آشنایی با بیماری آنسفالیت مغزی

آنسفالیت، التهاب مغز است که دلایل مختلفی دارد، اما شایع ترین علت آن عفونت ویروسی می باشد. انسفالیت اغلب باعث بروز علائمی شبیه به علائم آنفلوانزا می شود و در برخی شرایط ممکن است اصلاً علائمی نداشته باشد . انسفالیت در موارد شدیدتر باعث ایجاد تشنج یا اختلال در حواس یا حرکت می شود. به ندرت، آنسفالیت می تواند خطرناک و جدی باشد اما با این حال تشخیص و درمان به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

عوامل ایجاد بیماری آنسفالیت

از آنجا که آنسفالیت ممکن است به خاطر وجود میکرب های مختلفی ایجاد شده باشد، این عفونت می تواند به طرق مختلف پراکنده شود.یکی از خطرناکترین و متداولترین عوامل آنسفالیت ویروس بیماری تبخال است (HSV). این همان ویروسی است که زخم هایی کنار دهان ایجاد می کند اما زمانیکه در مغز ایجاد شود می تواند کشنده باشد. خوشبختانه این مورد از آنسفالیت بسیار نادر است.آنسفالیت می تواند مشکل بسیار نادر بیماری لایم (Lyme) باشد که با انواع ساس و کنه یا گزیدگی حیوانات هار ایجاد می شود.پشه هم می تواند ویروس انواع مختلفی از آنسفالیت را از جمله آنسفالیت وست نایل (West Nile)، آنسفالیت سنت لوئیس (St. Louis)، و آنسفالیت اسب غربی (Western Equine) منتقل کند. طی چند سال اخیر در ایالات متحده، نگرانی برای انتشار ویروی وست نایل پدید آمده بود که توسط پشه ای که این ویروس را با گزیدن پرنده های بیمار می گیرند، به انسان منتقل می شود.انواع خفیف آنسفالیت به دنبال برخی بیماری های متداول کودکان اتفاق می افتد، مثل سرخک، گوشک، آبله مرغان، روبلا (سرخجه آلمانی) و …. ویروس هایی مثل آبله مرغان معمولاً از طریق مایع بینی و گلوطی سرفه یا عطسه منتقل می شوند.به میزان کمتر، آنسفالیت می تواند درنتیجه یک عفونت باکتریایی مثل مننژیت باکتریایی پدید آید و یا می تواند مشکلی از سایر بیماری های عفونی مثل سفلیس باشد. برخی انگل های خاص، مثل توکسوپلاسموسیس (عفونت انگلی پستانداران و پرندگان و انسان) هم می تواند موجب بروز آنسفالیت در افرادیکه سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شود.

علائم بیماری آنسفالیت مغز

بیشتر افراد مبتلا به بیماری آنسفالیت ویروسی علائم خفیفی مانند آنفلانزا تجربه می کنند که شامل سردرد ، تب ، درد عضلات و مفاصل ، خستگی و ضعف می باشد.
گاهی اوقات علائم و نشانه ها شدید تر شده و ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• گیجی ، تحریک یا توهم
• تشنج
• از دست دادن احساس یا فلج شدن در مناطق خاصی از صورت یا بدن
• ضعف عضلانی
• مشکلات گفتاری یا شنوایی
• از دست دادن هوشیاری (کما)

علائم و نشانه های آنسفالیت در نوزادان و کودکان

• تورم نقاط نرم جمجمه نوزاد
• تهوع و استفراغ
• سفتی بدن
• تغذیه ضعیف یا بیدار نشدن برای تغذیه
• تحریک پذیری

علت ایجاد آنسفالیت مغزی

علت دقیق آنسفالیت ناشناخته است ، اما شایع ترین دلیل برای ایجاد این بیماری عفونت ویروسی می باشد . عفونت های باکتریایی و شرایط غیرعفونی نیز می توانند باعث آنسفالیت شوند.
آنسفالیت مغزی دارای دو نوع اصلی می باشد که شامل موارد زیر است :

۱. آنسفالیت اولیه

این شرایط زمانی اتفاق می افتد که ویروس یا عوامل دیگری مستقیماً مغز را آلوده کند .
عفونت ممکن است در یک ناحیه متمرکز شده یا به طور گسترده باشد . عفونت اولیه ممکن است فعال سازی مجدد ویروسی باشد که پس از بیماری قبلی غیر فعال شده است .

۲. آنسفالیت ثانویه

این وضعیت در نتیجه عکس العمل سیستم ایمنی بدن به عفونت در جای دیگری از بدن است.در این حالت سیستم ایمنی به جای اینکه فقط به سلول های عامل عفونت حمله کند ، به اشتباه به سلول های سالم مغز نیز حمله می کند .آنسفالیت ثانویه که به عنوان آنسفالیت پس از عفونت نیز شناخته می شود اغلب دو تا سه هفته پس از عفونت اولیه رخ می دهد .ویروس هایی که می توانند باعث آنسفالیت شوند ، عبارتند از :

• ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
• ویروس های دیگر تبخال
• انتروویروس ها
• ویروس های منتقل شده توسط پشه ها
• ویروس هاری
• عفونت های دوران کودکی

عوامل خطر آنسفالیت مغزی

هر کسی می تواند به بیماری آنسفالیت مبتلا شود اما عواملی که ممکن است خطر این بیماری را افزایش دهند عبارتند از:

سن

برخی از انواع آنسفالیت ها در گروه های سنی خاصی بیشتر دیده می شوند . به طور کلی کودکان خردسال و بزرگسالان بیشتر در معرض خطر انواع آنسفالیت ویروسی هستند.

سیستم ایمنی ضعیف شده

افرادی که به بیماری اچ آی وی یا ایدز مبتلا هستند داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند یا بیماری دیگری دارند که باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می شود . این افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنسفالیت هستند .

مناطق جغرافیایی

ویروس های منتقله از طریق پشه یا کنه در مناطق خاصی از جغرافیا شایع تر هستند.

فصل سال

بیماری های منتقله از طریق پشه و کنه در فصل تابستان بیشتر شایع می باشند .

عوارض ناشی از بیماری آنسفالیت

عوارض ناشی از بیماری آنسفالیت و عوامل متعددی نظیر موارد زیر بستگی دارد:

• سن بیمار
• علت بروز عفونت
• شدت اولیه بیماری
• فاصله شروع بیماری تا درمان

افرادی که به طور خفیف به این بیماری مبتلا می شوند معمولاً طی مدت چند هفته بهبود می یابند و با عوارض بلند مدت روبرو نخواهند شد.

عوارض ناشی از بیماری شدید

التهاب مغز می تواند باعث آسیب دیدگی مغز شود و حتی گاهی اوقات بیمار به کما می رود یا فوت می کند. سایر عوارض حاصل از بیماری آنسفالیت بر اساس شدت بیماری می توانند دائمی یا موقت باشند. این موارد به شرح زیر می باشند:

• خستگی مداوم
• ضعف یا فقدان هماهنگی عضلات
• تغییرات خلق و خو
• مشکلات مربوط به حافظه
• فلج بدن
• مشکلات شنوایی یا بینایی
• اختلالات تکلم

چگونه می توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد؟

بهترین روش برای جلوگیری از بروز آنسفالیت ویروسی این است که اقدامات لازم را برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض ویروس و ابتلا به این بیماری انجام داد. رعایت کردن موارد زیر ضروری خواهد بود:

به بهداشت اهمیت بدهید: به طور مرتب دست های خود را با آب و صابون بشویید. این مسئله پس از رفتن به سرویس بهداشتی و قبل از خوردن مواد غذایی اهمیت بسیار زیادی دارد.

از وسایل مشترک استفاده نکنید: هرگز از ظروف غذا و نوشیدنی خود را به کسی ندهید و از استفاده از وسایل مشترک اجتناب نمایید.

نکات بهداشتی را به کودکان خود یاد دهید: اطمینان حاصل کنید که فرزندان شما به خوبی بهداشت را رعایت می کنند و وسایل خود را به کسی قرض نمی دهند.

به موقع واکسن بزنید: به موقع و در فواصل زمانی مشخص شده واکسن خود و فرزندان خود را تزریق کنید. قبل از آنکه به مسافرت بروید با پزشک خود در خصوص واکسن های پیشنهادی برای یک مقصد خاص مشورت کنید.

تشخیص آنسفالیت

برای تشخیص آنسفالیت پزشک در مورد سابقه پزشکی بیمار سوالاتی را می پرسد و معاینه کامل جسمی را انجام می دهد علاوه بر آن، ممکن است آزمایشات زیر را برای تشخیص بهتر توصیه کند:

• تصویربرداری از مغز. تصاویر MRI یا CT می توانند هر گونه تورم مغز یا وضعیت دیگر مانند تومور که ممکن است باعث علائم بیمار شده باشند را تشخیص دهند.
• شیر نخاعی (سوراخ کمر). پزشک در این روش با فرو کردن سوزنی در قسمت تحتانی کمر بیمار از مایع مغزی نخاعی (CSF)، نمونه برداری می کند. تغییر در این مایع می تواند نشان دهنده عفونت و التهاب در مغز باشد. بعضی اوقات نمونه هایی از CSF برای شناسایی ویروس یا عامل عفونی دیگر انجام می گیرد.
• سایر آزمایشات آزمایشگاهی. پزشک ممکن است برای تشخیص و بررسی ویروس ها یا سایر عوامل عفونی آزمایش خون و یا ادرار را برای بیمار تجویز کند.
• الکتروانسفالوگرام (EEG). در برخی از موارد الگوهای غیر طبیعی EEG می تواند آنسفالیت را تشخیص دهد.
• بیوپسی مغزی. به ندرت، پزشک از بافت مغز نمونه برداری می کند. بیوپسی مغزی معمولاً فقط در صورت بدتر شدن علائم صورت می گیرد.

چه درمان هایی برای انسفالیت وجود دارد؟

از آنجا که عوارض ناشی از انسفالیت در بسیاری از موارد جدی هستند، مبتلایان به آن می بایست بستری شوند. نوع درمان تا حد زیادی به سن و شرایط بیمار و همچنین نوع و علت بیماری بستگی دارد. اگر انسفالیت ناشی از عفونت باکتریایی باشد، می توان آن را با آنتی بیوتیک ها درمان کرد. درمان انسفالیت تب خال شامل مراقبت های حمایتی و همچنین درمان های ضدویروسی با داروهایی مانند آسیکلوویر است.

از درمان های دیگری نیز برای پایین آوردن تب، افزایش رطوبت بدن، درمان تشنج ها و کاهش فشار در جمجمه استفاده می شود. بسیاری از افراد، با درمان و مراقبت مناسب از انسفالیت بهبود می یابند. البته، نوزادان و سالخوردگان در معرض خطر بالاتری برای دچار شدن به آسیب دائمی مغز هستند.

شانس بهبودی

شانس بهبودی از انسفالیت برای افراد مختلف متفاوت است. برخی موارد، خفیف، کوتاه و نسبتاً خوش خیم هستند، که در چنین شرایطی بیمار به طور کامل بهبود می یابد. سایر موارد شدید هستند و می توانند باعث بروز آسیب های دائمی یا حتی مرگ شوند.فاز حاد انسفالیت ۱ تا ۲ هفته طول می کشد، و در این مدت تب و علائم عصبی به تدریج یا به شکل ناگهانی بروز می کنند. معمولاً علائم عصبی برای بهبود کامل به چند ماه زمان نیاز دارند. با تشخیص زود هنگام و درمان سریع، اکثر بیماران از مننژیت بهبود می یابند.البته، گاهی اوقات، بیماری چنان سریع پیش می رود که، علی رغم درمان زود هنگام، مرگ در طول ۴۸ اول رخ می دهد.

خونریزی مغزی چیست؟