کیش در خلیج فارس در 19 کیلومتری از سرزمین اصلی ایران واقع شدهاست و دارای مساحت 91 کیلومتر مربع و محیطی 40 کیلومتری است. در امتداد ساحل کیش صخرههای مرجانی و جزایر کوچک فراوانی قرار دارند. این جزیره در امتداد خط ساحلی 1359 کیلومتری ایران در شمال خلیج فارس و در یکچهارم اول ورودی هرمز به خلیج فارس قرار دارد. طول جزیره از ساحل غربی تا ساحل شرقی آن 15٫45 کیلومتر است. حداکثر عرض آن نیز از سواحل جنوبی تا سواحل شمالی 7٫5 کیلومتر است.
نخستین منطقه آزاد تجاری ایران در جزیره کیش از سال 1348 فعالیت خود را آغاز کرد. این جزیره از گذشتههای دور سابقه فعالیت بازرگانی داشته و مرکز ارتباط سه منطقه ایران، هندوستان و بینالنهرین بوده است. اکنون این منطقه آزاد در زمینههای تجهیزات برقی و الکتریکی، پوشاک، مواد غذایی و دارویی، تولیدات شیمیایی و سلولوزی و حفاری مشغول به فعالیت است. درمجموع میتوان گفت اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی کیش، توسعه صنعت گردشگری، امور بانکداری، خدمات فرهنگی و رفاهی، توسعه صنایع پیشرفته، خدمات پزشکی برونمرزی، صنایع الکترونیکی، خدمات پشتیبان نفت و همچنین قابلیت ایجاد بورسهای مالی صنایع نفت و گاز و تبدیل شدن به مرکزی در زمینه نمایشگاهها و همایشهای داخلی و بینالمللی است.
این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندرلنگه، از شمالشرقی به جزیرهٔ هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوبغربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی محدود میگردد. نزدیکترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیرهٔ قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم 8/10 مایل دریایی است. نزدیکترین فاصله این جزیره به ساحل اصلی کشور در دماغهٔ شمالی جزیره است.
در سال 1369 منطقه آزاد تجاری- صنعتی قشم در محدودهای به مساحت 300 کیلومتر مربع، بهمنظور برقراری عدالت اجتماعی و توازن امکانات و خدمات در کشور و ارتقای شاخصهای توسعه هرمزگان، با دستور مجلس فعالیت خود را آغاز کرد. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی قشم، توسعه و گسترش صنعت ترانزیت و حمل و نقل، گسترش تجارت و خدمات تجاری، صنایع انرژیبر، صنایع بیوتکنولوژیک و منابع دریایی، صنایع گردشگری، شیلات و صید صنعتی، خدمات پشتیبان نفت و ایجاد پارکهای ملی انرژی است.
شهرستان چابهار با مساحتی حدود 17155 کیلومتر مربع در منتهیالیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفتهاست. این شهرستان از جانب شمال به شهرستان قصرقند و از جنوب به دریای عمان و از شرق به شهرستان دشتیاری و از غرب به شهرستان کنارک محدود است. بندر چابهار-مرکز شهرستان- با وسعتی بالغ بر 11 کیلومتر مربع در ارتفاع 7 متر از سطح دریا قرارگرفتهاست. فاصله هوائی شهرستان چابهار تا تهران 1456 کیلومتر و فاصله زمینی از طریق جاده ایرانشهر- کرمان 1961 کیلومتر است. فاصله بندر چابهار تا مرکزاستان 738 کیلومتر میباشد. این شهرستان حدوداً دارای 300 کیلومتر مرز آبی در دریای عمان میباشد.
منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار در سال 1370، در زمینی به مساحت 140 کیلومتر مربع و در شرق خلیج چابهار فعالیت خود را آغاز کرد. این منطقه در زمینهای شرق اسکله شهید کلانتری واقع شده است و هفت کیلومتر تا شهر چابهار فاصله دارد. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار، ایجاد اشتغال، افزایش نقش کشور در محور ترانزیتی آسیای میانه و افغانستان، ارتقای عملکرد و تبدیل به قطب تجاری شرق کشور، سایت نگهداری کالاهای استراتژیک، خوشه صنایع غذایی، قطب سوم خودروسازی کشور، کسب درآمد ارزی از طریق صادرات، تجارت و ترانزیت کالا و همچنین گسترش تولیدات مبتنی بر اقتصاد دریامحور و خدمات حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات است.
بندر انزلی که تا پیش از انقلاب بندر پهلوی نامیده میشد. یکی از مهمترین شهرهای گردشگری، از مراکز مهم اقتصادی و یکی از قطبهای ورزشی در ایران بوده و مرکز شهرستان انزلی محسوب میشود. بندر انزلی براساس مقدار تخلیه و بارگیری کالاها در سال 1398، نهمین بندر مهم ایران است. شهر بندرانزلی پس از رشت پرجمعیتترین و بزرگترین شهر استان گیلان و یکی از متراکمترین شهرهای ایران از لحاظ تراکم جمعیت محسوب میشود. این شهر طبق آمار «پربارانترین شهر ایران» است.
در سال 1384 منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی در محدودهای به مساحت 32 کیلومتر مربع خشکی و 40 کیلومتر مربع آبی فعالیت خود را آغاز کرد. این بندر مجهز به 10 اسکله مکانیزه است که درمجموع ظرفیت 50 هزار تن بار را دارد. در سال 1393 محدوه این منطقه آزاد به حدود 86 کیلومتر مربع افزایش یافت. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی توسعه صنعت حمل و نقل، تجارت و خدمات تجاری، گسترش صنعت گردشگری و همچنین صنایع فرآوری و کشاورزی و صنایع پاک است.
منطقه آزاد ارس با مرکزیت جلفا در شمال غرب ایران واقع شده و در حاشیه رود ارس قرار گرفتهاست. رود ارس، مرز کشور ایران را با کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان تشکیل میدهد. این منطقه تجاری-صنعتی در بین دو منطقه حفاظتشده کیامکی و ارسباران قرار گرفتهاست. منطقه آزاد ارس در 137 کیلومتری تبریز -که به عنوان قطب شمال غرب و دومین شهر صنعتی ایران شناخته میشود- واقع شدهاست.
در سال 1384 منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس به مرکزیت شهرستان جلفا، در مساحتی بالغ بر 97 کیلومتر مربع، با تصویب مجلس شورای اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد. مساحت این منطقه در سال 1387 به 510 کیلومتر مربع افزایش یافت. از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس، گسترش تجارت و خدمات تجاری، توسعه صنعت حمل و نقل، کشاورزی و دامپروی، صنایع پاک و تسهیلات درمانی و فوق درمانی و فعالیتهای گردشگری را میتوان مطرح کرد.
منطقه آزاد ارس شامل 7 بخش گسسته از هم و به مرکزیت شهر جلفا است:
بخش آزاد جلفا
بخش آزاد نوردوز
بخش آزاد خدافرین
بخش آزاد یامچی
بخش آزاد مغان
بخش آزاد بیله سوار
بخش آزاد گرمی
منطقه آزاد اروند در شمال غربی خلیج فارس و جنوب غربی استان خوزستان در شهرستانهای آبادان و خرمشهر با وسعت 37400 هکتار در محل تلاقی اروند رود و کارون واقع و همجوار با کشورهای عراق و کویت است. این منطقه بر اساس طرحی که تهیه شده شامل 3 بخش اصلی شهرکهای صنعتی خرمشهر و آبادان، شلمچه و مینوشهر است از کل مساحت اراضی این منطقه 8600 هکتار به فعالیتهای صنعتی و 4800 هکتار به سایر بخشها در زمینهٔ بازرگانی گردشگری و اداری و 3800 هکتار به بخشهای بندری، انبارداری و و ترانزیت اختصاص یافتهاست.
در سال 1383 با مساحتی بالغ بر 370 کیلومتر مربع در جنوب غرب استان خوزستان فعالیت خود را آغاز کرد. این منطقه با کشورهای عراق و کویت همسایه است و در محل تلاقی رودخانههای اروند و کارون قرار دارد. از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند توسعه صنایع گردشگری، صنایع شیلاتی و کشاورزی، صنایع پاک، صنایع سنگین، صنایع و تاسیسات دریایی و پشتیبانی از صنایع نفت و پتروشیمی، تقویت ظرفیتهای ترانزیتی و خدمات تجاری را میتوان نام برد.
بر اساس لایحه ایجاد منطقه آزاد تجاری - صنعتی کلیه فعالیت موضوع قانون چگونگی مناطق آزاد تجاری - صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1372 و اصلاحات بعدی آن در منطقه آزاد تجاری - صنعتی ماکو که محدوده جغرافیایی آن مطابق نقشه شامل شهرستانهای ماکو و شوط و پلدشت است. منطقه آزاد ماکو از شمال به جمهوری ترکیه، از شرق با مرز آبی ارس به جمهوری خود مختار نخجوان محدود است که این موقعیت، منطقه را بعنوان شاهراه ارتباطی ترانزیت کالاهای کشورهای آسیای میانه و اروپا بعنوان مهمترین شاخص تجارت جهانی مطرح نموده است.
در سال 1389 با مساحتی بالغ بر 5,000 کیلومتر مربع به بهرهبرداری رسید که در حال حاضر بزرگترین منطقه آزاد جهان شناخته میشود. این منطقه آزاد 140 کیلومتر مرز مشترک آبی با آذربایجان و 130 کیلومتر مرز آبی و خشکی با ترکیه دارد. از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی ماکو میتوان به گسترش خدمات تجاری و ترانزیتی، صنایع گردشگری و اکوتوریسم، صنایع فرآوری و کشاورزی و همچنین توسعه واحدهای بزرگ کشت و صنعت و انتقال فناوریهای نو به منطقه اشاره کرد.
