معرفی فیلم درخت گلابی

چهارشنبه، 05 آبان 1400 زمان مطالعه 10 دقیقه

درخت گلابی فیلمی از داریوش مهرجویی است که بر اساس داستان کوتاهی از مجموعه داستان جایی دیگر نوشته گلی ترقی در سال ۱۳۷۶ منتشر شد.

خلاصه داستان درخت گلابی

محمود نویسنده ای است که برای نوشتن باقیماندهٔ کتاب جدید خود در پی یک کم کاری طولانی، به باغ پدری خود در دماوند پناه آورده است. اما در باغ درخت گلابی قدیمی که برای محمود سرشار از خاطره است میوه نداده و باغبانان از او می خواهند که در مراسمی آیینی برای ترساندن درخت و به بار نشستن دوبارهٔ آن شرکت کند و محمود می پذیرد و در این بین او به مرور خاطرات نوجوانی خود می پردازد، زمانی که شیفتهٔ دختر عمه اش، میترا (یا به قول محمود در دفتر خاطراتش، "میم") بوده و با اینکه دختر از او بزرگتر است به او ابراز عشق می کند و برایش اشعار عاشقانه می گوید و با او ساعت ها در باغ به اجرای نمایشنامه های مختلف می پردازد، چرا که هر دو به ادبیات علاقه مندند؛ اما روزی دختر برای خداحافظی می آید، چون قصد دارد نزد پدرش که خارج از کشور است برود. محمود از او می خواهد که صبر کند و دختر می پذیرد، اما سال ها بعد که محمود وارد جریانات سیاسی می شود نامه های دختر را پاسخ نمی دهد و رفتنش را به تاریخی بعد موکول می کند تا این که بر اثر فعالیت های سیاسی به زندان می افتد و آن جا با دیدن یکی از اقوام دختر خبر فوت او را دریافت می کند. محمود اکنون در آستانه شصت سالگی همانند درخت گلابی که هنوز بوی کفشهای کتانی میم را می دهند بی بار شده و نمی تواند کتاب آخرش را تمام کند.

نکاتی درباره فیلم درخت گلابی

فیلم «درخت گلابی» چهاردهمین فیلم داریوش مهرجویی اثری متشکل از اجزای مختلفی چون عشق، فلسفه، سیاست، ادبیات و تاریخ است. مهرجویی دانش آموخته رشته فلسفه از دانشگاه کالیفرنیا (در سال ۱۳۴۴)، این اثر مهم در کارنامه اش را در میانه دهه هفتاد (۱۳۷۶) پس از سه گانه «سارا»، «پری» و «لیلا» درباره دغدغه های زنانه، تهیه و کارگردانی کرد و فیلم پس از نمایش در جشنواره همان سال در ۲۸ دی ماه ۱۳۷۷ به نمایش عمومی درآمد.فیلم «درخت گلابی» بر اساس داستان درخت گلابی از مجموعه داستان های کوتاه «جایی دیگر» از گلی ترقی ساخته شد. گلی ترقی از آشنایان خانوادگی و دوستان قدیمی داریوش مهرجویی و همسر هژیر داریوش (کارگردان سینما، سازنده فیلم «بی تا» و دبیرکل جشنواره جهانی فیلم تهران) است؛ ترقی فرزند لطف الله ترقی (داستان نویس، روزنامه نگار پُر کار دهه سی، مدیر مجله ترقی، وکیل دادگستری، نماینده مجلس شورای ملی و نماینده اتحادیه مطبوعات ایران در کنفرانس جهانی مطبوعات در لندن) است. او که همچون مهرجویی، رشته فلسفه را در دانشگاه های آمریکا به پایان رسانده بود، کار ادبی اش را با چاپ داستانی در مجله «اندیشه و هنر» از سال ۱۳۴۴ آغاز کرد و با مجموعه داستان «من هم چه گوارا هستم» در سال ۱۳۴۸ و رمان «خواب زمستانی» در سال ۱۳۵۲ در عرصه داستان نویسی فعالیت کرد. آثاری که بر خلاف تم داستان های پدرش که در بردارنده جنبه های تاریخی، مسایل بی پروای احساسی و حوادث باورنکردنی و عجیب و غریب بود، غالبا به شخصیت های منزوی و تنهایی می پرداخت که در رویای رهایی از وضعیتی ناخواسته، قادر به تصمیم گیری برای تغییر وضعیت خود نیستند. تم «درخت گلابی» که مهرجویی در نگارش فیلمنامه آن با ترقی همکاری داشته نیز بر همین اساس و البته با نیم نگاهی به فروپاشی کمونیسم و شکست عملکرد و اندیشه چپ در ایران شکل گرفته است.برای دیدن «درخت گلابی» علاوه بر متن ادبی قدرتمند، دراماتیک و جذاب فیلم و روایت مبتنی بر رفت و برگشت های زمانی و داستان پر کشش فیلم باید منتظر سکانس های زیبایی از آدم ها و موقعیت های دلچسب پنج، شش دهه پیش، بازی های کودکانه، مهمانی ها و دورهمی ها، فضاهای شلوغِ تعطیلات تابستانی بچه ها، خواستگاری، تاثیر بزرگ ترها بر رفتار و شیطنت بچه ها و … بود؛ فیلمبرداری پرجاذبه محمود کلاری که پیش تر با مهرجویی در فیلم های «بانو» و «لیلا» نیز همکاری داشت، با بهره گیری از فیلترهای مختلف و مات با رنگ های رقیق و آرام و طراحی صحنه و لباس مهندس فریار جواهریان همسر سابق داریوش مهرجویی و دانش آموخته معماری از دانشگاه هاروارد (در سال ۱۳۵۵) که در گذشته در فیلم های «شیرک»، «اجاره نشین ها»، «هامون»، «بانو» و «پری» را برای مهرجویی طراحی صحنه و لباس کرده بود و البته موسیقی اثرگذار، دلنشین و افسون گر فیلیپ گلاس، به تشدید فضای نوستالژیک و بار معنایی و ذهنی فیلم دامن زده است. موقعیت های بی نظیر و کمتر دیده شده در تاریخ سینما مثل اجرای نمایش ژاندارک، تنبیه و فرستادن پسربچه به بالاترین نقطه درخت، تلاش محمود برای نزدیکی به «میم» در ظهر گرم تابستان، نحوه دزدیدن لباس سرهنگ، سوال پیچ کردن استاد توسط شاگردان، محاکمه درخت به وسیله باغبانان روستا و چیدن گلابی ها در آخرین روزهای تابستان از جمله اثرگذارترین سکانس های این عاشقانه آرام و دلنشین مهرجویی است.اگر به دنبال دیدن یکی از جذاب ترین و ماندگارترین نقش ها در تاریخ سینما هستید نقش «میم» با بازی گلشیفته فراهانی را از دست ندهید؛ او که این نقش را در سن ۱۴ سالگی بازی کرده نشان داد به عنوان یکی از مهم ترین استعدادهای بازیگری سینمای ایران پتانسیل های بالایی دارد؛ گلشیفته برای این اولین بازی خود موفق شد جایزه بازیگری بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر را در شانزدهمین دوره این فستیوال از دست داوران بین المللی دریافت کند. ماجرای پیوستن گلشیفته (دانش آموخته هنرستان موسیقی) به فیلم هم از این قرار بوده که در زمانی که محمدرضا شریفی نیا به عنوان دستیار کارگردان و برنامه ریز و مدیرتولید فیلم، پس از کلی جستجو از یافتن دختری برای نقش میم خسته می شود روزی به طور اتفاقی وقتی به خانه خانواده فراهانی می رود و عکس هایی از گلشیفته می گیرد، با وجود این که متوجه می شود مادر گلشیفته به خاطر پیشرفت او در یادگیری پیانو مخالف بازیگر شدن دخترش است، با این حال عکس ها را به مهرجویی نشان می دهد و مهرجویی بلافاصله از او برای بازی در نقش میم دعوت می کند. فراهانی پس از درخت گلابی انبوهی از متنوع ترین نقش ها از «هفت پرده» و «بوتیک» و «اشک سرما» گرفته تا «دیوار»، «سنتوری»، «درباره الی» و… را بازی کرد که نشان از توجه سینماگران به این بازیگر جوان و پرانرژی سینما داشت.او نقش «میم» را به آشناترین کاراکتر دختر دست نیافتنی در سینمای ایران نزدیک و آن را ماندگار کرد. بازی روان و بی تکلف او، شمایلی از عاطفه، فریبندگی، سرخوشی، رهایی، ماجراجویی و انکارگریِ عشق را در هم آمیزی شده با خود دارد.در کنار او، همایون ارشادی، در نقشِ نویسنده، قرار دارد. شخصیتی میانسال که نقش دوران کودکی اش را محمد رضا شهبانی بازی می کند. این فیلم سومین نقش آفرینی همایون ارشادی پس از «کاکادو» (تهمینه میلانی) و «طعم گیلاس» (عباس کیارستمی) است. ارشادی فارغ التحصیل رشته معماری در ایتالیا، پس از بازگشت از کانادا به طور اتفاقی کیارستمی را می بیند و با بازی در «طعم گیلاس» و موفقیت این فیلم با دریافت نخل طلای جشنواره کن فرانسه در سال ۱۳۷۶ به چهره ای بین المللی تبدیل می شود؛ پرسونای درونگرا، چشمان بی حالت، استخوان بندی خاص صورت و صدای بی شکل و بخصوص او که به ویژگی های کاراکتر موردنظر کیارستمی در «طعم گیلاس» نزدیک بود، مورد توجه مهرجویی که به دنبال نقش یک انتلکتوئل به آخر خط رسیده بود (مهرجویی پیش تر می خواست از آیدین آغداشلو، بیژن الهی یا داریوش شایگان برای این نقش دعوت کند)، قرار گرفت و شد محمود شایان، نویسنده و روشنفکرِ شکست خوردهِ مستاصلِ درخت گلابی با ویژگی های برآمده از کاراکتری شاید یادآور جلال آل احمد؛ روشنفکر چپ گرای با دبدبه و کبکبه سابق و پشیمانِ امروز که ماجرای فیلم از ذهنیات، رویاها، تخیل ها و کابوس های او روایت می شود. کسی که به خاطر گرایش ایدئولوژیک و فعالیت های سیاسی اش در حزب توده باید میان عشق اسطوره ای و مرام حزبی یکی را انتخاب کند؛ فیلم باوجود این کاراکتر و کنش هایش به اثری با مابازاءهای دراماتیک و به شدت مبهوت کننده، با رفت و برگشت های زمانی (یادآور فیلم هامون) پیرامون خاطرات، سیاست، عشق، وجدان اجتماعی، تکوین و فروپاشی انتلکتوئلیسم چپ گرای ایرانی با تصاویر گذرا و پر افسوس از مارکس و لنین تبدیل می شود. سینمای مهرجویی ترکیب همان فرمول همیشگی و دست نیافتنی سینمای ایران، یعنی ترکیب آشنای مخاطب خاص و عام است؛ با این تفاوت که در «درخت گلابی» برخلاف آثاری چون «مهمان مامان» و «سنتوری»، چربش سینمای روشنفکرانه بر مابازاءهای عامه پسند این جنس از سینما بیشتر است. با این حال برای کسانی که فرصت خواندن شاهکارهای گلی ترقی را ندارند، دیدن درخت گلابی با وجود جنبه های سینمایی بکر و منحصر به فردش، فتح بابی می شود تا سراغ تک تک داستان های فوق العاده جذاب گلی ترقی بروند؛ هرچند به دلیل اقامت ترقی در فرانسه حداقل امکان دیدار حضوری با او در نشست ها و مجامع ادبی داخل کشور لااقل در زمان کنونی وجود ندارد؛ با این حال دیدن درخت گلابی بهترین فرصت برای تجدید دیدار با هنر و سینمایی است که همچون گوهری نایاب، بعید است در این سال ها مشابه اش را بتوان روی پرده سینماهای ایران پیدا کرد.

کارگردان فیلم درخت گلابی

داریوش مهرجویی متولد 1318 در ایلام است. او در 17 سالگی به سینما علاقه مند می شود و برای درک بهتر فیلم های روز، به آموختن زبان انگلیسی می پردازد. تحصیلات مقدماتی را در تهران به پایان برد و یک سال در هتل آتلانتیک مدیر می شود و سپس بیست ساله بود که برای ادامه ی تحصیل به کالیفرنیا در آمریکا رفت. وی نخست به خواندن سینما رو آورد اما خیلی زود سینما را رها کرد و به فلسفه پرداخت و در سال 1344 از دانشگاه یوسی ال ای در لس آنجلس لیسانس فلسفه گرفت. در همین سال سردبیری نشریه ی پارس ریویو در لس آنجلس را به عهده گرفت و سال بعد به تهران آمد و در سال 1346 نخستین فیلم خود به نام الماس 33 که فیلمی بسیار پرهزینه بود را ساخت. این فیلم در 5 بهمن 1346 در تهران روی پرده آمد و فروش متوسطی داشت و با توجه به هزینه ی بالای ساخت آن شکستی تجاری محسوب می شد و توجه منتقدین را هم چندان به خود جلب نکرد اما در 1348 با هم کاری غلامحسین ساعدی فیلم نامه ی گاو را از روی یکی از داستان های کوتاه عزادارن بیل نوشته ی ساعدی نوشت و کارگردانی کرد. این فیلم برای مهرجویی و سینمای ایران جوایز متعددی را در جشنواره های بین المللی به ارمغان آورد. گاو هم از نظر تجاری هم از نظر هنری فیلم موفقی از کار درآمد و فصل جدیدی در سینمای ایران گشود.

داریوش مهرجویی

بازیگران فیلم درخت گلابی

همایون ارشادی ،گلشیفته فراهانی ،محمدرضا نوری ،نعمت اله گرجی ،جعفر بزرگی ،رحمان حسینی ،مریم مقبلی ،مریم مجد ،عباس شادروان جامعی ،مهرداد سیه چشمان ،غلامعلی گلچین ،جهانگیر میرشکاری ،ملیحه نظری ،شهرام حقیقت دوست ،ونداد چارمه

معرفی فیلم درخت گلابی

خلاصه داستان درخت گلابی

نکاتی درباره فیلم درخت گلابی

کارگردان فیلم درخت گلابی

بازیگران فیلم درخت گلابی

ساير عوامل فیلم درخت گلابی

مشخصات فیلم درخت گلابی

دیدگاه ها