به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، یاتاقان در واقع نوعی بیرینگ به شکل ورقه فلزی نسبتا باریک است که ضمن تنظیم لقی میل لنگ و شاتون ها، حرکت روان آنها حین روشن بودن موتور را تضمین می کند.
یاتاقان ها در موتورهای احتراقی به دو نوع ثابت و متحرک دسته بندی می شوند؛ یاتاقانهای ثابت بین محل تماس میل لنگ با بلوک سیلندر و کپه های آن قرار گرفته و لقی عمودی میل لنگ نسبت به بدنه را تنظیم می کنند. یاتاقان متحرک نیز به گونه ای مشابه در محل تماس میل لنگ و دسته شاتون ها نصب شده و لقی شاتون نسبت به میل لنگ را تنظیم می کند. معمولا یک یا دو جفت بغل یاتاقان نعلی شکل نیز برای تنظیم لقی افقی میل لنگ در پیشرانه های احتراق داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
زمانی که موتور خودرو روشن می شود، لایه نازکی از روغن در فضای باریک میان یاتاقان ها و میل لنگ تشکیل شده و موجب از بین رفتن اصطکاک این قسمت ها می شود تا میل لنگ بتواند حرکت دورانی خود را به سهولت تداوم بخشیده و پیشرانه خودرو به کار خود ادامه دهد.
منظور از یاتاقان زدن چیست؟
هر عاملی که باعث دفرمه شدن یا آسیب دیدن یاتاقان ها شود، به طوری که یاتاقان به میل لنگ بچسبد یا بیش از حد از آن فاصله بگیرد، لایه روغن دیگر قادر نخواهد بود به درستی فضای خالی میان این دو را پر کند؛ اصطلاحا در این وضعیت گفته می شود که موتور یاتاقان زده است.
اگر یاتاقان با سطح میل لنگ تماس پیدا کند و به آن بچسبد، حرکت موتور (دوران میل لنگ) سنگین شده و در نهایت پیشرانه از کار خواهد افتاد. اگر یاتاقان ها در اثر خوردگی و سایش، ضخامت استاندارد خود را از دست بدهند و بیش از حد نازک شوند، میل لنگ دیگر نمی تواند بدون لرزش به کار خود ادامه دهد، چرا که لقی استاندارد آن از بین رفته و حین کارکرد همواره صدایی شبیه به تق تق یا لق لق از ناحیه یاتاقان معیوب شنیده می شود.
علائم خرابی یاتاقان ها
به محض اینکه یکی از علائم زیر را در خودروی تان مشاهده کردید، فوراً خودرو را خاموش و با کمک یدک کش، آن را به تعمیرگاه منتقل کنید. بارها پیش آمده است که رانندگان، این علائم را دیده و نسبت به آن بی توجه بوده اند. سهل انگاری راننده در این مواقع، باعث می شود که خودرو یاتاقان بزند. موارد زیر، عمده ترین نشانه های خرابی یاتاقان است؛ آن ها را به خاطر بسپارید:
روشن شدن چراغ روغن و چشمک زدن آن (این مورد می تواند علت های دیگری هم داشته باشد. پس از بررسی توسط کارشناس می توان به طور قطع گفت که مشکل از یاتاقان است یا سایر قسمت های خودرو)
شنیدن صدای برخورد دو قطعه فلزی با یکدیگر با افزایش دور موتور
کم شدن قدرت موتور
اگر بعد از مواجهه با سه مورد بالا، همچنان به راه خود ادامه دهید، میل لنگ خودرو، کج یا بریده، یاتاقان، دچار ساییدگی و شاتون خراب می شود. تعمیر این مشکلات، هزینه های زیادی در بر دارد؛ به علاوه احتمال اینکه قطعات قابل تراشکاری و تعمیر نباشند، زیاد است و اگر هر یک از این قطعات در گذشته، تراش خورده باشند، احتمال تعمیرشان ضعیف تر نیز خواهد شد.
عوامل خرابی یاتاقان ها
عملکرد یاتاقان با وارد شدن شوک به آن دچار اختلال می شود. عمده ترین علت خرابی یاتاقان، نرسیدن روغن به آن است. در موارد زیر هم مشاهده می کنید که بیشترین دلایل خرابی این قطعه، مربوط به سیستم روغن و روان کاری آن است:
سرعت بالای خودرو: تصور کنید خودرو از دور ۴ یکباره به دور ۵ و ۶ برسد، قطعاً یاتاقان ها دچار تشنج و کارکرد آن ها مختل می شود.
گرم شدن بیش از حد موتور: داغ شدن موتور به هر دلیلی مثل کم شدن آب رادیاتور، منجر به یاتاقان زدن موتور می شود.
روغن موتور نامناسب: در این مورد باید به دو مسئله توجه داشته باشید: اول استفاده از روغن بی کیفیت و دوم تأخیر در تعویض روغن است؛ یعنی استفاده از روغن استاندارد هم، زمان معینی دارد و باید به موقع تعویض شود. این دو عامل ممکن است باعث جرم گرفتن و رسوبی شدن قطعات، فیلتر روغن و مجاری انتقال روغن شود.
خرابی پمپ روغن: روغن موتور نامناسب و تجمع رسوبات در قسمت های مختلف آن باعث خرابی پمپ روغن می شود. خرابی پمپ روغن یا هر یک از قسمت های آن از روغن کاری مناسب جلوگیری می کند. همان طور که پیش از این گفته شد، وجود روغن باعث روان کاری قطعات و کاهش اصطکاک می شود.
از بین رفتن بابیت: بابیت، به سطح داخلی یاتاقان گفته می شود.
زمان تعویض یاتاقان
طول عمر مفید انواع مختلف یاتاقان با هم فرق دارد؛ مثلاً عمر و عملکرد نوع غلتشی بسیار وابسته به میزان بار و دمایی است که تحمل می کند؛ اما به طور کلی هر گونه ساییدگی جزئی هم که در این قطعات پدیدار شود، باید تعمیر یا تعویض شوند. در بین تمام یاتاقان هایی که به شما معرفی خواهیم کرد، دو نوع مغناطیسی و لغزشی بیشتر از بقیه عمر می کنند؛ حتی به گفته برخی کارشناسان، این دو نوع به صورت نامحدود و بدون مشکل کار می کنند. سایر مدل ها باید بررسی دوره ای شوند تا در صورت نیاز، تمیزکاری و مجدداً تنظیم شوند.
انواع یاتاقان بر اساس عملکرد
دسته بندی یاتاقان ها، می تواند بر اساس نوع عملکرد، حرکت یا میزان تحمل بار توسط آن ها باشد که ما در اینجا دسته بندی آن ها بر اساس نوع عملکردشان را ذکر کرده ایم. این قطعه می تواند حرکتی چرخش محور، خطی، کروی یا مفصلی داشته باشد. طریقه عملکرد و نوع حرکتی که این قطعات در انواع مختلف خود دارند، باعث می شود که در وسایل و تجهیزات مختلفی به کار بروند. توربین ها، اسکیت ها، قطعات دستی دندان پزشکی، برخی از موتورهای الکتریکی و خودروها از جمله مواردی هستند که یاتاقان دارند. این قطعات در خودروها، بر اساس نوع سیستم موتور، طراحی، شتاب و قدرت هر خودرو انتخاب می شوند.
دسته بندی یاتاقان ها بر اساس عملکرد به شرح زیر است:
ساده: یاتاقان های سر محور و بوش ها دو نوع از یاتاقان های ساده هستند. این مدل، معمولاً مقدار کمی لقی دارد و عمر آن چندان زیاد نیست؛ علت آن هم اصطکاک نسبتاً زیادی است که این قطعه دارد. این نوع در سرعت های پایین دارای کارایی بیشتری است.
غلتشی: بلبرینگ ها و رولربرینگ ها دو نوع از یاتاقان های غلتشی هستند. این دو قطعه به دلیل ساچمه ها و غلتک هایی که در ساختشان به کار رفته است، در این دسته قرار می گیرند. به طور کلی این نوع برای کاهش اصطکاک از ساچمه و غلتک بهره می برد. همان طور که در قسمت زمان تعویض یاتاقان گفتیم، این نوع برای افزایش کارایی، به مراقبت نیاز دارد، چرا که تحت تأثیر عواملی چون دما و ارتعاش است.
مرصع: در نوع مرصع، تحمل نیرو به وسیله پیچیدن یکی از اجزای خارج از مرکز محور است. سرعت این یاتاقان کم است و اگر در تعمیرات دوره ای به آن توجه شود، عمر مناسبی دارد. از این نوع بیشتر در ساعت ها استفاده می شود.
لغزشی: تحمل نیرو در یاتاقان لغزشی، توسط سیال (ویسکوزیته) یا گاز است. عمر مدل لغزشی را بیشتر از سایر مدل ها می دانند، چون اصطکاک آن کم است. مدل لغزشی، تنها در هنگام شروع و پایان کار، کمی فرسایش دارد و به همین دلیل، چندان نیازمند مراقبت نیست.
مغناطیسی: همان طور که از نام این مدل پیداست، میدانی مغناطیسی در آن وجود دارد که نیروها را تحمل می کند و مانع از برخورد دو جسم فلزی باهم می شود. سرعت و عمر این مدل، نامحدود است، اما مصرف انرژی بالایی نیز دارد. به این نوع، مگنتی هم گفته می شود.
خمشی: نوع خمشی، سرعت بسیار زیادی دارد و بسته به جایی که به کار می رود و شرایط آن، کارایی متفاوتی از خود نشان می دهد. این نوع یاتاقان ها در سیستم های هم تراز نوری استفاده می شود.
