تعریف مهریه
مالی است که به هنگام عقد نکاح شرعا و عرفا و قانونا، ازطرف مرد به زن پرداخت می گردد و صداق، صداقیه، کابین و فرض هم نامیده می شود. از جمله حقوق مالی که به موجب عقد ازدواج به زن تعلق می گیرد، مهریه یا مهر می باشد. به موجب ماده 1082 قانون مدنی: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. همانگونه که از این ماده مشخص می شود، به محض اینکه عقدی میان طرفین واقع شد، زن مالک مهر می شود و هیچ چیز نمیتواند جلوی این مالکیت را بگیرد. هرچند که در عمل، بسیار اتفاق می افتد که زن موقع طلاق بخواهد این مهریه را مطالبه کند؛ اما او از زمان عقد و هر زمان که بخواهد می تواند مهریه را مطالبه کند. به هرحال، مسائلی همچون رابطه نامشروع، نشوز زن یا عدم تمکین و یا هر عمل دیگری از جانب زن، مانع از استحقاق زن نسبت به مهریه نیست. البته در برخی از شرایط، زن مستحق مهریه نیست.
انواع مهریه
- مهر المسمی : مهری است که در عقد نکاح تعیین شده یا تعیین آن به عهده شخص ثالثی گذارده شده است.
- مهر المثل: مهری است که در نکاح مفوضه البضع به حسب شرافت و اوضاع و احوال زوجه به او داده می شود. (ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی)
- مهر السنه: مقدار آن ۵/۲۶۲ مثقال پول نقره مسکوک است.
- مهر المتعه: مهری است که در نکاح مفوضه البضع شوهر به زن مطلقه خود برای تعیین این مهر برخلاف مهرالمثل مهر و از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود.
- مفوضه البضع: زوجه را در عقد نکاحی که دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد یا شرط عدم مهر شده باشد.
- مفوضه المهر: زوجه را در نکاح دائم (که تعیین مقدار مهر را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند.)
حق حبس زوجه چیست؟
از آن جایی که بلافاصله پس از ازدواج، زن مالک مهریه می شود بنابراین بعد از عقد ازدواج حق مطالبه آن را خواهد داشت و تا زمانی که شوهر مهریه را پرداخت نکرده او هم می تواند از انجام وظایف زناشویی اش خودداری کند. به این حق زن، حق حبس گفته می شود. هدف قانونگذار از قائل شدن حق حبس در ازدواج، حمایت از حق زن برای دریافت مهریه اش است که مبنای فقهی و شرعی دارد.
نتایج اعمال حق حبس از سوی زوجه
- به موجب ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، در صورت استفاده زوجه از حق حبس، وی استحقاق دریافت نفقه را از دست نمی دهد و بدیهی است که چنانچه زوج از این کار امتناع کند زوجه می تواند از ضمانت اجرا های حقوقی و کیفری آن از طریق دادگاه استفاده کند.
- زوجه را نمی توان ملزم به تمکین خاص از زوج نمود.
- درصورتی که مهریه قسط بندی شده باشد، زن تا پایان دریافت تمامی اقساط مهر می تواند از حق حبس استفاده کند.
- در صورتی که مهر، مؤجل باشد؛ یعنى موعدى براى پرداخت آن بین زوجین قرار داده شده باشد، مانند آن که شرط شود که پس از ۲ سال مهر به زوجه داده شود، زن دارای حق حبس نمی باشد؛ بنابراین به نفع زن است که مهریه اش به صورت حال (بدون مهلت) تعیین شده باشد.
مهریه حال چیست؟
مهریه حال مهریه ای است که برای پرداخت آن مهلتی تعیین نشده باشد و زن این حق را داشته باشد که پس از عقد هر زمان که اراده کند، آن را مطالبه کند. بنابراین، اگر حین عقد مهریه به نوعی تعیین شود که برای پرداخت آن از سوی مرد مهلتی تعیین شده باشد، به آن مهریه، مهریه موجّل گفته می شود. علاوه بر این، بر طبق رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، در صورتی هم که پرداخت مهریه منوط به استطاعت یا توانایی مالی مرد باشد، زن از حق حبس خود محروم خواهد شد؛ به این نوع مهریه اصطلاحا مهریه عند الاستطاعه نیز گفته می شود. بنابراین زن تنها در شرایطی می تواند با استناد به حق حبس خود از عدم تمکین سرباز زند که مهریه او مهریه عند المطالبه باشد.