گاهی اوقات اتفاق می افتد که افراد با مصرف مواد غذایی خاص دچار مشکل می شوند و اگر در مدفوع خود دقت کنند ممکن آثار چربی در آن وجود داشته باشد. مواد غذایی چرب یا مصرف مغزیجات فراوان باعث می شود که این اتفاق در بدن بیفتد. چربی در مدفوع معمولا با تغییر مواد غذایی برطرف می شود و برای فرد معمولا مشکل خاصی به وجود نمی آورد اما اگر این مشکل بیشتر از دوهفته ادامه دار باشد باید به پزشک مراجعه شود.
این بیماری معمولا در همه سنین ممکن است ایجاد شود اما در سنین نوجوانی و جوانی به علت فعالیت های بدنی زیاد معمولا کمتر است و در سنین بالاتر باید بیشتر به رژیم غذایی خود توجه کنید تا دچار مشکل نشوید. در این مطلب میخواهیم به مواردی که درفرد باعث ایجاد مشکلات جدی میشود و باید به پزشک مراجعه کند اشاره می کنیم. همچنین علائم بیماری و دلایل ایجاد آن را بیان کنیم.
مدفوع چرب
آخرین مرحله هضم دفع است، زمانی که مدفوع دارید تمام مواد غذایی را که بدنتان نمی توانست از آن استفاده کند را حذف می کند. به طورمعمول بدن شما قبلا تمام مواد مغذی ضروری را حذف کرده و آن ها را در طول فرایند گوارش جذب کرده و آماده دفع بقیه است.
اندام های متعددی وجود دارند که بخشی از این فرایند هستند از جمله: معده، روده، کبد و پانکراس ، اگر یکی از اندام های گوارشی شما مشکل داشته باشد میتواند روند گوارش را مختل کند. ممکن است به شرایطی مبتلا شوید که بدن شما تمام مواد مغذی را از غذای شما خارج نکند.
مدفوع چرب مواقعی ایجاد میشود که بدن نتواند چربی هایی که در مواد غذایی وجود دارد را جذب کند و آنها را ازبدن دفع می کند. این مشکل بیشتر در مواقعی رخ می دهد که فرد بیش از حد غذاهای چرب مصرف کند. اگر فرد دچار مشکل جدی نباشد بعد از مصرف غذای چرب شاید دچار مدفوع چرب شود اما این اتفاق گذرا و موقت خواهد بود.
اما اگر ادامه دار باشد به این معنی است که بدن فرد مشکلی در جذب مواد مغذی دارد. حال این مشکل می تواند دلایل مختلفی داشته باشد مانند عمل نکردن درست آنزیم هایی که توسط صفرا جهت هضم چربی های بدن تولید میشود. دلیل بعدی عدم توانایی هضم قند موجود در محصولات لبنی به دلیل کم بودن آنزیم لاکتوز است.
مورد بعدی زمانی است که بدن به پروتئین های موجود در گندم و غلات دیگر حساس باشد. در مواری هم بسیار باعث التهاب دستگاه گوارش می شود که باعث ایجاد مدفوع چرب می شود. در بعضی افراد هم مشکلات مادرزادی باعث ایجاد مدفوع چرب می شود.
چه چیزی باعث ایجاد مدفوع چرب می شود؟
وجود چربی بیش از حد در مدفوع نشان می دهد که دستگاه گوارش به اندازه کافی غذا را تجزیه نمی کند. بدن ممکن است قسمت های مفید غذایی که می خورید، از جمله چربی های غذایی را جذب نکند. یکی از شایع ترین علل سوء جذب، فیبروز کیستیک است. فیبروز کیستیک یک بیماری ارثی است که بر غدد عرق و مخاطی و همچنین اندام های مختلف بدن از جمله غدد پانکراس تأثیر می گذارد. اگر استئاتوره به دلیل سوء جذب باشد، اغلب می تواند مربوط به مشکلات عملکرد پانکراس باشد. شیره پانکراس ماده مهمی برای هضم چربی است. یکی دیگر از علل سوء جذب که می تواند منجر به استئاتوره شود پانکراتیت مزمن است. پانکراتیت یاالتهاب لوزالمعده، اندامی که نزدیک معده است. لوزالمعده آنزیم هایی را آزاد می کند تا به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات ها در روده کوچک کمک کند.
پانکراتیت مزمن می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از نمونه ها عبارت از اختلال مصرف الکل، سیگار کشیدن و سابقه خانوادگی است. مدفوع چرب همچنین یکی از علائم نارسایی برون ریز پانکراس (EPI) است. EPI وضعیتی است که در آن لوزالمعده آنزیم های مورد نیاز برای کمک به سیستم گوارش در تجزیه غذا و جذب مواد مغذی را به اندازه کافی نمی سازد یا آزاد نمی کند. EPI زمانی منجر به مدفوع چرب می شود که دستگاه گوارش به جای جذب چربی ها، از شر چربی های بیش از حد خلاص شود. این معمولا زمانی اتفاق می افتد که آنزیم های هضم کننده چربی در لوزالمعده به ۵ تا ۱۰ درصد سطح معمولی کاهش می یابد.
چند دلیل دیگر سوء جذب عبارتند از:
- آترزی صفراوی: انسداد مجاری صفراوی (مایعی که به بدن کمک می کند تا مواد زائد خاصی را هضم کند) که صفرا را از کبد به کیسه صفرا منتقل می کنند.
- بیماری سلیاک: زمانی که به گلوتن، پروتئین موجود در گندم و برخی غلات دیگر حساسیت دارید.
- بیماری کرون: یکی از چندین بیماری تحت عنوان بیماری التهابی روده است که موجب التهاب در دستگاه گوارش می شود.
- عدم تحمل لاکتوز: ناتوانی در هضم قند موجود در محصولات شیر به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز
- بیماری ویپل: عفونت باکتریایی دستگاه گوارش که بر نحوه تجزیه چربی ها و کربوهیدرات ها توسط بدن تأثیر می گذارد.
علائم مدفوع چرب
در صورت ابتلا به مدفوع چرب، مدفوع حجیم تر، کم رنگ و ناخوشایند خواهد بود.از همه مهمتر این نوع مدفوع به علت چربی بیش از اندازه تمایل به شناور شدن دارد و ممکن است قطرات چربی در آب درون کاسه توالت دیده شود. مدفوع چرب تنها یکی از چندین علائم شایع سوء جذب است. دیگر علائم عبارتند از:
- کاهش وزن
- گرفتگی شکم
- گاز روده
- سوء هاضمه
- اسهال
چه علائم دیگری ممکن است با استئاتوره بروز کند؟
استئاتوره (Steatorrhea) زمانی است که فرد مدفوع شل اما حجیم همراه با گلوله های چربی و جدا شدن قابل توجه ماده روغن مانند دارد.استئاتوره ممکن است با علائم دیگری همراه باشد، که بسته به بیماری زمینه ای، اختلال یا شرایط متفاوت است. شرایطی که دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می دهد ممکن است سایر سیستم های بدن را نیز درگیر کند.استئاتوره ممکن است با سایر علائم موثر بر دستگاه گوارش همراه باشد از جمله:
- اسهال
- مدفوع کم رنگ
- درد یا گرفتگی شکم
- تورم، اتساع یا نفخ شکم
- مدفوع غیرطبیعی با بوی بد
- حالت تهوع با یا بدون استفراغ
- مدفوع خونی (خون ممکن است قرمز، سیاه یا قیر باشد).
همچنین استئاتوره ممکن است با علائم مربوط به سایر سیستم های بدن همراه باشد، از جمله:
- سرفه کردن
- خارش پوست
- عفونت های مکرر
- کاهش وزن بدون دلیل
- زردی پوست و سفیدی چشم (زردی)
در بعضی موارد، استئاتوره می تواند نشان دهنده علامت یک بیماری جدی باشد که در این وضعیت بیمار باید بلافاصله در شرایط اضطراری درمان شود. از جمله این علائم خطرناک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سفتی شکم
- تب بالا (بالاتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت)
- درد شکم شدید یا درد تیز که به طور ناگهانی بروز می کند.
- مدفوع خونی (ممکن است بافت آن قرمز، سیاه یا قیر باشد).
- تغییر در سطح هوشیاری، مانند از دست دادن یا عدم پاسخگویی
- مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، دشواری تنفس یا تنفس سخت
- درد قفسه سینه، تنگی قفسه سینه، فشار قفسه سینه، و یا تپش قلب
- عدم ادرار کافی یا نوزادی که به طور معمول پوشک مرطوب تولید نمی کند.
در مدفوع چرب یا استئاتوره ، چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اغلب، استئاتوره یک مشکل کوتاه مدت است که به رژیم غذایی یا عفونت مربوط می شود. با این حال، اگر این وضعیت بیش از دو هفته طول بکشد، شدیدتر شود یا با علائم دیگری همراه باشد، ممکن است به وضعیت جدی تری مربوط شود که نیاز به درمان دارد.
در صورت تجربه مدفوع خونی، مدفوع سیاه یا قیر مانند مایل به قرمز، مدفوع چرکی، درد یا گرفتگی شدید شکم یا تب شدید (بالاتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت) به مراکز درمانی مراجعه کنید. اگر استئاتوره شما مداوم است یا باعث نگرانی شما شده، سریعاً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
روش های تشخیص مدفوع چرب یا استئاتوره
اگر متوجه شناور شدن مدفوع شدید و یا مدفوع علائمی مانند چربی، تغییر رنگ و بوی غیر طبیعی دارد، باید با پزشک خود مشورت کنید. به خصوص اگر سایر علائم سوء جذب مانند کاهش وزن یا گرفتگی عضلات را نیز تجربه میکنید.
علاوه بر مرور تاریخچه پزشکی و علائم بیمار، پزشک احتمالاً دو آزمایش معمول را برای شناسایی علائم مدفوع چرب توصیه می کند. یکی تست کیفی چربی مدفوع و دیگری تست کمی چربی مدفوع است.
- آزمایش کیفی تعداد گلبول های چربی را در یک نمونه مدفوع اندازه گیری می کند. این اندازه گیری توسط میکروسکوپ انجام شده و کمتر از 50 گلبول چربی سطح طبیعی و کمتر از 100 گلبول چربی مدفوع چرب در نظر گرفته می شود.
- برای یک آزمایش کمی، بیمار باید نمونه مدفوع خود را در طی یک دوره دو تا چهار روز جمع آوری کند. سپس تمام نمونه ها برای تعیین مقدار چربی موجود در مدفوع هر روز مورد مطالعه قرار می گیرند. نتایج طبیعی این تست به این شرح است: بزرگسالان، نتایج تست طبیعی برای بزرگسالان 2 تا 7 گرم در هر 24 ساعت، با چربی کمتر از 20 درصد از نمونه مدفوع جامد است.شیرخوار، این مقدار باید برای شیرخواران در هر 24 ساعت از 1 گرم کمتر باشد. برای نوزادان که با شیرخشک تغذیه می شوند، چربی باید 30 تا 50 درصد از نمونه مدفوع را تشکیل دهد.
- آزمایش دیگری که هنگام سوء جذب انجام می شود ، آزمایش جذب D-Xylose است. D-Xylose نوعی قند است. این آزمایش میزان این قند را در خون یا ادرار شما اندازه گیری می کند.پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای تشخیص انجام دهد. به عنوان مثال، اگر بعد از خوردن گندم یا فرآورده های شیر علائمی دارید، پزشک ممکن است آزمایشات خاصی را برای بررسی بیماری سلیاک یا عدم تحمل لاکتوز انجام دهد.
مدفوع چرب (استئاتوره) چگونه درمان می شود؟
درمان مدفوع چرب در واقع، درمان علت یا علل زمینه ای این بیماری است. از آنجایی که سوء جذب می تواند دلایل زیادی داشته باشد، یک تشخیص درست و قابل اعتماد بسیار مهم خواهد بود. درمان برای عللی که با رژیم غذایی مرتبط است، معمولاً اجتناب از غذاهایی است که علائم را تحریک می کند. به عنوان مثال، اگر به لاکتوز حساسیت دارید، باید از مصرف محصولات شیر خودداری کنید یا آنها را در دوزهای بسیار کم مصرف کنید. میزان مصرف به شدت عدم تحمل لاکتوز شما بستگی دارد. موثرترین درمان برای بیماری سلیاک، پرهیز از گندم و سایر غذاهای حاوی گلوتن خواهد بود. EPI معمولاً با داروها، تغییرات رژیم غذایی و مکمل های غذایی درمان می شود. اغلب ممکن است آنزیم های لوزالمعده مکمل تجویز شود. برنامه درمانی به علائم و علت پشت EPI بستگی دارد. برای عللی مانند فیبروز کیستیک یا پانکراتیت مزمن، داروها و تغییر سبک زندگی ضروری خواهد بود.