بزرگسالان و کودکان بسیار شبیه است. درمان در کودکان به محل خونریزی و همچنین شدت آن بستگی دارد.
بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) سکته مغزی پنجمین علت اصلی مرگ در ایالات متحده است. خونریزی بیشتر در سالمندان دیده می شود، اما ممکن است در کودکان نیز وجود داشته باشد. طبق انجمن ملی سکته مغزی، سکته مغزی در حدود 1 مورد از هر 4000 تولد زنده اتفاق میفتد. در کودکان زیر 2 سال کمی شیوع بیشتری دارد. کودکان معمولاً از این بیماری با نتایج بهتر از بزرگسالان بهبود می یابند زیرا مغز کودک هنوز در حال رشد است.
در طی خونریزی مغزی چه اتفاقی می افتد؟
زمانی که بر اثر یک تروما خونریزی اتفاق می افتد این خونریزی بر روی بافت های اطراف پخش شده و تورم ایجاد می شود که به آن در اصطلاح ادم گفته می شود، خون جمع شده در یک توده به نام هماتوم جمع می شوند ، هماتوم خونرسانی به سلولهای مغزی را مختل و سلولها بدون اکسیژن و مواد غذایی می میرند، از زمان شروع خونریزی تا مرگ سلولها و آسیب به مغز چند ساعت بیشتر طول نمی کشد، این یک زمان طلایی برای بیمار است که اگر به موقع به پزشک ارجاع داده شود می توان جلوی عوارض بد ناشی از مرگ سلولها را گرفت ولی اگر به موقع اقدام نشود ممکن است حتی جان بیمار را تهدید کند
علت بروز خونریزی مغزی چیست؟
فشار خون بالا شایع ترین علت بروز خونریزی مغزی است. به مرور زمان، فشار خون می تواند دیوارهای رگ را ضعیف کند و منجر به پارگی شود. در این صورت، تجمع خون در مغز منجر به نشانه های سکته می شود. از دیگر عوامل بروز خونریزی مغزی می توان به آنوریسم (نقطه ی ضعیف در دیواره ی رگ) اشاره کرد که متورم می شود و ممکن است پاره شود. به پیوند غیرعادی رگ و شریان ها که معمولا از بدو تولد در فرد دیده می شود و ممکن است بعدها منجر به خونریزی مغزی شود، بدشکلی شریانی وریدی می گویند. در برخی از موارد، افرادی که سرطان اولیه در آن ها به مغز سرایت کرده باشد (بیماری متاستاز)، در قسمت هایی از مغز که سرطان به آن سرایت کرده دچار خونریزی مغزی می شوند. رسوب پروتئین آمیلوئید در امتداد رگ های خونی افراد مسن منجر به ضعیف شدن دیواره ی رگ و درنتیجه خونریزی مغزی می شود. مصرف کوکائین یا مواد مخدر هم باعث تضعیف دیواره ی رگ و خونریزی مغز می شود. بعضی داروهای تجویزی هم خطر خونریزی مغز را بالا می برد.
علائم و نشانه های خونریزی مغزی چیست؟
گرچه سردرد معمولا به خونریزی مغز مربوط است، ولی همیشه اتفاق نمی افتد. در اغلب موارد، علائم خونریزی مغز به قسمت خاص مغز که دچار خونریزی شده وابسته است. اگر خونریزی در قسمتی از مغز اتفاق بیفتد که مربوط به بینایی است، ممکن بینایی فرد مختل شود. ممکن است اختلال در تعادل و هماهنگی، ضعیف شدن یک طرف بدن، بی حسی یا رعشه های ناگهانی اتفاق بیفتد. مرکز گفتار بسیاری از افراد در سمت چپ مغز قرار دارد و خونریزی در این قسمت منجر به بروز اختلال قابل توجه در گفتار می شود. اگر خونریزی در قسمت تحتانی مغز (ساقه مغز) رخ دهد، که اکثر عملکردهای ارادی بدن در آن تنظیم می شود، بیمار واکنش نشان نمی دهد یا ممکن است به کما برود. به علاوه، گاهی ممکن است علائم خونریزی مغز بسیار ناگهانی رخ دهد و به سرعت تشدید شود یا برعکس، علائم به تدریج و طی چند ساعت یا چند روز پیشرفت کند.
اقدامات اولیه در صورت بروز علائم خونریزی مغزی
در مورد بیمار هوشیار که دچار سردرد ناگهانی شدید شده بهتر است در اولین فرصت توسط اطرافیان به مرکز درمانی برده شود. در صورت بروز تشنج شاید مهمترین نکته این باشد که مضطرب نشوید، نترسید و خونسردی خود را حفظ کنید؛ از فرد دیگری برای اطلاع به اورژانس کمک بگیرید؛ فرد مبتلا را به پهلو بچرخانید تا ترشحات دهان وی خارج شود و باعث انسداد راه هوایی او نگردد؛ عینک و دندان مصنوعی وی را بردارید و مراقب باشید اجسام اطراف باعث آسیب به سر و اندامهای فرد در حالی که حرکات شدید دارند نشوند اما ممانعت از حرکات اندامها با ایجاد فشار شدید روی آنها بی فایده و حتی مضر است و اینکه از خوراندن هر نوع مواد غذایی یا آب و حتی دارو به وی خودداری کنید چون ممکن است باعث وارد شدن آنها به مجاری هوایی و خفگی بیمار شود. علائم دیگر که مشابه علائم سکته مغزی هستند باید جدی گرفته شده و برای انتقال بیمار به مرکز درمانی با اورژانس تماس حاصل کنید.
عوامل خطر خونریزی مغزی
خونریزی مغزی در هر کسی و در هر سنی ممکن است رخ دهد. با این حال، افراد مبتلا به فشار خون بالا در معرض خطر ابتلا به این عارضه هستند. فشار خون بالا، به ویژه فشار خون بالا و درمان نشده، شایع ترین علت خونریزی است.بسیاری از افراد نمی دانند که فشار خون بالایی دارند، زیرا غالباً هیچ علائمی ندارند و تا زمان معاینه برای مسئله پزشکی دیگری تشخیص داده نمی شود. برای افراد جوان، که کمتر در معرض فشار خون هستند، رگ های خونی غیر طبیعی در مغز ممکن است باعث خونریزی داخل مغزی شود.
عوامل خطر کمتر شایع خونریزی مغزی عبارتند از:
- ضربه یا ضربه به سر
- تومور
- استفاده از رقیق کننده های خون
- پارگی آنوریسم مغزی
- مشکلات لخته شدن خون
- مصرف مواد مخدر
- اختلالات خونی مانند کم خونی سلول داسی
خطر ابتلا به این عارضه در فرد ممکن است با افزایش سن همراه باشد، به خصوص که فشار خون بالا نیز در افراد مسن تر رایج می باشد. فرد ممکن است خطر ایجاد خونریزی داخل مغزی را از طریق موارد زیر کنترل کند:
- کنترل دیابت
- ترک سیگار
- مدیریت و درمان بیماری های قلبی
- ورزش منظم
- خوردن یک رژیم غذایی سالم
- درمان فشار خون بالا
عوارض خونریزی مغزی
بسته به محل خونریزی و مدت زمانی که مغز بدون اکسیژن می باشد، عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اختلال در مهارت های زبان
- خستگی
- مشکلات بلع
- احساس درد یا عدم حرکت یک طرف از بدن
- ذات الریه
- اختلال عملکرد شناختی (از دست دادن حافظه، مشکل در استدلال)، سردرگمی
- تورم بر روی مغز
- تشنج
- افسردگی، مشکلات عاطفی
- تب
تشخیص خونریزی مغزی
با رسیدن بیمار به اورژانس بیمارستان، اولین بررسی که انجام میشود بعد از اقدامات اولیه، انجام سی تی اسکن خواهد بود؛ روشی سریع که تقریبا ۹۵ درصد موارد خونریزی مغزی را تشخیص میدهد. اگر تشخیص خونریزی مغزی تایید شد که درمانهای لازم آغاز میشود و اگر اینطور نبود احتمالا بررسی های دیگر مثل ام آر آی، آنژیوگرافی و اسکن های تخصصی دیگر برای بررسی علل دیگر علائم بیمار انجام میگردد تا سایر علل که در بالا به آنها اشاره شد کشف شوند. خونریزی ثانویه به پارگی آنوریسم مغزی که موضوع این یادداشت نیست به شکل متفاوتی از خونریزی خود به خودی مغز بررسی میشود اما خونریزی خود به خودی مغزی ثانویه به فشار خون بالا معمولا بررسی دیگری لازم نداشته و اقدام مهم و حیاتی، شروع سریع درمان است.
درمان غیرجراحی خونریزی مغزی
درمواردی که حجم خونریزی زیاد نباشد معمولا انجام جراحی برای تخلیه آن کمکی نمیکند. آنچه در این بیماران کمک کننده است کنترل فشار خون بالا، کنترل قند خون، انتقال به آی سی یو، تجویز داروهای مختلف از جمله ضدتشنج، اقدامات پیشگیرانه از ایجاد لخته داخل وریدهای پا، کنترل مجدد بیمار از جهت بیشتر نشدن حجم خونریزی و سایر درمانهای حمایتی از بیمار است. در این جریان ممکن است عوارض مختلفی که معمولا ثانویه به بستری طولانی بیماران در آی سی یو و سن بالا و بیماریهای زمینه ای متعدد آنهاست رخ دهد مانند عفونت ریوی، لخته در پاها، آمبولی ریه، نارسایی کلیوی و کبدی. هر کدام از این عوارض به سخت تر شدن روند درمان می انجامد و ممکن است حتی سبب شکست درمان گردد. اما در مجموع بیمارانی که حجم خونریزی کم و سطح هوشیاری خوبی داشته باشند شانس بسیار بالاتری برای بهبود دارند و علارغم عوارض محتمل در آی سی یو ممکن است درمان شده و از این خطرات نجات یابند.
انتهای دیگر طیف هم بیمارانی هستند که حجم خونریزی بسیار زیادی دارند و سن بالای آنها و هوشیاری پایین در واقع اقدام درمانی جراحی را بی فایده میسازد. جراحی تخلیه خونریزی حجیم این بیماران با توجه به اینکه آسیب مغزی شدیدی در اثر خونریزی اتفاق افتاده ممکن است به تشدید این آسیب و اضافه شدن عوارض جراحی به مشکلات مریض ختم شده و کاملا بی اثر و حتی مضر گردد. مشابه آن هم مواردی هستند که محل خونریزی در ساقه مغز یا نواحی حساس دیگری است که در حال حاضر و با علم و تکنولوژی فعلی، امکان تخلیه خون بدون آسیب بیشتر بافت نرمال وجود ندارد.
جراحی خونریزی مغزی
بیمارانی کاندید جراحی خونریزی خود به خودی مغزی میشوند که حجم خونریزی قابل توجه باشد اما از سوی دیگر با در نظر گرفتن سطح هوشیاری و شرایط بالینی بیمار، جراحی به سود وی بوده و سبب تشدید آسیب مغزی نشود.
در جراحی خونریزی مغزی قسمتی از جمجمه که نزدیک محل ضایعه است باز شده و با در نظر گرفتن کمترین میزان آسیب ممکن، حجمی از خونریزی که با اثر فشاری روی بافت مغزی خطرناک است تخلیه میگردد. روشهای دیگری هم برای تخلیه خونریزی در موارد نه چندان شایعی استفاده میشود مثل تخلیه خون با آندوسکوپ یا با کمک استریوتاکسی. اما تحقیقات علمی نشان داده با هر روشی که این کار انجام شود تغییر قابل توجهی در عاقبت بیماران اتفاق نمی افتد.
پیشگیری از خونریزی مغزی
اقداماتی که می توانید برای کاهش خطر خونریزی مغزی انجام دهید شامل موارد زیر هستند:
- فشار خون خود را کنترل کنید.
- سطح کلسترول خود را کاهش دهد.
- وزن اضافی خود را کاهش دهید.
- الکل را محدود کرده و سیگار را متوقف کنید.
- یک رژیم غذایی سالم بخورید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- اگر قند خون دارید، قند خون را کنترل کنید.
آشنایی با بیماری آنسفالیت مغزی
