معرفی جاذبه های کاخ سلیمانیه در کرج!

کاخ سلیمانیه کجاست؟

کاخ سلیمانیه در محدوده مرکزی شهر قدیم کرج استان البرز و حدفاصل بلوارهای شهید چمران و امامزاده حسن، در محل کنونی دانشکده کشاورزی بنا شده است. این بنا در بین سال‌های 1225 تا 1227 هجری قمری در دوران فتحعلی‌شاه قاجار، به فرمان یکی از پسران وی به نام سلیمان‌میرزا، برای اقامت تابستانی در باغ بزرگی بنا شده است. این بنا توسط محمد حسین خان نظام الدوله اصفهانی (صدر اصفهانی) ساخته شده است.

• آدرس کاخ سلیمانیه: کرج، بلوار امام‌زاده حسن، خیابان شهید کیان‌پور

برای رسیدن به کاخ سلیمانیه ابتدا باید خود را به میدان امام حسین (ع) کرج برسانید. سپس وارد بلوار هفتم تیر شوید. پس از ورود به بلوار، ورودی کاخ در اولین کوچه از سمت راست به نام کوچه شهید کیانپور، جنب مدرسه استقلال واقع شده است.

معماری کاخ سلیمانیه

ساختمان کاخ سلیمانیه بنایی است آجری، متقارن و کشیده به نسبت پنج به یک با سقف شیروانی و دارای تمامی مشخصه‌ها و مولفه‌های سبک معماری دوران قاجار که می‌توان آن را از جمله ساده‌ترین، زیباترین و با احساس‌ترین ساختمان‌های دوران خود دانست. تالارها، ارسی‌ها، نقاشی‌ها، آیینه‌کاری‌ها، قوس‌های نیم دایره نما، سقف شیروانی، تناسبات نما و نقشه، دواشکوبه (طبقه) بودن آن، همگی از جمله خصوصیات بارز کاخ سلیمانیه بوده که در ترکیب نهایی و بسیار ساده خود و در کنار مجموعه ساختمان‌ها و باغ پیرامونی، منجر به شکل‌گیری ساختمانی دوست‌داشتنی، با هویت و صمیمی شده است.

این ساختمان از آجر و خشت با تیر‌ها و مهاربندهای چوبی ساخته شده است. تالارها و فضاهای داخلی از انواع تزئینات، شامل نقاشی‌های دیواری بزرگ و آینه‌کاری‌ها با سقف چوبی و همچنین تزئینات گچی اندود شده و نمای بیرونی ساختمان دارای قاب‌های آجری، جرزها اندود گچ و خاک و اندکی نقش و نگار دارد.

تزئینات بنا

در تالار این بنا، دو نقاشی از عبدالله‌خان نقاش‌باشی روی دیوارها کشیده شده که یکی تصویر آقا محمدخان و دیگری تصویر فتحعلی‌شاه و اطرافیانشان است. ساختمان کاخ آجری است و نمای آن تزیینات ویژه‌ای ندارد. بنای این کاخ روی پیلوت ساخته شده که در زمان خود نوعی نوآوری به شمار می‌رود. در شرق ساختمان کاخ برجی در پنج طبقه ساخته شده بوده که هم‌اکنون تنها ویرانه‌های طبقه همکف آن باقی‌مانده است.

کاخ سلیمانیه چگونه نام‌گذاری شد؟

یکی از پسران فتحعلی شاه که سلیمان میرزا نام داشت، فرمانروای منطقه کرج بوده و این قصر هم مقر اقامت او بوده است. بنابراین، طبیعی است که نام او بر روی این قصر گذاشته شود.صدر اصفهانی، بانی آن نیز پدر زن سلیمان میرزا بوده است . علاوه بر این در یکی از تابلوهای نقاشی تالار اصلی کاخ، دریای تخت فتحعلی‌شاه تاریخ (سند 1228) خوانده می‌شود. می‌توان احتمال داد که ساختمان بنای اولیه در سال 1225 آغاز شده ودر سال 1227 فتحعلی‌شاه دستور تکمیل و گسترش این مجموعه را داده است که با این حساب در این سال بنای اصلی (کاخ ) به بنای اولیه الحاق شده است و در سال 1228 ه.ق با تکمیل تزیینات داخلی به پایان رسیده است.

وضعیت کنونی کاخ سلیمانیه

در حال حاضر این ساختمان در محدوده دانشکده کشاورزی کرج واقع‌شده و سال‌هاست به حالت متروک، فراموش و رها شده است. قابل ذکر است این بنا به علت قرار گرفتن در کنار مدرسه منسوب به دانشکده کشاورزی، سال‌ها مورد تردد و عبور و مرور دانش‌آموزان قرار داشته و تزئینات و شیشه‌های الوان آن بازیچه سنگ‌پرانی‌های آنان شده و به همین دلیل آسیب‌های فراوانی دیده است و تنها پس از این دوره، چند سالی با انجام عملیات حفاظتی شامل دیوارکشی و نصب پرده‌های سراسری روی نما و همچنین انجام عملیات مرمتی، سعی در حفظ و احیای آن شد و پس از آن نیز هر از چندی با انجام مختصری از فعالیت‌های مرمتی این داستان ادامه دارد که این همه برای حفظ و نگهداری آن چندان کافی و موثر به نظر نمی‌رسد.

ساختمان کاخ دارای دو اشکوب است؛ طبقه همکف حدودا به‌صورت پیلوتی‌های امروزی و به‌منظور قرارگیری برخی از فضاهای خدماتی کاخ در نظر گرفته شده و طبقه دوم که از طریق دو راه‌پله در دو سوی ساختمان قابل‌دسترسی است، شامل تالار مرکزی بزرگ و اتاق‌های دو سوی آن‌که به‌منظور اتاق‌های استراحت در نظر گرفته شده، است.از جمله نکات بسیار جالب در این بنا برونگرایی محض این بنا است، به‌طوری که پنجره‌های بسیار بزرگ و کم عرض ساختمان باعث شده است فضاها از دو سوی به محوطه بیرونی چشم‌اندازی وسیع داشته باشند و همچنین در تمام ساعات روز نورگیری کنند که این امر خود باعث شده فضاهای داخلی مملو از نور و روشنایی شوند.

تمامی اجزا و عناصر ساختمان شامل فضاها و نما، جرزها و پله‌ها، نسبت به محور میانی بنا متقارن بوده و ساختار بسیار ساده‌ای دارد. این امر با توجه به کشیدگی و عمق کم فضاها، فضایی بسیار روشن، شفاف و سبک را در ادامه باغ‌های زیبای مقابل آفریده است.کاخ سلیمانیه از جاهای دیدنی استان البرز به شمار می‌رود و در تاریخ 2 اسفند 1327 با شماره ثبت 370 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تخریب بنا

این باغ عمر زیادی نداشته به همین دلیل اطلاعات کافی در مورد آن موجود نیست. از علل تخریب آن متروک ماندن آن می‌توان به فرار سلیمان میرزا اشاره کرد؛ زیرا پس از درگذشت فتحعلی شاه در سال 1250 قمری در اصفهان باوجود داشتن 60 پسر، نوه او محمدشاه به‌موجب ماده هفت عهدنامه ترکمنچای پادشاه شد و به امر وی چند نفر از شاهزادگان را کور و جمعی را زندانی و چند نفر هم از ترس گرفتاری و کشته شدن به خارج از ایران فرار کردند. از جمله شاهزادگان فراری هم سلیمان میرزا صاحب مجموعه بود.این مجموعه در حال حاضر جای خود را به دانشکده کشاورزی کرج داده و قسمت‌های از بقایای بنای این مجموعه در ضلع جنوبی دانشکده دیده می‌شود. تنها آثار باقی‌مانده از گیاهان این باغ قسمت‌هایی از درختان باقی‌مانده که چنارهای کهنسالی هستند نیز در قسمت در شمالی و غربی و در مزرعه تحقیقاتی دانشکده دیده می‌شود.

یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی شهرستان کرج ، کاخی است با نام کاخ سلیمانیه که به دستور فتحعلیشاه قاجار و به مناسبت تولد فرزند سی وچهارم وی سلیمان میرزا و توسط محمدحسین خان نام الدوله ملقب به صدر اصفهانی و به عنوان کاخ ییلاقی و یا به گفته ی بعضی منابع مقر حکومتی کرج در سال 1227 ه.ق مصادف با 1811 م و 1172 ه.ش در آبادی کرج بنا نهاده شد.

اهمیت کاخ سلیمانیه به جهت دو نقاشی دیواری های تالار اصلی آن است که توسط عبدالله خان نقاشباشی یکی از هنرمندان اوایل دوره ی قاجار کشیده شده است. اهمیت کاخ سلیمانه به دلیل دو تابلوی دیواری داخل تالار آن با تصویری از شاهان قاجار است. در تابلوی بارعام فتحعلی شاه ، سلیمان میرزا به صورت کودکی در کنار تخت طاووس تصویر شده است. در شرق ساختمان کاخ برجی در 5 طبقه ساخته شده بود که هم اکنون تنها ویرانه‌های طبقه هم‌کف برج شرقی باقی مانده است.

ساختمان کاخ سلیمانیه

ساختمان کاخ سلیمانیه بنایی است آجری، متقارن و کشیده به نسبت 5 به 1 با سقف شیروانی و دارای تمامی مشخصه‌ها و مولفه‌های سبک معماری دوران قاجار که می‌توان آن را از جمله ساده‌ترین، زیباترین و با احساس‌ترین ساختمان‌های دوران خود دانست. تالارها، ارسی‌ها، نقاشی‌ها، آیینه‌کاری‌ها، قوس‌های نیم دایره نما، سقف شیروانی، تناسبات نما و نقشه، دواشکوبه (طبقه) بودن آن، همگی از جمله خصوصیات بارز کاخ سلیمانیه بوده که در ترکیب نهایی و بسیار ساده خود و در کنار مجموعه ساختمان‌ها و باغ پیرامونی، منجر به شکل‌گیری ساختمانی دوست‌داشتنی، با هویت و صمیمی شده است.

این ساختمان از آجر و خشت با تیر‌ها و مهاربندهای چوبی ساخته شده است. تالارها و فضاهای داخلی از انواع تزئینات، شامل نقاشی‌های دیواری بزرگ و آینه‌کاری‌ها با سقف چوبی و همچنین تزئینات گچی اندود شده و نمای بیرونی ساختمان دارای قاب‌های آجری، جرزها اندود گچ و خاک و اندکی نقش و نگار دارد. ساختمان کاخ دارای دو اشکوب است؛ طبقه همکف حدودا به‌صورت پیلوتی‌های امروزی و به‌منظور قرارگیری برخی از فضاهای خدماتی کاخ در نظر گرفته شده و طبقه دوم که از طریق دو راه‌پله در دو سوی ساختمان قابل‌دسترسی است، شامل تالار مرکزی بزرگ و اتاق‌های دو سوی آن‌که به‌منظور اتاق‌های استراحت در نظر گرفته شده، است.

نکات مهم در ارتباط با کاخ سلیمانیه

از جمله نکات بسیار جالب در این بنا برونگرایی محض این بنا است، به‌طوری که پنجره‌های بسیار بزرگ و کم عرض ساختمان باعث شده است فضاها از دو سوی به محوطه بیرونی چشم‌اندازی وسیع داشته باشند و همچنین در تمام ساعات روز نورگیری کنند که این امر خود باعث شده فضاهای داخلی مملو از نور و روشنایی شوند. کاخ سلیمانیه عمارتی است که بوی خانه می‌دهد. پله‌های فیروزه‌ای رنگش، پنجره‌های بلند و نورگیر و اتاق‌های تو در تو یادگاری از زندگی در گذشته هستند. عمارت سلیمانه پیش از انقلاب توسط اداره میراث فرهنگی قزوین مرمت، سامان‌دهی و استحکام‌بخشی شده بود و جزیی از بناهای مورد استفاده دانشکده کشاورزی محسوب می‌شد.

در سال‌های بعد عملیات سامان‌دهی گسترده‌ای توسط اداره میراث فرهنگی غرب استان تهران روی بنای این عمارت آغاز شد. این اثر در تاریخ 2 اسفند 1327 با شماره ثبت 370 به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است . این کاخ در محدوده مرکزی شهر کرج قدیم و حد فاصل بلوارهای شهید چمران و امامزاده حسن، در محل کنونی دانشکده کشاورزی بنا گردیده است.