تنگه رازیانه یکی از پدیده‌های زمین‌شناسی در استان ایلام در غرب ایران است و از آنجا که جاده ایلام-دره شهر درست ازکنار آن می‌گذرد، گردشگران زیادی با دیدن طبیعت بکر و زیبای تنگه، در این محل توقف می‌کنند تا از ویژگی‌های منحصربه‌فرد طبیعی و چشم‌انداز کوه‌های بلند اطراف آن لذت ببرند. اثر طبیعی ملی تنگه رازیانه، یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز در زاگرس شمالی است که سنگ‌های آهکی آن در اثر فرسایش‌های آبی به اشکال خیره‌کننده‌ای تبدیل شده‌اند. با ما همراه شوید تا شما را با این شگفتی طبیعی ایلام بیشتر آشنا کنیم.
در ابتدای ورود به دره، شکافی با عرض نه چندان زیاد در دامنه کبیرکوه وجود دارد. این تنگه‌ی پرپیچ‌وخم، بیش از سه کیلومتر طول دارد و عرض آن در بخش‌های مختلف آن از یک تا 6 متر متغیر است و ارتفاع دیواره‌های آن به 15 تا 30 متر می‌رسد. دیواره‌های تنگه رازیانه از جنس آهک و ترکیبات کربنات کلسیم است.
رودخانه‌ای که از وسط تنگه عبور می‌کند، در طول زمستان و اوایل بهار بسیار پرآب است؛ ولی در تابستان تقریبا خشک و کم‌آب می‌شود. این رودخانه پس از عبور از تنگه، در پهنه دشت جریان می‌یابد و طراوت و جذابیت بیشتری به آن می‌بخشد. همین رودخانه، پیمایش درون تنگه در فصل پرآب را مشکل می‌سازد و عملا در تمام مسیر باید درون رودخانه‌ای با عرض کم و عمق زیاد حرکت کنید.
تنگه رازیانه، پر از پیچ‌وخم‌های باریک است و به همین دلیل در برخی نقاط، ارتفاع دیواره‌های بلند آن قدری ترسناک می‌شود؛ با این حال، این تنگه به حدی زیبا است که برای طی کردن باقی مسیر، سر از پا نمی‌شناسید. در ادامه‌ی راه، دیواره‌ها بلندتر و به هم نزدیک‌تر شده و به همین دلیل گاهی اوقات فضای داخلی تنگه تاریک می‌شود.
تنگه رازیانه با طبیعت بی‌نظیرش از مناطق ژئوتوریسم استان محسوب می‌شود و یکی از زیستگاه‌های مناسب برای پرندگان مهاجر و بومی و حیواناتی همچون راسو، سمور، کل، بز، شغال، کاراکال و گربه وحشی است. جالب اینکه در سال 1388، 75 هکتار از اراضی تنگه رازیانه به‌عنوان اثر طبیعی-ملی به ثبت رسیده است.عشایر ایلام سال‌های سال است که در اطراف این تنگه و دامان سرسبز کبیرکوه اتراق می‌کنند و ترکیب چادرهایشان با طبیعت کبیرکوه می‌تواند برای هر گردشگری جذاب باشد.
ایلام یکی از استان‌های آباد و خوش‌آب‌وهوای غرب ایران است. اکثر جاذبه های گردشگری ایلام، دیدنی‌های تاریخی و طبیعی هستند و ژئوتوریست‌ها از گردش در این استان لذت می‌برند.تنگه رازیانه ایلام از آن دست جاذبه‌هایی است که طبیعت هزاران سال برای شکل دادن آن زمان گذاشته و به بی‌نظیرترین شکل ممکن هنرنمایی کرده است.جنس دیواره‌های تنگه از سنگ‌های آهک و کلسیم کربنات است. مطالعات نشان می‌دهد این تنگه از اول وجود نداشته است.
دیواره‌های آن بخاطر شکاف زمین از هم فاصله گرفته و به مرور زمان، بخاطر زلزله‌هایی که رخ داده، این فاصله بیشتر شده است. عمق زیاد تنگه، بارش‌های فراوان منطقه و رسیدن قسمت‌های عمیق تنگه به سفره‌های آب زیرزمینی، علت وجود رود خروشان قلب رازیانه است.
غرب‌نشینان ایران، هر چهار فصل سال را از اعماق وجود احساس می‌کنند. در تابستان هوا گرم می‌شود و نمی‌توان در ساعات میانی روز، بدون کولر دوام آورد.در پاییز طبیعت رخت رنگارنگ می‌پوشد، هوا کم‌کم رو به خنکی می‌رود و هرچقدر خزان‌تر می‌شود، هوا هم سردتر خواهد شد. در زمستان هم ننه سرما دست به کار می‌شود و زمین و درخت و گل و بوته را سفید پوش می‌کند. سفید پوشی تا رسیدن عمو نوروز و پیدا شدن اولین جوانه‌های بهاری وجود دارد.هوای معتدل بهار، برف‌ها را آب می‌کند تا به رودهای جاری تبدیل شوند و ایلام را به بهشت تبدیل کنند.آب‌وهوای دره رازیانه هم تفاوتی زیادی با سایر قسمت‌های ایلام ندارد؛ البته از آنجایی که این منطقه در دامنه کوه‌ها واقع شده، هوای آن چند درجه خنک‌تر از مناطق شهری است.
طبیعت با ایلام ایران آشتی است! اکثر خاک این استان را دشت و دمن و کوه و صحرا تشکیل داده است. ایلام یکی از مهم‌ترین جان پناه‌های حیات وحش ایران است. بخشی از مناطق این استان محافظت شده هستند، اما تنگه رازیانه جزو محافظت شده‌ها نیست.بارش‌های فراوان منطقه و حاصل‌خیزی باعث شده گیاهان متنوعی بر بستر این خاک متولد شوند، رشد کنند و به بلوغ برسند. بیشتر از هرچیز، بوته‌های رازیانه توجه را به خود جلب می‌کنند.
این بوته‌ها، هنگام تولد جوانه‌های سبز و نحیفی هستند که به نظر می‌رسد با فرا رسیدن تابستان، کم‌آبی را تاب نمی‌آورند و خشک می‌شوند. این تصور درست نیست، با گذشت زمان، رازیانه‌های کوچک به رمز و راز زیبای دشت تبدیل می‌شوند و با گل‌های زرد رنگشان، سراسر دشت را می‌پوشانند.اوج بلوغ آن‌ها زمانی است که گرده‌ها می‌افشانند تا راه را برای رشد فرزندانشان که در سال بعد پا به خاک می‌گذارند، هموار کنند. کنار رازیانه، علف‌ها و درختچه‌های دیگری هم رشد می‌کنند تا آبادانی منطقه را به کمال برسانند. بخشی از رسالت این آبادانی، سیر کردن بزها، کل‌ها و قوچ‌هایی است که در دامنه‌ها زندگی می‌کنند.پرنده‌ها و حیوانات هم میانه خوبی با دشت و دامنه کوه‌های ایلام دارند. بعضی از پرنده‌ها بومی منطقه هستند، اما بعضی از آن‌ها هم در فصل تابستان کوچ می‌کنند تا خود را به دامان کبیرکوه برسانند.
درباره‌ی نحوه‌ی شکل‌گیری تنگه رازیانه باید گفت که با وقوع زمین‌لرزه و شکستن لایههای ضخیم آهک، این شکاف عمیق در دل زمین به وجود آمد و فرآیندهای گوناگون انحلال و فرسایش و فشره‌شدن صخره‌ها و سنگ‌های آهکی در طول چندین میلیون سال، چنین شاهکار زیبایی را در دل طبیعت خلق کرده است. با این حال، عوامل جغرافیایی و علمی متعدد دیگری نیز در پیدایش تنگه تأثیرگذار بوده‌اند.
جاده ایلام به بدره را در پیش بگیرید و حدود 50 کیلومتر آن‌طرف‌تر و نرسیده به شهر بدره، مسیری فرعی در کنار جاده قرار دارد که با وارد شدن به آن، ابتدا به روستای پاکل و بعد به چنارباشی می‌رسید.
در طول راه شاهد جنگل‌های بلوط خواهید بود که فصل مشترک ارتفاعات ایلام هستند. پنج کیلومتر پس از روستای چنارباشی، به‌تدریج به دهانه تنگه نزدیک خواهید شد. روی تنگه، پل‌هایی فلزی نصب شده است تا بتوانید به‌راحتی به آن‌سوی تنگه بروید که ساده‌ترین راه بازدید از تنگه رازیانه محسوب می‌شود.در صورتی که به مسیر خود ادامه دهید و به‌طرف روستای گنجه و روستای پاکل گراب بروید؛ آثار متعددی از دوره‌های مختلف تاریخی را در طول راه خواهید دید که سفر ماجراجویانه شما را رنگ‌وبوی تاریخی‌تری می‌دهند.
اگر اهل صخره‌نوردی و دره‌نوردی حرفه‌ای نیستید و تجهیزات حرفه‌ای ندارید، فکر واردشدن به داخل تنگه را از سر بیرون کرده و به تماشای آن از بالا اکتفا کنید. در غیر این صورت بهتر است وسایل صخره‌نوردی را با خود ببرید و با توجه به اینکه تا کیلومترها آن‌طرف‌تر هیچ فروشگاهی وجود ندارد، کلیه لوازم ضروری را به‌همراه داشته باشید.
اگر در فصول پرباران راهی تنگه می‌شوید؛ باید بدانید که احتمال خیس شدن لباس و کفش‌هایتان وجود دارد و در نتیجه کفش، حوله و لباس اضافه بردارید.در صورتی که قصد چادر زدن در طبیعت را دارید، بهتر است وسایل لازم نظیر آب، غذا، لباس اضافه، کیسه خواب و... همراهتان باشد.
مهم‌ترین نکته این است که صبح زود حرکت کنید تا لذت کافی را از این تنگه ببرید و به تاریکی هوا برخورد نکنید. هنگام ترک تنگه هم نگاهی به پشت سرتان بیندازید تا مطمئن شوید که هیچ اثری از خودتان در این طبیعت بکر باقی نگذاشته باشید؛ به‌خصوص که حفاظت از طبیعت و احترام به محیط‌زیست، شرط اول طبیعت‌گردی است.
تنگه رازیانه ایلام از آن دست جاذبه‌هایی است که روانشناس‌ها بازدیدش را توصیه می‌کنند. طبیعت منحصربه‌فرد استان ایلام در تمام کشور زبانزد مردم است. از تنگه‌های پرآب و رودهای خروشان گرفته تا جنگل‌های سرسبز بلوط. جاذبه‌های طبیعی این استان آنقدر زیاد و متنوع بوده که کمتر کسی می‌تواند مدعی شود که از همه آن‌ها دیدن کرده است.
