درباره کتاب ادبیات علیه استبداد
کتاب ادبیات علیه استبداد با اینکه بیشتر جنبه زندگی نامه دارد کتابی تاریخی درباره شوروی و روابط خارجی شوروی نیز محسوب می شود. نشریه های مختلف درباره این کتاب بسیار نوشته اند و آن را ستایش کرده اند. در ادامه دو مورد از این نظرها که در ابتدای کتاب نیز آمده است را نقل می کنیم:
نیویورکر: «یک اثر پژوهشی تاریخی ژرف که اندکی مشابه آثار جاسوسی جان لوکاره است. نویسندگان کتاب نشان داده اند که چگونه دو طرف جنگ سرد از اعتبار ادبی به مثابه سلاح قدرتمند علیه یکدیگر استفاده می کردند.»
کلمبوس دیسپچ: «نویسندگان به طرز قانع کننده ای شرح داده اند که چگونه جنجال های ناشی از انتشار تنها یک کتاب [کتاب دکتر ژیواگو] علاوه بر تاثیر نویسنده، خانواده و دوستانش توازن قدرت در جهان را طی دوره ای بحرانی برهم زد.»
همان طور که اشاره شد کتاب حاضر روایتی کاملا مستند از زندگی بوریس پاسترناک، شاعر و نویسنده روس و خالق اثر برجسته دکتر ژیواگو است. کتابی که احتمالا با مطالعه نظرات بالا به اهمیت آن پی برده اید. ادبیات علیه استبداد از زمانی که پاسترناک شروع به نوشتن کتاب دکتر ژیواگو می کند آغاز می شود و نشان می دهد که او چطور از همان زمان مورد آزار و اذیت حکومت شوروی قرار گرفته است. اما ماجرای کتاب به همین جا ختم نمی شود و ماجراهای بعدی و دردسرهایی که انتشار رمان و جایزه نوبل برای او به دنبال داشت را نیز روایت می کند.در کتاب از دردسرهایی که انتشار رمان در خارج از مرزهای شوروی برای نویسنده به وجود آورده و از زمانی که این رمان تبدیل به ابزاری برای فشار به حکومت های کمونیستی و استبدادی می شود صحبت می شود و اینکه حتی برای جنگ سرد فرهنگی از رمان نیز استفاده می شود. رمانی که ضد حکومت شوروی اعلام می شود و چاپ آن در شوروی ممنوع است اما سال ها بعد از مرگ پاسترناک، خروشچف (دبیر کل حزب کمونیست شوروی در یک برهه زمانی) کتاب را می خواند و اعلام می کند هیچ چیز ضدشوروی ای در این کتاب وجود نداشته و بابت عدم چاپ کتاب ابراز تاسف می کند.رمان دکتر ژیواگو بعدها جایزه نوبل ادبیات را برای پاسترناک به ارمغان می آورد اما پاسترناک به علت فشارهای عوامل حکومت از پذیرفتن این جایزه سر باز می زند. دردسرهایی که چاپ این کتاب برای اطرافیان و خانواده پاسترناک داشت و حتی بعد از مرگ پاسترناک ادامه پیدا می کند، همه و همه در این کتاب نقل شده است.تمام رویدادها و نقل قول های کتاب با پانویس به منبعی ارجاع داده شده و انسجام و چیدمان همه این اتفاقات به نحوی است که انگار یک رمان مهیج و بی نهایت خوش خوان و جذاب را مطالعه می کنید. ترجمه کتاب و پانویس ها هم عالی به فهم کتاب بسیار کمک می کند.در نهایت اینکه ممکن است فکر کنید بهتر است در ابتدا رمان دکتر ژیواگو را بخوانیم و بعد سراغ کتاب حاضر برویم اما چه دکتر ژیواگو را خوانده باشید و چه نخوانده باشید، چه قصد خواندنش را داشته باشید یا نه، می تونید این کتاب را بخونید و از آن لذت ببرید. هرچند بخش هایی از کتاب ممکن است خارج از حوصله خواننده باشد اما اگر به تاریخ شوروی و البته ادبیات علاقه دارید این کتاب می توانید برای شما بسیار جذاب باشد. فراموش نکنید که کتاب ادبیات علیه استبداد یک جنبه تاریخی و بسیار مهم از دروان شوروی را نیز شامل می شود.دکتر ژیواگو (شخصیت اصلی کتاب دکتر ژیواگو) شاعری است که در کشاکش جنگ های داخلی روسیه، سرنوشت اش دستخوش تغییرات پرفراز و نشیبی می گردد. بر خلاف سایر آثار کلاسیک ادبیات روسیه که انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ را مبدا تحولات مدرن و سقوط سنت های ارتجاعی تزاری می دانند. شخصیت روشنفکر داستان طرفدار فرهنگ قبل از انقلاب است و این پدیده را نوعی عقب گرد سیاسی و در جهت زوال اخلاقیات و ارزش ها در روسیه می داند.تصاویر پررنگ و حاشیه ای که بوریس پاسترناک از ۱۹۱۴ تا دوران عروج کمونیسم در شوروی به تحریر درآورده است، دکتر ژیواگو را در رده ی کتاب هایی قرار داده که مخاطب، حوادث اجتماعی یک دوره از این کشور را با مطالعه آن لمس کرده و فارغ از هر خوانش سیاسی قادر به درک شرح واقعیات انقلاب خواهد بود.
خلاصه کتاب ادبیات علیه استبداد
این کتاب که از روی پرونده های محرمانه نوشته شده است نشان می دهد که چگونه یک کتاب ممنوع به یک سلاح مخفی CIA در نبرد ایدئولوژیک بین شرق و غرب تبدیل شده است.در ماه مه 1956 ، یک پیشاهنگ انتشارات ایتالیایی برای دیدار با بزرگترین شاعر زنده روسیه ، بوریس پاسترناک ، به روستایی در خارج از مسکو رفت. وی با در دست داشتن نسخه ی خطی تنها رمان پاسترناک ، که توسط مقامات شوروی سرکوب شده بود ، رفت. از آنجا بود که زندگی این کتاب خارق العاده وارد حوزه ی رمان جاسوسی شد. سیا نسخه روسی زبان دکتر ژیواگو را منتشر و به صورت قاچاق وارد اتحاد جماهیر شوروی کرد. نسخه ها را در مسکو و لنینگراد بلعیدند ، در بازار سیاه فروختند و از یک دوست به دوست دیگر منتقل کردند. در مراسم خاکسپاری پاسترناک در سال 1960 هزاران نفر شرکت کردند که برای خداحافظی از دولت خود سرپیچی کردند و این مثال او ، سنت بزرگ نویسنده مخالف شوروی را راه اندازی کرد. در کتاب ادبیات علیه استبداد پیتر فین و پترا کووی برای بدست آوردن پرونده های CIA که دخالت آژانس را اثبات می کنند، ما را به دوران عجیب و قابل توجه جنگ سرد برمی گردانند ، دورانی که که ادبیات قدرت تحریک جهان را داشت.
درباره نویسنده کتاب ادبیات علیه استبداد
پترا کووی نویسنده و مترجم است و در دانشگاه ایالتی سن پترزبورگ تدریس می کند. Zhivago (نوشته شده با پیتر فین) اولین اثراو است.
درباره مترجم کتاب ادبیات علیه استبداد
بیژن اشتری متولد سال 1342 فارغ التحصیل رشته میکروب شناسی از دانشگاه تهران است اما علاقه شخصی او به تاریخ، امروز او را به یکی از معتبرترین چهره های مترجم معاصر ایران تبدیل کرده است.
نظرات دیگران درباره کتاب ادبیات علیه استبداد
کتاب پاسترناک و ژیواگو؛ ادبیات علیه استبداد را سال ۲۰۱۵ نشریات واشینگتن پست، ساندی تایمز، نیوزدی، تلگراف، اسپکتاتور و دیلی بیست به عنوان کتاب سال معرفی کردند و یکی از دو انتخاب اصلی برای دریافت جایزه معتبر «نشنال بوک کریتیکز سیرکل» بود. از بین انبوه نقدها و نظراتی که در باره کتاب نوشته شده است این نقدها بیش تر جلب توجه می کند:
«کتابی که به زیبایی نوشته شده... نوعی رمان مهیج روشنفکرانه... با ضرباهنگ عالی و هیجان انگیز.»
واشینگتن پست
«کتابی جذاب که کاملا مستند نوشته شده است... از حیث جزئیات پژوهشی فوق العاده موثق و از حیث قضاوت منصف است... اثری روشنگر که تا مدت های طولانی بی رقیب خواهد ماند.»
نیویورک ریویو آو بوکس
«کتابی مسحورکننده که همچون یک رمان مهیج ادبی خوانده می شود.»
نیو رپابلیک
«کتاب، داستانی غنی و غیرمنتظره را روایت می کند. به تصویر کشیدن زندگی و شخصیت بوریس پاسترناک بزرگ ترین نقطه قوت کتاب و نویسندگان آن است.»
دیلی بیست
«یک اثر پژوهشی تاریخی ژرف که اندکی مشابه آثار جاسوسی جان لوکاره است... نویسندگان کتاب نشان داده اند که چگونه دو طرف جنگ سرد از اعتبار ادبی به مثابه سلاح قدرتمند علیه یکدیگر استفاده می کردند.»
نیویورکر
«شرحی پر از اطلاعات، جذاب و غالبآ احساس برانگیز از شجاعت شخصی، جاسوسی، پروپاگاندا، و نقش ادبیات در نبرد سیاسی برای تصاحب دل ها و ذهن های مردم.»
هافینگتون پست
«هیجان انگیز... ترکیب ماهرانه ای از زندگینامه، تاریخ فرهنگی و نقش مهم ادبیات در سیاست... . همچنین نویسندگان کتاب موفق به روشنگری در باره یک عملیات محرمانه مهم در دوره جنگ سرد شده اند.»
نیوز دی
«حکایت جذاب و پرکششی در باره این که چگونه دکتر ژیواگو موفق به ایجاد شکاف در حکومت اتحاد شوروی شد. کتاب پاره ای اشارات تلویحی جالب به زمان حاضر و نیز تعارض های فرهنگی آتی دارد.»
آتلانتیک
«داستانی استثنایی و کاملا مستند و اثری بی همتا از حیث شیوه پژوهشی که هرگز داستان زندگی شگفت انگیز چهره اصلی اش (پاسترناک) را تحت الشعاع قرار نمی دهد.»
نیویورک ژورنال آو بوکس
«نویسندگان به طرز قانع کننده ای شرح داده اند که چگونه جنجال های ناشی از انتشار تنها یک کتاب (دکتر ژیواگو) علاوه بر تأثیر بر نویسنده، خانواده و دوستانش توازن قدرت در جهان را طی دوره ای بحرانی برهم زد.»
کلمبوس دیسپچ
«کتابی خوشخوان با تصویری بی کم و کاست از ملتی که وحشت و بی خردی بر آن حکم می راند... کتاب را طوری نوشته اند که انگار یک بازنویسی دهشتناک از آلیس در سرزمین عجایب است.»
ساندی تایمز
«کتابی فوق العاده. در این جا چیزهای بیش تری برای اندیشیدن به کتاب وجود دارد: ماهیت نبوغ، وحشتی که به خیانت دوستان منجر می شود و مافوق همه این ها، قدرت بالقوه رمان... نویسندگان کتاب با رجوع به اسناد موثق و تحلیل های عالی منصفانه، داستان پیروزی ادبیات (بر استبداد) را بیان کرده اند.»
ایندیپندت
«پژوهشی عالی و دست اول. کتاب به همان شیوه ای هیجان انگیز است که هر تریلر جنگ سردِ دیگری. پاسترناک از دل مشغولی هایش واضح و توانا سربرمی آورد. سر و صدایی که دکتر ژیواگو به پا کرد مهم ترین جنجال ادبی در جهان پساجنگ بود، و نویسندگان کتاب، فین و کووی، این جنجال را به شکلی همه جانبه و با در نظر گرفتن همه جذابیت های حاشیه ای و غیرحاشیه ای آن به خواننده ارائه کرده اند. جنجال دکتر ژیواگو حتا حالا نیز پیامدهای خودش را دارد.»
جان سیمپسون، بی بی سی نیوز
«فین و کووی بی طرفانه با نقش های اصلی کتاب درگیر شده اند و داستانشان را با نوعی نشاط و سرزندگی استثنایی بیان کرده اند.»
لیتراری ریویو
«فین و کووی به طرز خیره کننده ای موفق به پرتوافکنی در باره آن دوره و شخصیت های درگیر در آن شده اند.»
فایننشیال تایمز
«قصه ای ساده و گیرا در باره هنر و جاسوسی. همه شخصیت های کتاب که به طرز خیره کننده ای انتخاب و در کنار هم چیده شده اند ـنوابغ، بربرصفت ها، عشاق، آدم های عجیب و غریب ــ در این نکته، که کتاب ها اهمیت دارند، همعقیده اند.»
ای. دی میلر، نویسنده اسنودراپز
خواندن کتاب ادبیات علیه استبداد را به چه کسانی پیشنهاد می کنیم
این کتاب را به تمام علاقه مندان به ادبیات جهان پیشنهاد می کنیم
قسمتی از کتاب ادبیات علیه استبداد
از نظر حکومت شوروی، رمان ها، نمایشنامه ها و اشعار ابزار حساس و کارآمدی برای تبلیغات سیاسیِ فراگیر و شستشوی ذهنی مردم به منظور هدایت آن ها به طرف سوسیالیسم بود. استالین از نویسندگانش توقع داشت تا در مدح حکومت کمونیستی قصه و شعر بنویسند، و بندبند آثارشان را آکنده از انواع تجلیل از پیشرفت های غول آسای صنعتی و کشاورزی کشور بکنند. استالین در ۱۹۳۲، طی دیدارش با نویسندگان در خانه ی قصرمانندِ ماکسیم گورکی، گیلاسش را به سلامتی تولید هرچه پربارتر ادبیات نوین شوروی بالا برد و سپس گفت: «تولید ارواح انسانی مهم تر از تولید توپ و تانک است. در این جا کسی به درستی گفت که نویسنده نباید ساکت در گوشه ای بنشیند، نویسنده باید زندگی مردم کشورش را بشناسد. و این حرف درستی است. آن چیزی که انسان را از نو می سازد خود زندگی است. اما شما نیز می توانید به دوباره سازی روح انسانی کمک کنید. این موضوع، یعنی تولید ارواح انسانی، اهمیت دارد. و به همین خاطر من گیلاسم را به سلامتی شما نویسندگان، که مهندسان روح انسانید، می نوشم.»
پاسترناک در جامعه ای زندگی می کرد که در آن رمان ها، شعرها و نمایشنامه ها اشکال ارتباطی و سرگرمی سازِ فوق العاده مهمی به شمار می رفتند. مضمون ها، جنبه های هنری و نقش سیاسی ادبیات موضوع انواع منازعات تند ایدئولوژیکی بود و بعضی وقت ها بازندگانِ چنین منازعاتی بهای باختشان را با جان خویش می پرداختند. پس از ۱۹۱۷، حدود ۱۵۰۰ نویسنده در اتحاد شوروی به اتهام های جورواجورِ واهی اعدام شدند یا در اردوگاه های کار اجباری مردند. نویسندگان باید در خلق «انسان شورویِ» نوین مشارکت می کردند یا منزوی و در مواردی سرکوب می شدند. ادبیات می توانست به انقلاب خدمت کند یا به دشمنان نظام.
استالین در ۱۹۳۷ و ۱۹۳۸، بنا به گفته ی رابرت کانکوست، مورخی که درباره ی دوره ی «وحشت بزرگ» تحقیق کرده، شخصاً فهرست های حاوی اسامی ۴۰۰۰۰ اعدامی را امضا کرد. کانکوست نوشته است که استالین فقط در یک روز، ۱ دسامبر ۱۹۳۷، احکام مرگ ۳۱۶۷ نفر را تأیید کرد و این در حالی بود که استالین فقط با محکومانی سروکار داشت که از مقامات رده بالا و شناخته شده ی حزب و دولت بودند. در سراسر کشور، مدیران، کارگزاران رژیم و رؤسای حزب – در شهرها و مناطق مختلف – برای خشنود کردن مسکو دست به کشتارهای جمعی عجیب و غریب می زدند. نوشتن نامه های افشاگرانه ی تب آلود درباره ی «خطاکاری» همکاران، همسایه ها و… تبدیل به بخش جدایی ناپذیری از فرهنگ سیاسی در تمامی سطوح جامعه شده بود. شهروندان احساس می کردند که مجبور به اعلام اسامی آدم های اطرافشان به عنوان «دشمنان خلق»اند، وگرنه اسامی خودشان به عنوان «دشمنان خلق» اعلام می شد.
او بزرگ تر و استثنایی تر از آن بود که بتوان در جایی مخفی اش کرد. انسانی بود که به اطراف خودش نور ساطع می کرد، این آدم ها را نمی توان در جایی پنهان کرد زیرا میله های هیچ زندانی نمی تواند جلوی ساطع شدن علایم حیات چنین افرادی را بگیرد.
پزشکان پاسترناک به او هشدار دادند که مراقب خودش باشد. نارسایی های قلبی او از دو سال قبل، در پی دستگیری ایوینسکایا و احضار خودش به لوبیانکا آغاز شده بود. پاسترناک، این بار هم مثل بسیاری موارد دیگر، اوضاع و احوال خودش را به واسطه ی یوری ژیواگو، که حالا به وی بیماری قلبی ای مشابه بیماری خودش اعطا کرده بود، مورد تجزیه و تحلیل قرار داد: «این بیماری، بیماری زمانه ی ماست. به گمانم عامل ایجاد این بیماری، به اخلاقیات مربوط می شود. اکثریت بی شماری از ما آدم ها مجبوریم به صورت دائم و نظام مندی ظاهرسازی کنیم. این غیرممکن است که، بدون تأثیرگذاری بر وضع سلامتی ات، هر روز طوری خودت را جلوه بدهی که مغایر با آن چیزی است که واقعاً احساس می کنی، و این غیرممکن است که خودت را در اختیار چیزی بگذاری که اصلاً دوستش نداری و برای چیزی شادمانی بکنی که می دانی موجب بدبختی ات می شود… روح ما مکانی را در فضا اشغال کرده و همچون دندانی در دهانمان در درونمان نشسته است. این روح را نمی توان تا ابد نادیده گرفت بدون این که بابتش مجازات نشوی.»
افکار و اندیشه ها برای این زاده نمی شوند که مخفی نگه داشته شوند یا به محض تولد خفه شوند، بلکه زاده می شوند تا با دیگران ارتباط برقرار کنند.
در هر نسلی باید یک احمقی وجود داشته باشد تا حقایقی را که می بیند به صدای بلند بر زبان بیاورد.
پاسترناک به روزنامه نگار بریتانیایی گفت: من یک مرغ ماهیخوار سفیدم. آقای براون، همان طور که می دانید، مرغ های ماهیخوار فقط به رنگ سیاهند. من نمونه ی عجیب و غریبی ام، یک آدم منفرد در جامعه ای که برای زندگی جمعی ساخته شده و نه برای زندگی فردی.
کل قضیه پاسترناک به راستی غمناک است، اما این یک نمونه کلاسیک از نظام کنترل اندیشه نیز هست که حزب همیشه عادت به حفظ آن داشته و همواره سعی کرده بیشترین کنترل را بر روشنفکران اعمال کند. ممنوعیت این کتاب، مثل سانسور و خفقان، و فرمان های ایدئولوژیکی حزب برای نویسندگان و هنرمندان، نمونه دیگری از ابزاری است که رژیم برای کنترل اذهان مردم شوروی مجبور به استفاده از آن است. این بازتابی از بی فرهنگی، بربریت فکری و نازایی فرهنگی است که جملگی از خصوصیات جوامع بسته است.
نبرد بر سر انتشار دکتر ژیواگو یکی از اولین تلاش های سیا برای ابزاری کردن کتاب ها در جنگ سیاسی علیه استبداد کمونیستی بود. این واژه ها شاید برای عده ای ناخوشایند و نامطبوع به نظر برسد. کسانی که از نقش سیا در جنگ سرد فرهنگی انتقاد می کنند، همه ی عملیات محرمانه آن را ذاتاً غیراخلاقی و فسادانگیز می دانند. اما سیا و عواملش اطمینان داشتند که تلاش های این چنینی آن ها شرافتمندانه و در راستای خدمت به اهداف والای بشری بوده است. به اعتقاد آن ها توسل به عملیات محرمانه مثل «برنامه کتاب» در مواجهه با قدرت های دیکتاتوری و ماشین پروپاگاندایی مهیب آن ها، امر لازم و اجتناب ناپذیری بود. در طی همه این سال ها، در دوره ترورها و کشتارهای هدفمند، ایمان سیا – و نیز ایمان اتحاد شوروی – به قدرت ادبیات در ایجاد تحول در جامعه، جالب و عجیب به نظر می رسد.
شناسنامه کتاب ادبیات علیه استبداد
- نویسنده: پیتر فین و پترا کووی
- ترجمه: بیژن اشتری
- انتشارات: ثالث
- تعداد صفحات: ۴۹۲
- نسخه صوتی:ندارد
- نسخه الکترونیکی: دارد
معرفی کتاب میخائیل باکونین؛ شورشی سودایی اثر ادوارد هالت کار
