نحوه پرورش و نگهداری انگور

پرورش انگور

این گیاه از تیره انگور بوده و جنس ویتیس دارای دو زیر جنس موسکادینیا و ائوویتیس می باشد. گونه های مربوط به زیر جنس ائوویتیس شامل منشاء آسیایی (V.amresis)، منشاء
آسیا- اروپا (V.viniferal.) و منشاء آمریکایی (V. Labrrusca، V. berandieri، V.riparia، V.solanis) می باشد.

انگور ویتیس وینیفرا به صورت تجاری پرورش داده می شود و زیر گونه مهم آن ویتیس سایتوا می باشد که میوه های ارقام مختلف این زرگونه قابل خوراک است. جوانه های بارور انگور از نوع جوانه های مرکب بوده و هنگام بیدار شدن ابتدا یک شاخه حاصل شده و روی آن بین ۱ الی ۴ خوشه ظاهر می شود. اکثر ارقام انگور گل های کامل و دوجنسی دارند اما برخی از آنها همچون V.rotundifolia دوپایه می باشند. محل استقرار جوانه های بارور در جانب شاخه های یک ساله بوده و تراکم جوانه های بارور بر روی شاخه یک ساله انگور، به ارقام مختلف آن بستگی دارد. معمولاً در ارقام دانه دار، تراکم جوانه های بارور در قسمت پایین شاخه و در ارقام بیدانه مثل سفید بیدانه، تراکم جوانه های بارور بین گره های چهارم تا دوازدهم بیشتر می باشد. در طول شاخه های یک ساله، روی هر گره دو جوانه وجود دارد که یکی از آنها بدون نیاز سرمایی در فصل رشد سال جاری بیدار شده و شاخه های جانبی را حاصل می کند و جوانه دیگر که جوانه اصلی نام دارد بعد از گذراندن یک دوره سرما در سال آتی فعال می شود.

روی هر گره شاخه یک ساله علاوه بر جوانه ها، خوشه و یا پیچک و برگ ها قرار می گیرند.

پیچک ها که از لحاظ زیست شناسی تشابه عضوی با خوشه ها دارند، بر روی شاخه یک ساله بعد از اتمام گره های مربوط به خوشه، روی گره های تولید کننده پیچک قرار می گیرند. خوشه ها و پیچک ها در روی هر گره و در مقابل برگ ها قرار می گیرند. طرز قرار گرفتن خوشه ها و یا پیچک ها درارقام انگور اروپایی دو در میان بوده به طوری که دو گره متوالی حاوی خوشه یا پیچک و گره بعدی خالی از عضوهای فوق الذکر می باشند. اما در ارقام انگور آمریکایی همه گره ها حاوی خوشه و یا پیچک می باشند. برگ های انگور پهن یا رگبندی پنجه ای و حاوی پنج لوب بوده و در برخی از ارقام انگور لوب ها کاملاً مشخص می باشد. زمان تمایز گل، اوایل تیرماه بوده و معمولاً همزمان با گلدهی فصل جاری می باشد. هنگامی که میانگین دما در اوایل بهار به ۱۰ درجه سانتی گراد برسد، جوانه های انگور بیدار می شوند که معمولاً مطابق با نیمه دوم اردیبهشت ماه می باشد. خوشه های گل در اوایل خرداد ظاهر شده و گل ها در نیمه اول تیر ماه و در حدود ۵/۱ الی۲ ماه بعد از بیدار شدن جوانه ها، باز می شوند. مدت گلدهی در انگور ۱۰-۸ روز می باشد. هر گل انگور شامل ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ، ۵ پرچم و یک مادگی با ۳-۲ عدد برچه می باشد. گلبرگ ها به رنگ سبز بوده و از بالا به هم چسبیده و به صورت کلاهک از گل جدا می شوند. داخل هر برچه دو عدد تخمک وجود دارد و در صورت تلقیح کامل ۶-۴ عدد بذر در داخل هر میوه حاصل می شود. گل های انگور روی گل آذین خوشه ای مرکب تشکیل می شوند. میوه های انگور از نوع سته حقیقی بوده و بستگی به شرایط اقلیمی منطقه و نوع انگور در اواخر تابستان تا اوایل پاییز می رسند. در حدود ۳۰۰ رقم انگور در ایران وجود دارد و برخی از ارقام تجاری آن شامل انگور سفیدبیدانه، انگور قرمزبیدانه، صاحبی، ریش بابا، یاقوتی، حسینی، عسگری، فخری، شیرازی و خلیلی می باشد.

نیاز سرمایی جوانه های انگور در حدود ۳۵۰-۱۰۰ ساعت زیر ۷ درجه سانتی گراد می باشد. انگور از درختان میوه مناطق معتدل گرم بشمار می آید و به سرمای شدید زمستان حساس بوده و به طور متوسط سرمای ۱۸- درجه سانتی گراد را تحمل می کند. این گیاه به تابستان های گرم و زمستان های ملایم نیاز دارد. انگور مقاوم به خشکی، نیمه مقاوم به شوری خاک و مقاوم به خاک های آهکی بوده و در مناطقی که میزان بارندگی بیشتر از ۳۰۰ میلی متر باشد، می توان به صورت دیم پرورش داد و در مناطق کم باران در طی فصل رشد ۴-۳ نوبت آبیاری می شود. خاک های سبک با بافت لومی شنی برای پرورش انگور مناسب می باشد. ازدیاد انگور توسط قلمه های خشبی که در اواخر پاییز و یا اوایل بهار تهیه می شوند، انجام می گیرد. اکثر قلمه های انگور به راحتی ریشه حاصل می کنند اما برخی از ارقام انگور همچون ویتیس برلاندیری سخت ریشه زا هستند. در کشورهای اروپا و آمریکا به علت وجود شته فیلوکسرا که ارقام انگور اروپایی به آن حساس می باشند و در ریشه گال ایجاد می کند، از پایه های انگور آمریکایی استفاده می شود و برای این منظور، از طریق پیوند نیمانیم ویا پیوند روی میزی توسط دستگاه پیوند، ارقام انگور مورد نظر تکثیر داده می شوند. در مناطقی که زمستان های سرد و یخبندان های شدید دارند، بوته های انگور به روش خوابیده یا خزنده که یک روش سنتی می باشد، هدایت و تربیت می گردند. اما در مناطقی که زمستان های ملایم دارند می توان بوته های انگور را به صورت داربستی و با روش های مختلف هدایتی از جمله روش کوردون، پاچراغی، چتری و سیلوز پرورش داد. فاصله کشت بوته ها در روش خوابیده ۳ متر و در روش داربستی ۵/۲ متر می باشد. شاخه های یک ساله انگور همه ساله نیاز به هرس دارند و شدت هرس با توجه به قدرت رشد بوته ها و نوع رقم انگور به صورت هرس کوتاه از روی ۳-۲ جوانه، هرس متوسط از روی ۵-۴ جوانه و هرس طویل از روی ۱۲-۸ جوانه انجام می گیرد. هرس مخلوط یا گیو در بوته های انگور که به روش پاچراغی با شاخه طویل هدایت شده باشند، انجام می گیرد. در این روش یک شاخه طویل و یک شاخه کوتاه در روی هر بازوی فرعی، باقی گذاشته می شود. هرس کوتاه در بوته های ضعیف که باروری کمتر دارند، انجام می گیرد. هرس انگور بعد از خطر سرما و یخبندان در اوایل بهار انجام می گیرد. دیر هرس کردن انگور موجب بروز اشک مو یا گریه مو می گردد. زیرا در اوایل بهار هنگامی که دمای خاک به ۱۰ درجه سانتی گراد می رسد، ریشه مو شروع به جذب آب و مواد معدنی کرده و دیر هرس کردن موجب ترشح شیره خام از محل های برش شاخه می شود. در طی فصل رشد، برای افزایش کمیت و کیفیت محصول، در بوته های انگور هرس سبز انجام داده می شود. برای این منظور عملیاتی همچون حذف تعدادی از برگ ها (معمولاً ۲۰ درصد از برگ ها)، نوک برداری یا پانسمان، حلقه برداری در پایین شاخه های یک ساله، تنک کردن خوشه ها و حذف شاخه های فرعی انجام می گیرد. معمولاً برای رشد کامل هر خوشه انگور به ۲۶-۲۲ عدد برگ نیاز می باشد و بوته هایی که به صورت خوابیده پرورش داده می شوند در اثر عدم رسیدن نور کافی و تهویه ناقص، خوشه ها به طور کامل نمی رسند و وجود رطوبت نسبی بالا در داخل بوته سیب رشد امراض قارچی بویژه سفیدک می گردد. حذف قسمتی از برگ های اضافه موجب تهویه و رسیدن نور کافی به داخل بوته ها می شود. معمولاً حذف ۲۰ درصد از برگ های اضافی برای هر بوته مناسب است. حلقه برداری در پایین شاخه های یک ساله موجب کاهش ریزش گل ها، افزایش اندازه حبه ها و زودرس شدن محصول می گردد. برای کاهش ریزش گل ها معمولاً عمل حلقه برداری یک هفته قبل از گلدهی و برای افزایش حجم یا اندازه حبه ها بویژه در ارقام بیدانه عمل حلقه برداری، کمی پس از ریزش طبیعی گل ها انجام می گیرد.

مراحل کاشت درخت انگور

بستر سازی

تهیه نهال مرغوب

کندن گودال مناسب برای کاشت قلمه و نهال

آبیاری به موقع و مناسب

فرم دهی به درخت و هرس آن

آماده کردن شرایط ثمردهی درخت انگور

نحوه کاشت و پرورش درخت انگور

پرورش درخت انگور با استفاده از نهال:

برای کاشت درخت انگور, باید نهال مناسبی را از مراکز معتبر باغبانی تهیه بفرمایید. این نهال باید از نوعی انتخاب شده باشد که سریع تر به ریشه زایی می رسد. در این صورت عمل ریشه زایی سرعت می یابد.

در نواحی که شرایط آب و هوایی با کاشت درخت انگور به شکل طبیعی سازگار است، این کشت به شکل دیمی پیگیری می گردد. البته برای چنین محیط هایی از روش دیمی و نهال هایی با ریشه زایی سریع استفاده می شود.

نیاز اکولوژی
آب و هوا:

در آب و هوای نسبتاً ملایم تابستانی انگور های زود رس در صورتی که در شیب های جنوبی کاشته شوند، می توانند محصول بدهند. اغلب واریته های آن در مقابل سرمای زمستانی بخوبی مقاومت می کنند. انگور به سرمای شدید زمستانی اهمیتی نمی دهد، ولی برای گیاه این مهم است که بهار و تابستان گرم و آفتاب داشته باشد باد های شدید به انگور بیش از سرما می توانند صدمه بزنند در بهار به محض اینکه هوا از ۱۰ درجه سانتیگراد بالا صفر بیشترشد گیاه رشد را شروع می کند.

آبیاری:

هر چه هوای منطقه گرمتر باشد گیاه به آب زیادتری نیاز دارد. ریشه های انگور در خاک های مختلف تا عمق های متقاوت رشد می کنند. مثلاً در خاک های سنگین و رسی حداکثر تا ۹۰ سانتی متر، در خاک های متوسط رسی شنی تا ۵/۳ متر، و در خاک های سبک تقریباَ شنی حتی تا عمق ۶ متر و بیشتر هم نفوذ می کنند. در خاک های کم عمق و نسبتاًَ رسی که ریشه ها تقریباً در عمق کمتر از یک متر پخش شده اند دفعات آبیاری را باید زیادتر کرد، زیرا معمولاَ آب در نزدیکی های سطح خاک باقیمانده و به سرعت تبخیر می شود. مقدار آب لازم درختان انگور با عامل گرما، تغییر می کند مثلاً یک منطقه سردسیر که تابستان های گرم داشته باشد به حدود ۵۰۰ میلی لیتر آب نیاز دارد. مناطق گرم معتدل ۷۵۰ میلی متر و نقاط خیلی گرم تا ۱۳۵۰ میلی متر آب احتیاج دارد.

خاک:

خاک های اسیدی یا دارای نمک زیاد، برای کاشت انگور نامناسب می باشند. مناسب ترین خاک، خاک هایی سبک و عمیق شنی رسی که کمی هم آهک داشته و آب را به راحتی از خود عبور دهد، می باشد. مقدار محصول درخت انگور در درجه اول به کودشیمیایی، هوموس، شخم، آبیاری، زهکشی و تکان دادن زمین از عمق زیاد (مثلاً ۵۰ سانتی متر یا عمیق تر) به کمک Soussoleuse قبل از کاشت نهال و پس از به بار نشستن آن با سمپاشی و هرس های صحیح و به موقع و کوددان ها بستگی دارد. عوامل دیگری که در درجه دوم اهمیت روی مقدار محصول اثر می گذارند عبارتند از:: رنگ خاک (هر چه تیره تر جذب نور خورشید بیشتر) عمق خاک، مقدار آهک و همچنین pH آن.

کود دهی:

برای کوددهی باغ های انگور از اوره استفاده می شود که می توان به عنوان کود برگی با غلظت ۱ درصد هم داد. زیاده روی در دادن کود های ازته اثرات منفی در رشد گیاه دارد که مهمترین آن ها عبارتند از: رشد بیش از حد بهم زدن رشد طبیعی گل ها و در نتیجه کم شدن محصول.

پتاسیم:

برای ساختن ساختمان برگ ها وچوبی و سخت شدن شاخه ها بویژه ساقه ها و همچنین برای رسیدن خوشه های انگور وجودش لازم است. گ.
منیزیم: یکی از کود های اصلی مورد نیاز است. وجودش در برگ ها برای ساختن کلروفیل و در نتیجه جذب Co2 از هوا و تبدیل آن به قند ضروری است و معمولاً به صورت سولفات منیزیم به زمین داده شده که براحتی در آب حل میشود.

کلسیم:

از کود هایی است که انگور شدیداً به آن وابسته است و باید همه ساله به مقدار لازم به باغ های انگور داد.

روش تکثیر

ازدیاد مو به ۲ طریق امکان پذیر است. الف) ازدیاد غیر جنسی ب) ازدیاد جنسی

الف.) ازدیاد جنسی:
روش قلمه زدن: برای اینکار، هر گاه در پائیز خواستیم قلمه بزنیم، از شاخه های سال جاری که مقداری هم شاخه دو ساله داشته باشد استفاده می کنند. قسمت دو ساله را در انگور کاری “کلید” می نامند. طول قلمه هارا ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر می گیرند. بعد از بریدن در پائیز آن ها را در زیر ماسه های نرم، مرطوب و نسبتاً سردتا بهار نگه می دارند در بهار و زمان درخت کاری آن ها را ابتدا مدت ۴۸ ساعت در داخل آب می خوابانند به طوری که در آب کاملاً غرق باشند آنگاه آن ها را می کارند قلمه هارا می توان در آذر یا دیماه هم گرفته و درسرمای ۴ درجه و هوای مرطوب تا بهار نگه داشت با گرم شدن هوا از سردخانه در آورده سپس آنرا کاشت اگر در بهار بخواهند قلمه بگیرند باید از شاخه های یک ساله استفاده شودکه همراه چند سانتیمتر از شاخه ۲ ساله (کلید) است.
خواباندن:

شاخه های دراز یکساله و یا امسال را در پائیز زیر خاک می کنند و به وی فرصت می دهند که ریشه بدهد و حتی هر جوانه اش به گیاه تازه ای تبدیل شود. همیشه قویترین شاخه های یکساله را انتخاب می کنند. روش خوابانیدن بهترین نتیجه را می دهد و همچنین گیاه تولید شده زودتر به بار می نشیند.
پیوند:

در درخت انگور از پیوند اسکنه ای استفاده می شود. زمان پیوند فصل پائیز است و درخت انگور پیر و فرتوت را از نزدیکی خاک بریده در مقطع آن شکافی ایجاد کرده و جوانه یا پیوندک انگور مرغوب را در شکاف قرار می دهند. این عمل در انواع انگور وحشی و غیر مرغوب نیز صورت می گیرد.
ازدیاد به وسیله جوانه: یک جوانه را که خوب رشد کرده با یکی دو سانتی متر چوب در سمت راست و چپ آن بریده و در داخل خاک یک گلدان افقی گذاشته و فشار می دهند. بطوریکه داخل خاک فرو رفته تنها جوانه از خاک بیرون باشد. گلدان را باید در اطاق یا محیط گرم گذاشت، چون جوانه برای رشد به خاک گرم احتیاج دارد
ب.) ازدیاد جنسی:
ازدیاد به وسیله بذر: این روش زیاد معمول نسیت و بیشتر برای ایجاد واریته های تازه انگور استفاده می شود.

روش کاشت:

در پائیز و پیش از کاشتن نهال های انگور نخست روی زمین کود های معدنی و آلی را به مقدار لازم ریخته، آنگاه با یک شخم عمیق آن ها رابه زیر خاک می فرستند. سپس زمین را به صورت جوی و پشته در می آورند. نهال ها روی پشته و کنار جوی کاشته می شوند. هنگام کاشت چاله ها را به عمق حدود ۵۰ سانتی متر کنده نهال ها را در آن ها می کارند. در کاشت مو معمولاً نهال هایی که درگلدان کاشته شده و در حال رشدند از قلمه ها و یا نهال هایی که با خوابانیدن شاخه های مو بدست آمده اند بهترند. نهال های گلدانی از جابجایی صدمه ای نمی بینند و به رشد طبیعی خود در جای تازه ادامه می دهند لیکن دیگر نهال ها با تغییر محل آسیب می ببنید. دیگر آنکه نهال های گلدانی برای کاشت در هر فصلی مناسبند، ولی قلمه ها و نهال های ناشی از خوابانیدن کاشت آن ها تنها در فصول که گیاهان در حال استراحت زمستانی باشند و برگهایشان بطور طبیعی ریخته باشند، عملی می باشد.

چاله هایی که در آن ها نهال ها کاشته می شوند به صورت ۵۰×۵۰×۵۰ سانتی متر کنده و داخل آن ها مقداری کمپوست کهنه و فسفر و آهک می ریزند این مواد برای رشد نهال ها مفیدند، ولی نباید زیاد روی نمود که نهال ها صدمه دیده و ریشه هایشان بسوزد در باغ های بزرگ معمولاً نهال ها با فاصله ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر از یکدیگر کاشته و بر روی سیم ها می بندند. بهترین زمان برای کاشت نهال های انگور اوایل بهار یعنی پیش از باز شدن جوانه ها است نهال ها را طوری می کارند که حداقل ۲ جوانه اش داخل خاک مانده، ولی سرشان حدود ۵ سانتی متر خارج از خاک باشد و آنگاه چاله های را با مخلوطی از خاک و کود پر کرده سر نهال ها را حدود ۱ سانتی متر می برند. پس از اتمام خاک ریزی خاک های اطراف نهال ها را با کفش فشار داده به دنبال آن به شدت آبیاری می کنند. کود ها را همه ساله باید به نهال ها داد، ولی نه در کنارش یا در سطح چاله های قبلی بلکه در فاصله ای متناسب با رشد ریشه هایشان و دور از تنه ها بعد از رفع خطر سرمای اوایل بهار و کمی پیش از باز شدن جوانه ها بدون توجه به ارتفاعی که نهال رسیده آنرا از بالای جوانه سوم می برند بطوریکه برای نهال تنها ۳ جوانه باقی بماند در بهار یا تابستان پس از آنکه جوانه ها رشد کردند به محض اینکه یکی از آن ها به ۲۰ سانتی متر رسید.

دو جوانه دیگر را ازته هرس می کنند و جوانه ۲۰ سانتی متر را به عنوان شاخه اصلی یا تنه بحساب می آورده به یک قیم می بندند. در اواخر پائیز آنرا به ۶ جوانه و شاخه های دیگر را هر کدام به ۲ جوانه محدود می کنند. این هرس همه ساله باید به همین ترتیب (شاخه اصلی ۶ جوانه و شاخه های دیگر ۲ جوانه) تکرار شود تا شاخه اصلی درازای مورد نظر برسد. هر گاه نهال از بازار خریداری شده باشد ابتدا آنرا ۲۴ ساعت داخل آب (مثلاً وان) می خوابانند بطوریکه آب آن ها را خوب بپوشاند. سپس آن ها را بیرون آورده یکساعت در هوای آزاد گذاشته سپس فوراً آن ها را در محل اصلی به روش توضیح داده شده بالا کاشته و آب فراوان می دهند.

نحوه پرورش و نگهداری آگاو

نحوه پرورش و نگهداری گل کتانی

منبع: سایت باغ شیشه ای و فردا و سپاهان