آشنایی با سبک معماری اسلامی

معماری اسلامی چیست؟

آداب و رسوم و ضوابط معماری چگونه تعیین می شود؟ شارع مقدس اگر قالب معماری می داد، جلوی تکامل را می گرفت. محتوای آثار معماری کشور های اسلامی با معماری اسلامی یا آنچه که قبلاً در مورد معماری قدیم آمده است، فرق دارد. اگر معماری اثری را ارائه دهد که در آن ایده های غیر اسلامی خود یا دیگران را به کار گرفته باشد؛ دیگر آن اثر معماری، معماری اسلامی نیست؛ بلکه معماری ای است با ایده های متفاوت یا حتی معماری من درآوردی. پس چگونه می توان اثری را با معماری اسلامی به وجود آورد یا چگونه می توان آن را که کمتر اسلامی است، بیشتر اسلامی نمود؟ فراموش نشود وقتی که صحبت از کلمه اسلامی به میان می آید، در مقابل آن، کلمه غیر اسلامی هم وجود دارد. لذا این سؤال مطرح می شود: معماری اسلامی چیست؟ چه چیزی باعث اسلامی شدن یک اثر معماری می شود؟ همان گونه که از نام بر می آید این گونه از معماری شامل معماری گستره ای از جهان می شود که ما با عنوان جهان اسلام می شناسیم. معماری این کشورها تحت تأثیر ایدئولوژی اسلام در طول زمانی مشخص قرار گرفته و به همین خاطر دارای برخی ویژگی های مشترک شدند.

سبک معماری اسلامی، معرفی و تاریخچه

معماری اسلامی، به ساختمان های مرسوم مسلمانان اتلاق می شود که از قرن ۷ام میلادی به بعد در خاورمیانه و دیگر نقاط مسلمان نشین دیده می شود. سبک معماری اسلامی بیشترین جلوه خود را در مساجد و مدارس نمایش می دهد. از نمونه پروژه های معماری اسلامی اولیه می توان به گنبد صخره ای اورشلیم در مسجد الاقصی (سال ۶۹۱ میلادی) و مسجد بزرگ دمشق (سال ۷۰۵ میلادی) اشاره کرد. این پروژه های معماری اسلامی با ایده گرفتن از معماری مسیحی بنا شده اند و از بسیاری از اصول معماری خود را از کلیساها برداشته اند؛ مانند قوس ها، ستون ها و خم هایشان، همچنین کف پوش های موزاییک و سنگی در عین حال ویژگی هایی خاصی نیز اضافه شده مثل حیاط های بزرگ و صحن های نماز و محراب. از همان ابتدا در پروژه های معماری اسلامی اولیه، مشخصه های این سبک کاملا قابل مشاهده هستند، مانند قوس های نیم دایره ای نعل اسبی و یا تزیینات سطحی و غنی بر روی دیوار ها. پروژه های معماری اسلامی با به وجود آمدن مسجد هایی با ستون های فراوان، سبک سیاق خاص و منحصر بفرد خود را گرفتند؛ اینگونه مسجد ها را می توانید در عراق و مصر مشاهده کنید. در ایران اما مسجد ها شامل ۴ ایوان بودند که هر کدام به قسمت های مختلفی از حیاط مسجد باز می شدند. این مسجد های آجری، دارای گنبد ها و تاق های زاویه دار تزیینی در هر گوشه ی اتاق هستند.

خصوصیات معماری اسلامی

• .همگی به دست مسلمانان ساخته شده اند یا به تعریفی دیگر بانیان مسلمان در معماری و ساخت بنا دست داشته اند.
• .پایبندی به دین اسلام و رعایت اصول مذهبی در ساخت بنا
• .استفاده از عناصر زینت بخش مانند آینه کاری ، خوشنویسی ، نقش های هندسی و اسلیمی
• .عدم استفاده از نقشی های حیوانی و انسانی

عناصر تشکیل دهنده معماری اسلامی

• میانسرا: میانسرا یا حیاط یا صحن یکی از ویژگی های مهم در معماری اسلامی می باشد که به صورت مربع یا مستطیل بودند و هدف استفاده از آنها محلی برای بارگیری ،استراحت و باربندی کاروانسرا ها و جای گذاری حوضچه آب برای وضو و تطهیر مسافران مورد استفاده قرار می گرفت.

• ایوان: ایوان ها از دوره اشکانی مورد استفاده قرار می گرفتند و محلی برای ورود و خروج از ساختمان به میانسرا بودند که سه طرف آن بسته ، و طرف باز آن به سمت میانسرا بود.و بگونه ای طراحی می شدند که با باز کردن در ها و پنجره ها برای ایجاد جریان هوا از تابش مستقیم نور خورشید به داخل جلوگیری میکردند.

• رواق: رواق ها به فضاهایی سرپوشیده در امکان مذهبی یا مساجد گفته میشود که در اطرف میانسرا یا صحن ساخته می شدند و دارای ستون های متعددی هستند.دهانه رواق ها رو به صحن است و درِ ورودی مسجد را به شبستان متصل می کنند.

• گنبد: گنبد ها شاهکار معماری ایرانی-اسلامی شناخته می شوند که به شکل مخروطی ، یک پوش ، دو پوش ، سه پوش ، پیوسته یا گسسته طراحی می شدند که برای تزئین آنها از کاشی های معرق کاری شده استفاده میکردند.

• مناره: مناره سازه های بلند استوانه ای ، چند ضلعی یا مخروطی شکل هستند که در بناهای مذهبی و مساجد استفاده می شدند.مناره از سه قسمت پایه ، بدنه یا ساقه ، تاج یا کلاهک مناره و از پلاکان و نور گیر تشکیل شده اند.

• حجره: حجره یا اتاق معمولا در میانسرا یا اطراف حیاط به صورت مربع یا مستطیل ساخته می شدند که در مدارس برای استفاده طلاب به عنوان کلاس درس یا استراحتگاه و در کاروانسرا ها برای استراحت مسافرین بکار گرفته می شد.

مصالح ساختمانی در معماری اسلامی

• گچ: گچ به علت ارزانی و استفاده راحت ، کاربرد زیادی در معماری اسلامی-ایرانی داشته است و برای تزئین (گچ بری)، آراستن و نوشتن کتیبه و … مورد استفاده قرار می گرفتند.

• کاشی: استفاده از کاشی به دوران سلوجقیان بر میگردد که بعد ها در دوران تیموریان و صفویان به اوج زیبائی خود رسید.استفاده از کاشی ها برای تزئین مناره ها ، محراب ، گنبد و … با طرح و شکل متنوع و رنگ های متعدد به وفور یافت می شود.

• خشت: خشت یکی پر استفاده ترین مصالح در گذشته می باشد که دیوار های بنا را با آنها می ساختند اما به علت مقاومت پایین در برابر شرایط جوی در طول زمان تعداد زیادی از بناهای ساخته شده از خشت از بین رفته اند و نمونه های زیادی از معماری خشتی به جای نمانده است.

آشنایی با انواع سبک معماری رومانسک