معرفی رمان جنگ و صلح اثر لئو تولستوی

یکشنبه، 06 تیر 1400 زمان مطالعه 20 دقیقه

جنگ و صلح اثری سراسر شگفتی است که هر خواننده‌ای را در خود غرق می‌کند. اثری که برخی از منتقدین آن را کامل‌ترین رمان تاریخ می‌دانند. جنگ و صلح در کنار همه ارزش‌های ادبی خود، برگی از تاریخ نیز می‌باشد و ما هم آن را در لیست کتاب‌های پیشنهادی خود قرار داده‌ایم و بدون تردید مطالعه آن را به شما توصیه می‌کنیم.

درباره کتاب جنگ و صلح

لئو تولستوی، نامی آشنا در تمام جهان در عرصه ادبیات فاخر و رمان هایی ماندگار است و همه حداقل یک بار نام او را شنیده ایم. این نویسندۀ روسی را باید به عنوان یکی از نوابغ زمان خود معرفی کنیم که آثار ارزشمندی را در صفحه ادبیات دنیا به یادگار گذاشت.کتاب جنگ و صلح به عنوان معروف ترین اثر از لئو تولستوی، از آن دست کتاب هایی است که باید علاقه خاصی به خواندنش داشته باشید، چراکه این کتاب نسبتاً طولانی و پرحادثه است. اما مسلماً جنگ و صلح تولستوی را باید از آن کتاب هایی دانست که واقعاً ارزش خواندن دارد پس شهرت این کتاب در گستره دنیا و ترجمه اش به زبان های مختلف خیلی هم بی دلیل نیست. اما در بطن کتاب جنگ و صلح لئو تولستوی چه می گذرد؟

شخصیت های کتاب جنگ و صلح

همان طور که پیش تر هم گفتیم در کتاب جنگ و صلح تولستوی شاهد حضور و معرفی بیش از 580 شخصیت مختلف هستیم. افرادی که همگی به قلم لئو تولستوی جان یافته و در این کتاب زندگی می کنند. البته برخی از شخصیت های داستان کتاب الگو گرفته از نزدیکان تولستوی هستند. برای مثال شخصیت کنت روس توف از بطن شخصیت پدربزرگ لئو تولستوی بیرون آمده است و برخی از ویژگی های اخلاقی و رفتاری او را دارد.

یا به عنوان مثالی دیگر در حین کتاب بافردی به نام پرنسس ماری آشنا می شویم. شخصیتی جذاب و دلربا که نقشی کلیدی تا پایان داستان دارد و تمام برگرفته از الگوی های اخلاقی و رفتاری مادر لئو تولستوی است. اما مهم ترین شخصیت هایی که در ادامه روند جنگ و صلح با آن ها آشنا می شویم پی یر بزوخوف و پرنس آندره اند. افرادی که درکمال ناباوری دو شخصیت الگو گرفته از خود لئو تولستوی هستند.

تولستوی این دو شخصیت متفاوت در جنگ و صلح را با شناختی که از خود دارد خلق می کند. با علم بر جنبه های مختلف شخصیتی و رفتارهای متضادی که دارد. حضور این دو شخصیت در جنگ و صلح ازآنجا آغاز می شود که پی یر فرزند نامشروع کنت بزوخوف از فرانسه بازمی گردد تا ثروت چشمگیر پدرش را در دست بگیرد.

در میانه های جنگ نیز با اسیر شدن پی یر و مشکلاتی که پشت سر می گذارد بهترین تصویرسازی از جنگ و مشکلات آن به وجود آمده است. از دیگر شخصیت های مهم دیگری که در کتاب جنگ و صلح وجود دارد باید به افرادی همچون شاهزاده ناتاشا روستوف، شاهزاده ماریا بالکونسکایا و شاهزاده نیکولا روستوف هم اشاره کنیم. در صفحات گسترده رمان جنگ و صلح و تا پایان داستان شاهد حضور این شخصیت ها در بخش های مختلف و اثرگذاری از داستان هستیم.

جنگ و صلح چند جلد است؟

کتاب جنگ و صلح به عنوان مهم ترین اثر به جای مانده در بین آثار لئو تولستوی، رمانی 4 جلدی است که زحمت بسیاری را در پی داشته است. لئو تولستوی در کتاب چهارجلدی جنگ و صلح خود به خوبی جنگ را به تصویر کشیده است. تولستوی خود کسی است که تجربه جنگ را سپری کرده و تمام ابعاد یک جنگ را بسیار زیبا تصویرسازی کرده است. از رشادت ها و شهامت هایی که در توصیف افراد در خلال جنگ استفاده می کند، تا روحیۀ خشن و بی رحم جنگ که به هیچ کس از هیچ قشر جامعه، زن و کودک یا مرد رحمی نمی کند و همه را در کام آتشین خود می کشد.

با چنین تفاسیری شاید این ذهنیت به وجود بیاید که جنگ و صلح یک تاریخ نگاری است، اما چنین نیست. لئو تولستوی در رمان خود با تکیه بر حوادث تاریخی و جنگ، شیرین ترین و بهترین توصیف ها از دوران خود را به تحریر درآورده است.

این رمان چهار جلد در حدود 1500 صفحه است و در حجمی نزدیک به 600 صفحه از این رمان 4 جلدی شاهد توصیف نگاه فلسفی و عمیق لئو تولستوی به زندگی هستیم که ممکن است کمی خسته کننده به نظر برسد، اما بسیار تأمل برانگیز و خواندنی است.

کدام ترجمه جنگ و صلح بهتر است؟

جنگ و صلح تابحال به بسیاری از زبان های دنیا ترجمه شده است و مخاطبان و علاقه مندان بسیاری در سراسر دنیا دارد. در کشور ما نیز این رمان خواندنی چندین بار مورد ترجمه به زبان فارسی قرارگرفته است. در بین تمام ترجمه هایی که از کتاب جنگ و صلح در کشور وجود دارد، یکی از بهترین ترجمه های موجود به قلم آقای «سروش حبیبی» بوده است.

سروش حبیبی در ترجمه جنگ و صلح تولستوی به بیانی استادانه این رمان روسی تبار را در قالبی پارسی درآورده است و در اختیار مردم کشورمان قرار داده. بااینکه ترجمه های دیگری این کتاب نیز خواندنی است، اما در ترجمه جنگ و صلح تولستوی به قلم سروش حبیبی بهترین تعابیر و معنای ممکن از فاخرترین اثر تولستوی تدوین شده است.

چرا باید کتاب جنگ و صلح را بخوانیم؟

با تمام این تفاسیر چرا باید خواندن کتاب طولانی و عمیقی مانند داستان های جنگ و صلح برای خوانندگان جذابیت داشته باشد؟ این رمان در تمام صفحات و روزهای خود مضامین عمیقی همچون سرنوشت آزاد و یا از پیش تعیین شده را موردنقد قرا می دهد. در حقیقت باید چنین گفت که تولستوی در رمان جنگ و صلح به بیانی شیوا به این بحث پرداخته است که آیا انسان سرنوشت از پیش تعیین شده ای دارد؟ تصمیماتی که می گیرد از سر اختیار است و یا همگی داستان هایی از پیش تعیین شده اند و همگی انسان ها از ازل تا ابد عروسک هایی در خیمۀ عروسک گردانان هستند؟

فلسفه و تفکری که تاب حال به بیان و زبان های مختلف در تمام ادیان و فرهنگ های دنیا موردبحث قرارگرفته است و هریک دلایلی در پذیرش و یا رد آن آورده اند. تولستوی در شاهکار خود چنین مفاهیمی را در پیوند با جنگ و به شکلی وسیع تر موردبررسی قرار داده است و با استفاده از 580 شخصیتی که در داستان خود خلق کرده است، تصمیمات آن ها را موردبررسی قرار داده و تأثیر هر یک از تصمیمات بر دیگری را به تصویر می کشد.

بهترین تصویرسازی از چنین فلسفه ای را به خصوص در بخش های پایانی کتاب و مکالمات بین ناپلئون و پی یر مشاهده می کنیم. در تمام کتاب ها به گونه ای نامحسوس به بررسی این مفهوم عمیق پرداخته شده است اما در بخش های پایانی که نسبتاً طولانی تر هم هستند، به وضوح شاهد تنش بین دو شخصیت نامبرده هستیم و این بهترین نمونه از بررسی سرنوشت آزاد و یا غیرقابل اجتناب است.

خلاصه داستان جنگ و صلح

لئو تولستوی در این کتاب شرح حال پنج خانواده ی روسی به نام های واسیلی کوراگین، کنت رستوف، کنت بزوخف، کنت بالکونسکی بزرگ و آنا میخاییلونا، در زمان حمله ی ناپلئون به روسیه و جنگ و آتش سوزی در مسکو را روایت می کند. شخصیت پردازی قهرمان های بسیار زیاد این رمان برجسته با جزئیات و زیبایی حکایت از توانایی تولستوی در نوشتن یک شاهکار ادبی دارد.«استراخوف» منتقد روسی که از دوستان تولستوی نیز هست، درباره «جنگ و صلح» این گونه بیان کرده است: «جنگ و صلح، تصویر کاملی از زندگی بشری است. تصویر کاملی از روسیه آن زمان است، تصویر کاملی از همه چیزهایی است که در آن ها، مردم سعادت و عظمت، اندوه و خواری خود را می یابند. این است جنگ و صلح». این رمان چه به لحاظ ادبی و چه به لحاظ تاریخی جز ارزشمندترین رمان های جهان است.«جنگ و صلح» در بستر دو جنگ بزرگ (1812 و 1805 م.) بین روسیه تزاری و ارتش فرانسه به سرکردگی ناپلئون بناپارت روایت می شود. این کتاب دو بخش دارد که هم زمان پیش می روند: جنگ و داستان خانوادگی.داستان جنگ و صلح در یک مجلس اشرافی آغاز می شود که در آن صحبت از حمله قریب الوقوع ناپلئون به روسیه است. در حقیقت شخصیت های اصلی رمان جنگ و صلح اشراف هستند و سرگذشت شخصیت ها درهم تنیده پیش می رود. این داستان یک شخصیت اصلی ندارد.پرنس آندره ی بالکونسکی یکی از شخصیت های اصلی داستان است که در ابتدای داستان با همسر زیبا و نجیب خود لیزا در انتظار فرزندی هستند. او همسرش را نزد پدر سخت گیر خود و خواهرش ماریا می گذارد و خود به جنگ می رود. همسرش بر سر زایمان از دنیا می رود و پسری به دنیا می آورد که نام او را نیکولای می گذارند. آندره ی یکی از سرداران پرافتخار و از شجاع ترین قهرمانان جنگ و صلح است.ماریا بالکونسکایا دختری نه چندان زیبا اما با چشم های مشکی نافذ است که در نیکوکاری و کمک به فقیران و رعیت ها از همه سبقت گرفته است. او تحت سلطه پدر مستبدش قرار دارد، با این حال او را می پرستد.شخصیت دیگر پی یر بزوخف است، جوان تحصیل کرده از فرنگ آمده، فرزند نامشروع کنت بزوخف در حال مرگ و وارث تمام اموال او است. او هدف طمع ورزی واسیلی و دخترش هلن قرار می گیرد. هلن موفق می شود با پی یر ازدواج کند و به اموال بی حساب دست پیدا کند اما در نهایت با هوسرانی و بی بند و باری سرنوشت خود را تیره و تار رقم می زند و در رنج و بیماری می میرد.پرنسس ناتاشا روستوا زیباترین شخصیت جنگ و صلح و به عقیده برخی شیرین ترین شخصیت همه رمان های جهان است. دختری شاد و سرزنده که در دوره ای نامزد آندره ی بالکونسکی می شود. پس از مرگ آندره ی بر اثر جراحت جنگی، او با پی یر بزوخف ازدواج می کند.پرنس نیکولای روستوف برادر ناتاشا شخصیت دیگری است که اگرچه خوش قلب است اما خلق و خوی عصبی نظامی گری دارد. برخی می گویند تولستوی نیکولای را از روی شخصیت پدر خود آفریده است. نیکولای رستف در انتها با ماریا بالکونسکایا ازدواج می کند و در ملک اجدادی ماریا ساکن می شوند.درمورد بخش تاریخی و حمله ناپلئون به روسیه، شکست مفتضحانه فرانسوی ها در روسیه نتیجه کار است. ناپلئون ابتدا با اقتدار وارد خاک روسیه می شود. از لحظات احساسی داستان آنجایی است که ناپلئون مسکو را اشغال می کند. روس ها از دور مسکو آتش گرفته را نگاه می کنند و به خاطر «مادر سفیدروی» خویش اشک می ریزند. در نهایت کمبود آذوقه و سرمای غیرقابل تحمل روسیه فرانسوی ها را از پای می اندازد و شجاعت مردم روسیه آنها را مجبور به عقب نشینی و فرار می کند.جنگ و صلح را، اگر نه بزرگترین رمان عصر ما، دست کم یکی از بزرگترین آن ها دانسته اند: داستانی به مانند جهانی که در آن شخصیت های بسیاری هر یک با شوری خاص در افت وخیزند. اقیانوسی انسانی، با جریان های بی شمار و درهم پیچیده که در ورای آن روحی مقتدر طوفان ها می انگیزد و فرو می خواباند و باز به پا می دارد. تولستوی در جنگ و صلح از نگارش داستان زندگی خصوصی افراد به شرح و روایت جنبش های ارتش ها و ملت ها می رسد و مسیر حرکت امواج عظیم انسانی را توصیف می کند که اراده میلیون ها نفر در آن مستحیل شده و بر آن اثر گذاشته است. جنگ و صلح را شعر روح روس دانسته اند که به صورت حماسه ای رنگین سروده شده است. اندیشه سرودن این حماسه از سال 1862 تالستوی را به خود مجذوب و مشغول می کند. کتاب با توصیف دریای راکد جامعه پیش از جنگ میهنی آغاز می شود. در ابتدا با دقتی چون وچراناپذیر و طعنی درخور، توخالی بودن جامعه اشراف روسیه را باز می نماید. در خلال گفتگوهای پوک و تشریفاتیِ ضیافت ها و لابه لای بیان اندیشه ها و مطامع مسکین نجبا و جنب وجوش خوشباشان و نوش خواران احتمال جنگ نیز مطرح می شود و صورت ها به تدریج جان می گیرند و در ذهن مخاطب می نشینند.مهمترین ویژگی داستان های تولستوی درس های اخلاقی آن است. او شخصیت هایی را که از نظر اخلاقی وضعیت مناسب ندارند، به سزای اعمال خود می رساند. از طرفی شخصیت های پاکدامن و نیکوکار نیز پس از تحمل سختی و رنج در انتها به جایگاه ویژه خود می رسند. تولستوی عقیده دارد تاریخ تکرار می شود؛ عبرت از تاریخ یکی از دست آوردهای به پایان رساندن جنگ و صلح است.

درباره نویسنده جنگ و صلح

لئو تولستوی رمان نویس و فعال سیاسی اجتماعی روسی متولد 1882 در روسیه است. آثار هیچ نویسنده ی دیگری به اندازه ی لئو تولستوی در فهرست کتاب هایی که باید پیش از مرگ خواند قرار دارد. این نویسنده نه تنها در ایران بلکه در همه جای دنیا مشهور است. آثار او جز شاهکارهای ادبی است که مترجمان زیادی در سراسر دنیا به سراغ ترجمه ی آن ها رفته اند.
تولستوی در سال ۱۸۲۸ میلادی در جنوب مسکو و در خانواده ای اشرافی متولد شد. او پدر و مادرش را در کودکی از دست داد و بعد از آن سرپرستی اش به خویشاوندان سپرده شد. در کودکی معلم خصوصی داشت و آموزش های اولیه را در خانه دید.
لئو تولستوي در چهارده سالگی به مدرسه ی «کازان» رفت و در سال ۱۸۴۴ وارد دانشگاه کازان شد. او ابتدا رشته ی زبان های شرقی را خواند، سپس به حقوق تغییر رشته داد و در نهایت بدون کسب مدرک، دانشگاه را رها کرد و به ارتش پیوست. تولستوي در سال ۱۸۵۱ اولین داستانش به نام «کودکی» را منتشر کرد. بعد از انتشار اين داستان او كتاب هاي «نوجوانی» و «جوانی» را نوشت كه ادامه اي بر كتاب اولش «كودكي» بودند. این مجموعه ی سه گانه برداشتی از زندگی لئو تولستوي است. او در این کتاب ها خود را اين طور معرفي مي كند: «من با تمام وجود آرزو داشتم خوب باشم؛ ولی جوان بودم. هوا و هوس هایی داشتم و در جست و جوی نیکی تنها بودم. کاملا تنها بودم».
تولستوي در ارتش، نویسندگی را به صورت حرفه ای دنبال كرد. او در جبهه های جنگ حضور داشت و به همين دليل موضوعات ناب بسياري در اختيارش قرار داشت و در همان دوران «حکایت های سواستوپل» را نوشت. مجموعه ای از سه داستان کوتاه که تولستوی به کمک تجربه های شخصی اش، چهره ی خشن و بی رحم جنگ را در آن روایت کرد. او پس از مدتی ارتش را رها کرد و به اروپا رفت.
تولستوی در اروپا با نويسندگان بزرگي مانند «چارلز دیکنز»، «ایوان تورگنیف» و «آدلف دیستروگ» دیدار کرد و اطلاعاتش را در حوزه ی آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان را بالا برد. پس از بازگشت به روسیه با الهام از «ژان ژاک روسو» مدارس ابتدایی را در روستاها تاسیس کرد. کودکان روسی تا اوایل قرن بیستم در سال اول دبستان الفبای تولستوی را آموزش می دیدند.
لئو تولستوي در سال ۱۸۶۲ با زنی جوان به نام «سوفیا» ازدواج کرد و حاصل اين ازدواج سيزده فرزند بود. این ازدواج فراز و فرود های بسیاری داشت. دوره ي اول آن شادکامی و سرخوشی بود و تولستوی شاهکارهای ادبی خود «جنگ و صلح» و «آنا کارنینا» را در این دوران نوشت. بعد از انتشار اين دو رمان شهرت تولستوی به خارج از روسیه رسید و نویسنده ای جهانی شد. اما در همین دوران کلیسای ارتدوکس و تزار های روسیه کنترل و نظارت بر فعالیت های او را بیشتر کردند. پیش نویس کتاب هایش ضبط و توقیف می شد و شایعه ی روان پریش بودنش در همه جا به گوش می رسید. در نهایت با انتشار کتاب «رستاخیز» از کلیسای ارتدوکس حکم ارتداد برای تولستوی صادر شد. او چند بعد از اين حكم به زندگي اش ادامه داد و درنهايت در سال ۱۹۱۰ میلادی از دنیا رفت و بدون هیچ تشریفات خاصی به خاک سپرده شد.
هرچند تولستوی در سبک نگارش بسیار متاثر از «ژان ژاک روسو» بود، اما بدون شک بيش تر نویسندگان بعد از تولستوی، به نحوی متاثر از سبک نویسندگی او هستند. او هنر را برای هنر نمی خواست. بلکه معتقد بود ادبیات و رمان نویسی ابزاری برای بیان مفاهیم اخلاقی و اجتماعی هستند. از نظر تولستوي داستان ها فقط برای سرگرمی مخاطب ها نوشته نمی شوند، بلكه آن ها می خواهند از قضاوت های بی رحم و بی ملاحظه ی انسان ها کم کنند و کمکی برای گسترش مهربانی، خوش ذوقی اخلاقی و سلامت عاطفی باشند.

لئو تولستوی

قسمتی از کتاب جنگ و صلح

آزادی، برابری، اینها همه بانگ دهل است که رسواییشان مدتهاست آشکار شده است. کیست که آزادی و برابری را دوست نداشته باشد؟ خود منجی ما آزادی و برابری را تعلیم داده است. خیال می کنید بعد از انقلاب مردم خوشبختتر شده اند؟ برعکس، ما بودیم که خواهان آزادی بودیم و بناپارت آن را نابود کرد. (رمان جنگ و صلح – جلد اول – صفحه ۵۵)

معتقد بود که سرچشمه همه عیبهای آدمی دو چیز است: یکی بیکاری و دیگری اعتقاد به خرافات. و دو فضیلت نیز بیشتر وجود ندارد: یکی کار و دیگری خرد. (رمان جنگ و صلح – جلد اول – صفحه ۱۴۶)

پرنس آندره ی گفت: «بله، شما او را، این بناپارت را، دیدید؟ چطور بود؟ استنباطتان از او چیست؟» دلگاروکف که پیدا بود به این نتیجه کلی که از ملاقات خود با ناپلئون به دست آورده دل بسته است، تکرار کرد: «بله، او را دیدم و مطمئن شدم که بیش از هرچیز از یک درگیری همگانی وحشت دارد. اگر از روبرو شدن با ما نمی ترسید چرا تقاضای ملاقات با امپراتور را داشت. چرا پیشنهاد مذاکره می کرد و از همه مهمتر چرا عقب می نشست. حال آنکه عقب نشینی با روش هدایت جنگ او منافات دارد. حرفم را باور کنید. او می ترسد، از درگیری همگانی وحشت دارد. ساعت سرنگونیش فرارسیده است. این را از من قبول کنید.» (رمان جنگ و صلح – جلد اول – صفحه ۳۸۸)

اقرار به خطا بزرگواری بیشتری می خواهد تا اصرار در کشاندن کار به جایی که دیگر جبران ممکن نیست. (رمان جنگ و صلح – جلد دوم – صفحه ۴۷۱)

هر کس با دید خودش زندگی می کند. تو برای خودت زندگی می کردی و می گویی که چیزی نمانده بود که زندگیت تباه شود، و خوشبختی را وقتی شناختی که شروع کردی برای دیگران زندگی کنی، ولی کار من درست عکس این بود. هدف من در زندگی کسب افتخار بود، ولی خوب، مگر افتخار چیست؟ همان عشق به دیگران است. میل به خدمت به آنها برای لذت بردن از ستایش آنها. (رمان جنگ و صلح – جلد دوم – صفحه ۵۶۶)

هیچ حقیقتی در ذهن دو نفر یکسان جلوه نمی کند. (رمان جنگ و صلح – جلد دوم – صفحه ۶۳۸)

پیداست که سرنوشت ما همه جز تحمل مصیبت نیست. (رمان جنگ و صلح – جلد دوم – صفحه ۷۰۳)

همه شان تلاش می کنند، رنج می برند، جان خود و روح جاوید خود را به فساد می کشند تا نعمتی را به دست آورند که لحظه ای بیش نمی پاید و ما نه فقط این معنی را می دانیم بلکه مسیح، فرزند خدا، خود به این جهان خاکی آمد و به ما گفت که این زندگی آنی بیش نیست و برای آزمودن ماست و با این همه سخت به آن آویخته ایم و گمان می کنیم که سعادت را فقط در آن خواهیم یافت. (رمان جنگ و صلح – جلد دوم – صفحه ۷۰۸)

رستف اسب خود را نگه داشت و می کوشید در چهره دشمنش نگاه کند و ببیند بر چه کسی پیروز شده است. یک پای جوان فرانسوی در رکاب گیر کرده بود و افسر بر پای دیگر بر زمین لی لی می کرد و از وحشت چشم درهم کشیده، هر لحظه منتظر ضربه دیگری بود و با چهره ای از وحشت درهم پیچیده از زیر به رستف فرامی نگریست. چهره رنگ پریده و به گل آغشته جوانش با آن موهای طلایی روشن و چشمان آبی کمرنگ و چال ملیحی که بر چانه داشت هیچ خصمانه نبود و با جنگ و خونریزی سازگاری نداشت. سیمای ساده اش بیشتر برای بگووبخند و تالار پذیرایی مناسب می نمود. (رمان جنگ و صلح – جلد سوم – صفحه ۹۴۴)

کسی در نبرد پیروز است که با عزم جزم و با اطمینان به پیروزی در آن شرکت کرده باشد. (رمان جنگ و صلح – جلد سوم – صفحه ۱۱۰۷)

هر مدیر و فرمانداری در دوران آرامش و دور از اغتشاش گمان می کند که چرخ زندگی مردمی که اداره امورشان به دست او سپرده شده است فقط به نیروی او می چرخد و همین آگاهی به ضرورت وجودش بزرگترین پاداش زحمات و تلاشهای اوست. پیداست که تا زمانی که دریای تاریخ آرام است حاکم – آب شناس با قایقی نااستوار، خود را با دیرکی به کشتی کوه پیکر ملت بند کرده پیش می رود و می پندارد که اوست که کشتی بزرگی را که خود به آن متکی است حرکت می دهد. اما وقتی طوفانی برخیزد و دریا متلاطم گردد و کشتی دستخوش امواج شود، دیگر گمراه ماندن و خود را اسیر وهم داشتن ممکن نیست. (رمان جنگ و صلح – جلد سوم – صفحه ۱۲۵۵)

در دل می گفت: عشق! عشق چیست؟ عشق مانع مرگ است. عشق زندگی است. همه چیز، هر آنچه درک می کنم فقط به آن سبب درک می کنم که عاشقم. همه چیز هست و فقط به آن سبب وجود دارد که من عشق می ورزم. همه چیز فقط با ریسمان عشق به هم مربوط است. (رمان جنگ و صلح – جلد چهارم – صفحه ۱۳۸۲)

برای آنکه انسان بتواند راهی به طول هزار ورست را طی کند ناچار باید امیدوار باشد که در پایان این راه چیز خوشایندی در انتظار اوست. (رمان جنگ و صلح – جلد چهارم – صفحه ۱۴۴۰)

وقتی انسان جانوری در حال مرگ را می بیند وحشت می کند، زیرا زوال موجودی زنده را – وجود خودش را – در نظر می آورد؛ می بیند که موجودی زنده از حیطه هستی بیرون می رود. اما هنگامی که محتضر انسانی باشد، آن هم انسانی مورد علاقه، احساس گسیختگی نیز بر وحشت نیستی افزوده می شود، زخمی روحی که مانند زخم جسمانی گاه کشنده است و گاه التیام می یابد، اما جای ان همیشه دردناک می ماند و از تماس جسمی خارجی که اسباب تحریک آن شود می گریزد. (رمان جنگ و صلح – جلد چهارم – صفحه ۱۵۰۳)

هرگز هیچ فرمانی به خودی خود و مستقل از فرمانهای قبلی صادرکردنی نیست و رویدادهای پی درپی و متعددی را در بر ندارد. هر فرمان از فرمان دیگری ناشی است و هرگز به چند واقعه حاکم نیست و فقط ناظر بر لحظه ای از رویداد است. مثلا وقتی می گوییم که ناپلئون به ارتش خود فرمان جنگ داد فرمانهای در زمان گسترده و به یکدیگر وابسته ای را به صورت یک فرمان یکباره درهم می آمیزیم. ناپلئون نمی توانست فرمان جنگ روسیه را صادر کند و چنین نیز نکرد. یک روز دستور داد که نامه هایی چنین و چنان به وین و برلین و پترزبورگ فرستاده شود و روز دیگر احکامی به نیروی زمینی و دریایی صادر کرد که موجب صدور فرمانهای دیگری می شد که به رویدادهایی مربوط شدند که به ورود ارتش به روسیه منجر گشت. (رمان جنگ و صلح – جلد چهارم – صفحه ۱۶۶۶)