روسیه قفقاز را حیاط خلوت خودش می داند و انتظار دارد هر نوع تحولی در این منطقه زیر نظر این کشور رخ دهد!
ساعد نیوز: تحولات اخیر در قفقاز جنوبی و تنش در روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان به دلیل مخالفت ایران با احداث دالان زنگزور در استان سیونیک ارمنستان برای اتصال نخجوان به باکو ابعاد منطقه ای و جهانی مختلفی دارد. در این میان، روسیه به عنوان اَبربازیگر منطقه قفقاز طبیعتاً نگاه خاصی به این تحولات دارد. بفرمائید نوع نگاه روسیه به تحولات اخیر چگونه است؟
میکائیل مدیر روستا: اختلاف جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان در وهله نخست، اختلاف بر سر مرز نیست. ایران به حضور طرف ثالث در همسایگی خود معترض است. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که حضور رژیم صهیونیستی در خاک آذربایجان را تحمل نمی کند. اخیراً آقای علی اف گفته است که ایران برای اثبات ادعای خود مبنی بر حضور رژیم صهیونیستی در مناطق مرزی این کشور با ایران، دلیل قانع کننده ارائه دهد! این صحبت آقای علی اف بی اساس است چرا که جمهوری آذربایجان به لحاظ وسعت سرزمینی به اندازه ای نیست که ما بخواهیم میان درون خاک این کشور و مرز این کشور با ایران تفکیکی قائل شویم. ایران به صورت روشن اعلام کرده است که به هیچ وجه، حضور رژیم صهیونسیتی در نزدیکی مرزهایش را تحمل نخواهد کرد.
نگاه روسیه به منطقه قفقاز یک نگاه خاصی است چرا که روسیه این منطقه را حیاط خلوت خودش قلمداد می کند و انتظار دارد که هر نوع تغییر و تحولی در این منطقه خصوصاً تغییرات ژئوپلتیکی با محوریت این کشور صورت بگیرد. وضعیت مطلوب برای روسیه ادامه حیات قفقاز به دور از تنش و هر نوع تحول است ولیکن اگر کشورهای منطقه بر سر تغییرات یا تحولاتی اصرار داشته باشند، طبیعتاً این تغییرات باید زیر نظر روسیه انجام پذیرد. حتی اگر روسیه شروع کننده درگیری، مناقشه یا جنگی در حوزه قفقاز هم نباشد، مطمئناً این روسیه است که تمام کننده خواهد بود!
روسیه با رژیم صهیونیستی روابط خوبی دارد و این طور نیست که اسرائیل بخواهد به تقابل بیشتر ناتو با روسیه دامن بزند/ ناتو برای حضور در خزر نیازی به اسرائیل ندارد!
ساعد نیوز: برخی تحلیلگران حضور رژیم صهیونیستی در خاک جمهوری آذربایجان را با پروژه آمریکایی گسترش حوزه نفوذ ناتو در خزر برای مقابله و تقابل بیشتر با روسیه در ارتباط می دانند. این تحلیل را تا چه اندازه دقیق ارزیابی می کنید؟
میکائیل مدیر روستا: اصولاً اقدامات رژیم صهیونیستی با اقدامات ناتو تفاوت عمده دارد و این طور نیست که لزوماً اینها با همدیگر هماهنگ بوده باشند. اینجا ما درباره دو مقوله متفاوت صحبت میکنیم. البته گاهاً همپوشانی هایی هم می تواند وجود داشته باشد. ناتو برای گسترش حضور نظامی اش در حوزه خزر نیازی به رژیم صهیونیستی ندارد و اصولاً با استفاده از نفوذی که در ترکیه و آذربایجان و حتی گرجستان این کار را به انجام برساند. نمایشگاه های نظامی ای که در گرجستان برگزار کرده یا حضور پررنگ ناتو در گرجستان خود، زمینه ای برای حضور قوی ناتو در حوزه خزر است. از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی رابطه گرمی با مسکو دارد و این طور نیست که در اینجا اسرائیل به دنبال تقابل با روسیه باشد. این جمهوری اسلامی ایران است که از حضور اسرائیل در داخل خاک جمهوری آذربایجان به شدت ناراحت است و آن را خطری برای منافع خودش می داند.
ارمنستان باید مرز خاکی اش را با ایران حفظ کند چرا که عملاً تنها راه دسترسی جمهوری اسلامی ایران به اعضای اتحادیه اقتصادی اورآسیا همین ارمنستان است.
ساعد نیوز: برخی تحلیلگران بر این عقیده هستند که تحولات اخیر در قفقاز جنوبی و تنش مرزی ایران با جمهوری آذربایجان یک طرح آمریکایی-غربی برای خنثی سازی اقدام راهبردی جمهوری اسلامی ایران در جهت گسترش روابط با شرق خصوصاً بعد از پیوستن ایران به سازمان شانگهای. خصوصاً این که احداث دالان زنگزور دسترسی ایران به جاده ابریشم و حوزه شانگهای را با دشواری هایی روبرو میسازد. از سوی دیگر، در سفری که آقای امیرعبداللهیان به روسیه داشت، آقای لاوروف خبر از پیوستن جمهوری اسلامی ایران به اتحادیه اقتصادی اورآسیا را داد و برخی این را نوعی سیگنال حمایتی از سوی مسکو در برابر معاندان منطقه ای و بین المللی جمهوری اسلامی ایران قلمداد کردند. نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟
میکائیل مدیر روستا: در حال حاضر، روابط ایران با دولت مسکو در یک سطح خیلی خوبی قرار دارد. در بسیاری از نقطه نظرات منطقه ای، اهداف و رویکرد به مسائل همگرائی داریم هرچند اختلاف نظرهایی هم وجود دارد. ولی دو کشور در تلاش هستند تا با کمرنگ تر شدن این اختلاف نظرها، روابط راهبردی روسیه و ایران قوی تر از گذشته دنبال شود. اعلام کلید خوردن عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه اقتصادی اورآسیا از سوی لاوروف شاید به صورت غیرمستقیم اشاره به این باشد که ارمنستان باید مرز خاکی اش را با ایران حفظ کند چرا که عملاً تنها راه دسترسی جمهوری اسلامی ایران به اعضای اتحادیه اقتصادی اورآسیا همین ارمنستان است و طبیعتاً حفظ این مرز خاکی در آینده همکاری های اقتصادی ایران با اعضای اتحادیه اهمیتی فوق العاده حیاتی خواهد داشت. درباره عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان شانگهای، خب خیلی از رسانه های غربی به این موضوع پرداختند و عضویت ایران را در این سازمان بسیار مهم ارزیابی کرده اند. قدرت ایران با عضویت در سازمان شانگهای چندین برابر شده است. شاید ارتباط دادن تحولات اخیر با این رویداد مهم استراتژیک برای کشورمان، کمی زود باشد. ولی چیزی که وجود دارد این است که آذربایجان و ترکیه به شدت با همکاری با همدیگر در پی تغییر وضعیت ژئوپلتیک و ژئواکانمیک منطقه به نفع خودشان هستند. طبیعتاً کریدور شمال جنوب ایران بسیار حائز اهمیت است و آذربایجان و ترکیه به عنوان بازیگران منطقه ای و همسایگان ایران، در تلاش برای تغییر معادلات اقتصادی و امنیتی منطقه به نفع خود هستند. تلاش می کنند تا با برقراری ارتباط دائم از طریق استان سیونیک ارمنستان کریدور تجاری جدیدی را ایجاد کنند که می تواند ارتباط با آسیای مرکزی را برای این دو کشور از طریق خزر تسهیل کند و یک رقیب برای کریدور تجاری جمهوری اسلامی ایران باشد. ایران بر روی این مسأله حساس است و تغییر مرزهای بین المللی را برنمی تابد.
هر نوع اختلاف مرزی و ارضی میان کشورهای این منطقه اهمیت چندانی ندارد مگر این که این اختلافات سمت و سوئی پیدا کند که منافع روسیه در این منطقه به خطر می افتد و طبیعتاً اینجا همان جایی است که روسیه وارد می شود.
ساعد نیوز: نوع واکنش روسیه به تحولات منطقه در نوع خودش بسیار جالب است و در بیشتر اوقات به اصطلاح در دقیقه نود وارد میدان می شود. در جنگ 44 روزه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر قره باغ ما دقیقاً شاهد این موضوع بودیم. امروز برخی از رسانه ها از جنگ و تقابل نظامی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان صحبت می کنند خصوصاً بعد از برگزاری رزمایش پرشکوه فاتحان خیبر با استفاده از حجم سنگینی از امکانات لجیستیکی نیروی زمینی و هوانیروز ارتش سرافراز جمهوری اسلامی ایران و البته برگزاری رزمایش مشترک ترکیه و آذربایجان در نخجوان در پاسخ به این رزمایش ایران. اگر به فرض محال، جنگی هم دربگیرد، واکنش احتمالی روسیه به این جنگ چه خواهد بود؟
میکائیل مدیر روستا: من در پاسخ به این سؤال شما باز می خواهم به آن نکته اول یعنی نگاه خاص روسیه به منطقه قفقاز بازگردم. ایران نگاه همسایگی به کشورهای منطقه قفقاز جنوبی دارد و طبیعتاً به دنبال بهترین روابط با همسایگان خودش است و این موضوع را مسئولان دیپلماسی کشورمان بارها اعلام کرده اند. ولی نگاه روسیه به قفقاز نگاه کنترلی است. یعنی این منطقه را تحت کنترل و نفوذ خودش می داند همان تعبیری که قبلاً گفتم: قفقاز حیاط خلوت روسیه است. هر نوع اختلاف مرزی و ارضی میان کشورهای این منطقه اهمیت چندانی ندارد مگر این که این اختلافات سمت و سوئی پیدا کند که منافع روسیه در این منطقه به خطر می افتد و طبیعتاً اینجا همان جایی است که روسیه وارد می شود. یعنی تا زمانی که کنترل و تسلط روسیه بر منطقه قفقاز به چالش کشیده نشود، این نوع اختلافات برای روسیه چندان چالش برانگیز نیست. ولی جمهوری اسلامی ایران علیرغم دنبال کردن روابط حسنه با همسایگان، به حضور نامبارک یک مهمان ناخوانده به نام رژیم صهیونیستی معترض است که خب از دید ایران، منافع کشور را در خطر قرار میدهد. دولت سیزدهم تأکید خاصی به گسترش روابط با همسایگان دارد و خواهان برقراری روابط گرمی با همسایگان از جمله ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان و حتی ترکیه است. اگر رزمایشی در این منطقه برگزار می شود، هدف ایران، ارسال این پیام به رقبای منطقه ای و بین المللی اش است که ما نسبت به تحولات منطقه منفعل نیستیم. ایران به هیچ وجه نگاه نظارتی یا کنترلی به همسایگان ندارد ولی این طارد دفاع از منافع ملی اش هم نیست. جمهوری اسلامی ایران با صراحت اعلام کرده است که خواهان روابط مسالمت آمیز مبتنی بر احترام متقابل در راستای تأمین منافع مشترک با همسایگان اش است.
دکتر رضا اختیاری امیری : بحران در مرزهای شمالغرب و اشتباه راهبردی جمهوری آذربایجان
